Tác phẩm âm nhạc là một sản phẩm trong quá trình sáng tạo và sẽ được bảo hộ thoả đáng theo quy định của Luật Sở hữu trí tuệ hiện hành. Việc tác giả uỷ quyền và cho phép khai thác tác phẩm của mình trong khuôn khổ giới hạn là hết sức quan trọng. Từ vụ việc xin phép bản quyền đối với bài hát Tuý Âm giữa Xesi [Trần Yến] và Osen [Ngọc Mai]- quán quân chương trình The Masked Singer đang thu hút dư luận thời gian qua, có thể cho ta thấy được những điểm lưu ý đối với tác giả đối với tác phẩm của mình.

1. Tóm tắt vụ việc

Chương trình The Masked Singer [Ca sĩ mặt nạ] 2022 trở thành một gameshow thực tế ăn khách với lượng người xem cao trên các nền tảng mạng xã hội. Cùng với sự nổi tiếng của chương trình, các nghệ sĩ tham gia cũng thu hút được sự quan tâm nhiều của công chúng. Đặc biệt là quán quân của chương trình chính là O Sen – Ngọc Mai. Một trong những ca khúc để lại dấu ấn trong lòng khán giả của Ngọc Mai chính là “Tuý Âm”. Ca khúc này được cô thể hiện bằng một giọng hát đầy nội lực và riêng biệt. Trước đó, bản phối “Tuý Âm” của Masew, Nhatnguyen cùng với Xesi đã trở thành một hiện tượng âm nhạc trong và ngoài nước năm 2017.

Vụ ồn ào bản quyền của bài hát này xuất hiện trên mạng xã hội khi trang cá nhân của Xesi [Trần Yến], đăng ngày 23/12/2022 về nhằm lên tiếng chính thức về vấn đề bản quyền cũng như ý nghĩa của ca khúc Tuý Âm liên quan đến ca sĩ Ngọc Mai. Đối với vấn đề bản quyền, Xesi nêu ra hai quan điểm chính: Thứ nhất, cô khẳng định ca khúc này là do chính mình sáng tác, do đó bản quyền thuộc về Xesi và không có bất cứ nghệ sĩ đồng sáng tác nào khác. Thứ hai, Xesi cho rằng Ngọc Mai sử dụng ca khúc này biểu diễn trong hai sự kiện HOZO- HCMC INTERNATIONAL MUSIC FESIVAL [ngày 11/12] và tại Phòng trà Bến Thành [ngày 28/11] mà chưa có sự đồng ý của cô là hành vi xâm phạm bản quyền đối với ca khúc của mình.

Đáp lại phản ánh của Xesi đối với ca khúc Tuý Âm, Ngọc Mai đã đăng một bài viết ngay sau đó trên trang cá nhân của mình. Bên cạnh Ngọc Mai “cảm giác áy náy khi tác giả phải chịu những cảm xúc này” và “vẫn nhận lỗi về phía bản thân trong email”, cô vẫn bảo vệ quan điểm cho rằng không phải bản thân “biểu diễn ca khúc chưa được tác giả cho phép, mà chính tác giả mới là người chưa hiểu rõ về luật khi đã kí uỷ quyền với Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả Âm nhạc Việt Nam” bằng những lập luận cụ thể. Ngọc Mai cho rằng khi ca khúc Tuý Âm đã được Xesi ký với Trung tâm bảo vệ quyền tác giả thì “có nghĩa là mọi sự khai thác ca khúc này trên toàn lãnh thổ Việt Nam đều sẽ do Trung tâm thay mặt tác giả để làm việc với các cơ quan, đơn vị có nhu cầu sử dụng.” Thứ hai, trong tất cả những sự kiện, “ngoài những ca khúc cá nhân được cấp quyền biểu diễn, còn lại BTC đã chủ động liên hệ để làm việc về vấn đề bản quyền cho tất cả các ca khúc khác. Đây là quy tắc luôn có trên hợp đồng”. Ngọc Mai cho rằng “ban tổ chức sẽ làm việc với đơn vị đang đại diện cho tác giả: Trung tâm bảo vệ quyền tác giả. Họ sẽ đại diện tác giả để hoàn tất các giấy tờ, thủ tục và cũng sẽ nhận tiền tác quyền từ ban tổ chức của các sự kiện và sẽ chuyển cho tác giả sau một thời gian nhất định [có thể là 1 tháng sau].” Theo đó, “khi Xesi đã ký với Trung tâm đại diện, thì mọi vấn đề tranh chấp hay pháp lý đều sẽ do trung tâm đại diện xử lý và làm việc trực tiếp với tổ chức, cá nhân có liên quan. […] Việc Xesi có cáo buộc trực tiếp rằng “Ngọc Mai trình diễn ca khúc chưa được tác giả cho phép” là không đúng, vì ở đây “Ngọc Mai” là chỉ là một ca sĩ hát cho sự kiện , còn việc “cho phép trình diễn” hay “không cho phép trình diễn” đang nằm ở Trung tâm bảo vệ quyền tác giả.” Đặt trường hợp Ngọc Mai có tác phẩm phái sinh từ Tuý Âm thì cô sẽ đích thân làm việc với tác giả. Tuy nhiên chỉ có một bản thu âm Tuý Âm duy nhất của Ngọc Mai đó là của chương trình The Masked Singer. Còn với những chương trình hát live, ban tổ chức đều phải làm việc với Trung tâm đại diện, chứ không làm việc trực tiếp với tác giả.”

