Xung quanh về bài thuốc gia truyền của vua voi Ama Kông đã tốn không ít bút mực của nhiều người, nhưng cái đích cuối cùng vẫn chưa có vì thiếu tính pháp lý. Còn giá trị thật của bài thuốc gia truyền này thì đã được nghiên cứu một cách cụ thể.
>> "Vua voi": Ngày ấy... bây giờ
Ngày 12/6, trao đổi với bác sĩ Nguyễn Đức Phồi - Chủ tịch Hội Đông y tỉnh Đắk Lắk khẳng định, bài thuốc gia truyền có tác dụng cường dương bổ thận này là thuộc sở hữu của Ama Kông. Việc bác sĩ Hồ Việt Sang - Phó Chủ tịch Hội Đông y tỉnh Đắk Lắk đã có nhiều trò lắt léo để nhằm biến thành của cá nhân riêng mình là một việc làm trái với đạo đức và lương tâm nghề nghiệp.
Theo Khăm Phết Lào [Ama Sumay] con trai Ama Kông, người đứng đầu các lá đơn đi kiện bác sĩ Hồ Việt Sang cho biết: "Vì cha con ông thật thà, cả tin nên đã bị bác sĩ Sang lừa". Câu chuyện là trước đây vì thấy bài thuốc gia truyền này quý, sợ Ama Kông chết đi bị mai một mất nên ông Luyện [bấy giờ là Bí thư Tỉnh ủy Đắk Lắk] ký văn bản đồng ý cho Hội Đông y tỉnh Đắk Lắk vận động kế thừa bài thuốc này để lưu giữ muôn đời.
Lợi dụng chuyện này, bác sĩ Sang đã nhân danh cá nhân [Phó Chủ tịch Hội Đông y tỉnh] và lừa Ama Kông [không rành chữ] ký vào giấy chuyển giao cho bác sĩ Sang thừa kế bài thuốc này. Từ những giấy tờ có được, bác sĩ Sang đã độc quyền kinh doanh bài thuốc và trở nên khá giả.
Ngày 12/5/2006, trước sức ép kiện cáo của gia đình Ama Kông, bác sĩ Hồ Việt Sang đã viết giấy cam kết hủy bỏ các giấy tờ liên quan đến việc thừa kế bài thuốc của Ama Kông, nhưng sau đó lại tiếp tục mở trang web giới thiệu để bán thuốc Ama Kông.
"Trang web mang tên Ama Kông, thuốc Ama Kông Bản Đôn - Đắk Lắk, thừa kế, nghiên cứu bài thuốc của cụ Ama Kông, nhưng địa chỉ liên lạc [bán thuốc] chính là nhà của bác sĩ Hồ Việt Sang", ông Khăm Phết Lào, con trai Ama Kông bức xúc.
Ông Khăm Phết Lào cũng cho biết sẽ kiện đề nghị bác sĩ Sang trả hết thủ tục giấy tờ, cam kết xin lỗi cả dòng tộc nhà Khăm Phết Lào, trước bà con bản Đôn và đền bù tiền thiệt hại do bà con không bán được thuốc suốt từ ngày bị ông Sang đem thuốc bán nhiều nơi.
Ông Khăm Phết Lào than thở rằng, ai cũng sản xuất thuốc, rượu mang tên Ama Kông để kiếm lời thế này thì nguy hiểm lắm, nếu thuốc gây ngộ độc thì sẽ xử lý sao. Bài thuốc hay còn lệ thuộc vào cách hái theo mùa, sao chế, gia giảm cho hợp lý nữa chứ không thể làm bừa, làm ẩu. Vì thế mà du khách sử dụng thuốc có những ý kiến khác nhau…
Theo bác sĩ Nguyễn Đức Phồi - Chủ tịch Hội Đông y tỉnh Đắk Lắk cho biết, đề tài sưu tầm, định danh, xác định thành phần hóa học và tính chất sinh học cơ bản của một số cây thuốc dân tộc bản địa ở Đắk Lắk do Tiến sĩ Phạm Văn Lình, Hiệu trưởng Trường Đại học Huế chủ nhiệm đề tài thực hiện từ năm 2002 đến 2004 đã xác định, kết quả trong số 12 nhóm cây nghiên cứu có 2 loại cây sử dụng trong bài thuốc gia truyền của Ama Kông là "Tơm Trưng và Tơm Nglena" mọc ở Vườn quốc gia Buôn Đôn, Đắk Lắk. Hai loại cây thuốc này có tác dụng số một trong việc bồi bổ cơ thể, bổ thận tráng dương, chữa đau lưng nhức mỏi.
Thực tế Ama Kông có nhiều bài thuốc gia truyền như trị rắn cắn, chữa bệnh phụ nữ… nhưng bài thuốc đặc biệt, tráng dương, bổ thận này được nhiều người dùng đến vì nhu cầu cuộc sống và xu thế xã hội khiến nhiều người quan tâm. Du khách từ khắp nơi đến Buôn Đôn, Đắk Lắk đều mua thuốc làm quà về tặng cho các đấng "mày râu" như một "thần dược" về sự dẻo dai của "người hùng" Tây Nguyên.
Lý giải vì sao trong xã hội hiện đại ngày nay, nhiều đấng "mày râu" lại tìm đến bài thuốc tráng dương bổ thận, theo các chuyên gia tâm lý cho rằng, cuộc sống thực tại chi phối công việc nặng nhọc và nhất là tình trạng nhậu nhẹt, uống nhiều bia rượu nên gây ảnh hưởng đến sức khỏe và sinh lý đàn ông.
Bác sĩ Phồi cho biết, bài thuốc gia truyền của Ama Kông có 2 vị chính [2 loại cây nêu trên], ngoài ra, quá trình sử dụng còn có sự gia giảm tổng cộng khoảng 5 vị, tùy theo sức khỏe của mỗi người khác nhau. Có điều bức xúc là hiện nay không thể giải quyết dứt điểm những vụ kiện cáo tranh giành quyền lợi từ bài thuốc gia truyền này vì chưa đăng ký thương hiệu bản quyền.
Bác sĩ Phồi cho biết, tỉnh giao cho Hội Đông y phối hợp các sở, ngành liên quan đang xúc tiến làm các thủ tục để đăng ký bản quyền nhưng chưa thể xong được. Cũng chính vì thế mà hiện nay có hàng trăm người bán thuốc, rượu mang nhãn hiệu Ama Kông mà không có cơ sở pháp lý nào xử lý. Đây cũng là sự thiệt thòi lớn cho Ama Kông và gia đình ông
Ngọc Như
Cũng mới chỉ khoảng chục năm trở lại đây thì cái gọi là rượu Ama Kông mới nổi như... viagra, chứ trước đấy, cả những người Tây Nguyên thứ thiệt, chả ai biết nó là cái món gì?
Mới đây, thuốc tăng sinh lực Ama Kông lại một phen nổi tiếng khi con trai Ama Kông là ông Khăm Phết Lào đi kiện một ông bác sĩ Phó chủ tịch hội đông y tỉnh Đăk Lăk... Cuộc kiện này vừa ngã ngũ vào cuối tháng mười, tòa phán ông bác sĩ phải trả cho ông già Ama Kông 2 triệu đồng và không sử dụng hình ảnh của ông quảng cáo trên trang web của ông bác sĩ. Như thế thì chứng tỏ ông Ama Kông oách lắm rồi, nổi tiếng lắm rồi. Một ông già chân đất mắt toét hơn chín mươi tuổi được một bác sĩ đầy mình chữ và đầy mình thuốc vác lên quảng cáo trên web mà lại khước từ và lại còn đòi bồi thường nữa thì chứng tỏ cái ông này phải có một cái gì đấy khiến cho mọi người quan tâm thế chứ.
Trước tết này cũng có một số bạn bè gọi nhờ mua thuốc Ama Kông. Trời ạ, thứ nhất là tôi ở Pleiku, còn ông Ma Kông huyền thoại kia ở Buôn Đôn, cách tôi hơn hai trăm cây số, thứ hai là, thú thật, tôi không tin lắm cái ông già hom hem hơn chín mươi tuổi, chân tay run rẩy, bây giờ suốt ngày bị bà vợ thứ tư, rừng rực lửa và luôn luôn sặc sụa mùi rượu, đuổi đánh vì... “hết sức chiến đấu”. Thứ ba là, quả tình cũng đã từng uống Ama Kông nhưng tôi không nhớ rõ rệt lắm cái cảm giác hoành tráng mà mọi người hay thêu dệt, thêm nữa có vẻ như tiếng đồn về thuốc Ama Kông nó... nổi tiếng hơn thuốc Ama Kông, cũng hệt như cái tiếng về Cao Lầu xứ Quảng có vẻ ngon hơn những gì mà bạn đã thực sự thưởng thức món này tại Tam Kỳ hoặc Hội An...
Thế thì tôi kể lại vui vui những gì biết về rượu Ama Kông vậy.
Lâu rồi, nhân về Buôn Ma Thuột dự một lễ hội đua voi, tôi lặn lội xuống Buôn Đôn, để tìm hiểu về nghề săn voi ở đây, cái nghề danh bất hư truyền đã làm cho Buôn Đôn nổi tiếng, thậm chí nổi hơn cả những gì nó có. Hồi ấy voi Buôn Đôn còn nhộn nhịp lắm, và Ama Kông đang nổi tiếng về tài săn voi chứ cái món thuốc của ông nó vẫn còn nhạt nhòa lắm. Trong khi cánh nhiếp ảnh dàn dựng hết bắt ông đứng trước vòi, bên hông, trên bành, sau đuôi, cầm tù và, giơ khiên, chếch cung... để chụp ảnh thì tôi lại chú ý đến người đàn bà khoảng trên 30 tuổi mà tôi đoán là... con ông, luôn thể hiện chủ quyền đối với ông. Chị càm ràm chụp gì chụp miết, không cho ông già nghỉ, cũng không cho ông già tiền nữa... Cũng đang bị... sở hữu, tôi lờ mờ nghi bà này không phải là con, con không sở hữu bố kiểu ấy. Hỏi mấy chú nài voi thì mới biết người này là vợ thứ... tư của ông. Tôi buột mồm khen "bố cháu" khỏe quá, hoành tráng quá. Ông cười móm mém nói đại ý: Đời tôi quyết không để chị em phải khổ, phải thất vọng. Đã thương tôi là tôi lấy về, và lấy về là không thất vọng vì tôi. Anh có muốn được như tôi thì hãy... uống thuốc của tôi đi. Tôi bình: Người Mơ Nông maketting đấy. Lơ đãng thế nhưng hình như sau đấy thì thuốc của ông bắt đầu... vang dội, nhất là khi sau đó bà vợ thứ tư này sinh cho ông một đứa con gái khá kháu khỉnh. Nhà báo Nguyễn Thanh Đạm, Tổng biên tập báo Lâm Đồng đã chụp... trộm được ảnh hai bố con ông. Lúc chụp bức ảnh này, Ama Kông 85 tuổi và con gái ông đâu chừng 6 tuổi và mẹ cháu khoảng gần 40 tuổi.
| Con gái lớn của Ama Kông đang bốc thuốc cho khách. |
Ông Ama Kông bây giờ trở thành biểu tượng của... Buôn Đôn. Ai đã đến Buôn Đôn cũng đều phải vào thăm ông. Thăm mà ít khi thấy ông vì nhiều nhẽ. Lúc khỏe thì ông đi rừng, lấy thuốc, săn voi, hoặc đơn giản chỉ là cưỡi voi đi thăm thú. Con voi của ông tên Khăm Thưng rất khôn. Buôn Đôn là một vùng đất rất lạ, nó có sự hòa huyết của đến mấy dân tộc, trong đó có người Lào. Đôn có hai cách gọi, Buôn Đôn là tiếng Mơ Nông, Bản Đôn là tiếng Lào, tức là làng Đảo. Ngay tên Buôn Ma Thuột cũng thế. Buôn Ma Thuột là tiếng Êđê, tức là buôn của Bố thằng Thuột, còn tên nữa là Ban Mê Thuột, tức là bản của Mế thằng Thuột tiếng Lào. Nên voi của Ama Kông là Khăm Thưng, con trai lớn của ông là Khăm Phết Lào [Khăm là họ Lào]. Còn bây giờ thì cũng không thấy ông vì ông về nhà các con để ở, chủ yếu là để... trốn bà vợ thứ tư, một thời rất xinh đẹp khỏe mạnh, đã khiến ông lão Ama Kông mê mẩn cưới về làm vợ khi cô này bằng khoảng một phần ba tuổi ông, ít hơn tuổi con ông rất nhiều. Nhưng khi đã vào tuổi... chín mươi, dẫu có mỗi ngày hàng tấn thuốc rừng kia, thậm chí cả... viagra thứ thiệt liều cao thì vẫn là cái cảnh cái chỗ cần run thì nó... không run, còn lại là toàn thân run lẩy bẩy, bèo nhèo... Thế nên cô kia chán, sinh ra nghiện rượu. Và cứ rượu vào là... vác dao rượt ông lão chạy có cờ. Bây giờ trong ngôi nhà cổ trăm năm tuổi hoàn toàn bằng gỗ kể cả ngói của Ama Kông là bà con gái của ông, cũng phải trên sáu chục tuổi. Bà này trông tướng rất phúc hậu, ăn trầu bỏm bẻm như người Kinh, ngồi bán thuốc, rất tự tin khi tuyên truyền về thuốc và đoán bệnh người đến mua [Thực ra thì việc đoán bệnh người đến mua trong trường hợp này là quá dễ, chỉ loanh quanh chuyện... đàn ông khỏe mà thôi] trong khi cái tấm biển quảng cáo thuốc viết bằng bút mực trên một tấm bìa các tông rách to bằng quyển vở, nguyên văn: THUỐC MA KÔNG. Công dụng: ngâm riệu, một thang thuốc ngâm từ 7-8 lít. Tác dụng: Đâu lưng, nhức mõi, đau khớp, tráng dương. Nhưng mà quả thực, với tuổi ấy, sức khỏe ấy, trí óc vẫn minh mẫn thế... Ama Kông đã trở thành tượng đài của... sức khỏe Việt Nam, của "bản lĩnh đàn ông". Hồi mới lên Tây Nguyên, tôi có một nhận xét, đời sống người Tây Nguyên còn lạc hậu, tỉ lệ chết khi sinh rất cao vì khi sinh người đàn bà tự vào rừng làm lán rồi tự đẻ, tự nuôi nhau bao giờ con cứng thì về. Con ba ngày dây rốn còn lòng thòng mẹ đã gùi ra suối... tắm, ăn thì bắp [ngô], mì [sắn], đu đủ xanh... đường sữa đừng bao giờ mơ, dù là sữa nhiễm melamin bây giờ, thế nhưng nhờ vậy mà đứa trẻ nào đã sống thì rất khỏe mạnh và rất đẹp, con trai cao ráo ngực nở bụng thon, đùi ếch, con gái chắc nịch mắt đen da nâu, ngực mỡ màng mông tròn mẩy, ngậm tẩu cười phớ lớ. Bây giờ y tế thôn bản về giúp người dân rất nhiều nên sức khỏe người Tây Nguyên tăng lên, dịch bệnh ít đi, và tỉ lệ người sống sau sinh rất cao nên nếu không chú ý thì thấy cái sự trường thọ của cụ Ama Kông là... thường. Bằng cái việc có con khi đã lớn tuổi như thế, bằng việc sức khỏe và sống thọ như thế, chả cần PR thì người ta cũng thấy lồ lộ lên cái sự... cường tráng của thuốc Ama Kông. Nhưng cũng xin cung cấp rằng, cho đến nay, bài thuốc "đàn ông" của cụ Ama Kông vẫn chưa được ngành y tế kiểm định và cho phép lưu hành. Tuy nhiên, thuốc Ama Kông hiện đang được bán công khai tại rất nhiều nơi ở tỉnh Đắc Lắc. Rất nhiều điểm bán thuốc Ama Kông mà không phải Ama Kông, ai cũng có thể có thuốc Ama Kông, ai cũng đi lấy thuốc về phơi khô rồi xưng xưng: thuốc Ama Kông đấy, thuốc này Ama Kông đã uống đấy...
Nhưng tết này, trong nhà có một bình rượu Ma Kông rực đỏ như thế, bổ béo chỗ nào chưa biết hoặc là biết... sau, nhưng tôi cho rằng nó sẽ rất sang và cả... oai hùng nữa bạn ạ.
Bài và ảnh: Văn Công Hùng