Bài đăng tố của Trần Yến [Xesi] và bài đáp trả của Ngọc Mai [O Sen] về vấn đề bản quyền của ca khúc Tuý Âm

Nguồn: Facebook

1. Bình luận

Khi một tác phẩm được sáng tạo và định hình dưới một hình thức vật chất nhất định, tác phẩm đó sẽ được bảo hộ quyền tác giả mà không bị phụ thuộc vào thủ tục đăng kí. Nhưng việc đăng kí quyền bảo hộ quyền tác giả vẫn luôn được khuyến khích để phòng hờ cho những trường hợp có những tranh chấp về sau. Tác giả có tác phẩm được bảo hộ sẽ có những quyền nhất định, cụ thể bao gồm quyền nhân thân [Điều 19] và quyền tài sản [Điều 20]. Việc kí kết giữa tác giả là Xesi với VCPMC được coi là một thoả thuận chuyển giao quyền tác giả. Thoả thuận chuyển giao này được thể hiện dưới dạng hợp đồng chuyển giao quyền. Theo Điều 47 của Luật Sở hữu trí tuệ, việc chuyển giao quyền được hiểu là việc cho phép tổ chức, cá nhân khác sử dụng có thời hạn một hoặc một số quyền tác giả. Tuy nhiên, tác giả không thể chuyển giao quyền nhân thân, trừ quyền công bố tác phẩm.

Ở đây, ta cần xem xét hợp đồng chuyển giao quyền được kí kết giữa tác giả và trung tâm VCPMC. Đặc biệt là mức độ “cho phép biểu diễn” được thoả thuận trong hợp đồng giữa tác giả và bên Trung tâm quyền tác giả âm nhạc. Việc đặt ra giới hạn cho phép biểu diễn là vô cùng quan trọng và là tiêu chí xem xét liệu việc biểu diễn của O Sen – Ngọc Mai tại hai sự kiện Hozo và Phòng trà Bến Thành có cần phải xin phép tác giả trước khi diễn hay không.

Nguồn: unsplash.com

Trường hợp đặt ra nếu như hợp đồng có quy định tác giả uỷ quyền và cho phép Trung tâm VCPMC khai thác quyền tác giả âm nhạc đối với Tuý Âm và việc khai thác đó cho phép biểu diễn ngoài khuôn khổ của chương trình The Masked Singer. Tác giả đồng ý Trung tâm cho phép tổ chức, cá nhân khác được sử dụng, trình diễn ca khúc Tuý Âm khi hát live hoặc ghi âm ngoài giới hạn chương trình. Như vậy, dựa trên thoả thuận đó, Ngọc Mai có thể trình diễn ca khúc Tuý Âm ở hai sự kiện trên mà không phải xin phép.

Trong trường hợp mà trong hợp đồng thoả thuận uỷ quyền và cho phép VCPMC khai thác tác phẩm trong khuôn khổ chương trình, cho phép biểu diễn tác phẩm chỉ trong The Masked Singer. Khi đó, việc sử dụng và trình diễn ca khúc cho những sự kiện sau đó cần phải được sự cho phép của tác giả. Việc xin phép tác giả trong vụ việc này không phải trực tiếp giữa tác giả với người biểu diễn cho sự kiện, VCPMC và ban tổ chức sự kiện phải có trách nhiệm xin phép tác giả một lần nữa do vượt quá giới hạn cho phép trong thoả thuận trước đó. Về phía bên tổ chức sự kiện- nhạc sĩ Huy Tuấn- là Tổng Đạo diễn cho sự kiện HOZO 2022 cho rằng “trách nhiệm xử lý tác quyền thuộc về trách nhiệm của ban tổ chức với VCMPC và tất nhiên ban tổ chức đã làm việc này”. Theo nhạc sĩ, khi có vấn đề quyền tác giả đối với tác phẩm của mình, tác giả cần tìm đến nơi mình đã ký hợp đồng uỷ quyền khai thác tác phẩm, bởi nơi này là nơi thu phí khai thác tác phẩm và cũng là nơi bảo vệ tác phẩm khi có xâm phạm. Nhạc sĩ cũng cho rằng “Trừ khi bài hát này trung tâm tác quyền không được tác giả uỷ quyền thì lúc này ban tổ chức sẽ phải trực tiếp liên hệ và xin phép nghệ sĩ”.

Có thể thấy, trong trường hợp của Xesi, vì cô đã có kí kết thoả thuận với bên Trung tâm bảo vệ quyền nên dù trong trường hợp nào thì bên Trung tâm cũng đóng một vai trò quan trọng vì đây là chủ thể thực hiện kí kết và đại diện cho tác giả. Khi nhận thấy có hành vi bị xâm phạm hay vấn đề pháp lý xảy ra, cô nên làm việc với Trung tâm kí kết để có thể truy cứu đúng quy trình và chủ thể.

Để hiểu rõ hơn về nội dụng trên cũng như được tư vấn về vấn đề quyền tác giả, bạn đọc có thể liên hệ:

Túy âm thuộc thể loại nhạc gì?

Là một ca khúc “cộp mác” EDM, tuy nhiên chất nhạc lạ tai của “Túy âm” lại khiến bất kì ai thưởng thức đều phải tán thưởng. Thoát xác hoàn toàn khỏi những trào lưu nghe nhạc quen thuộc của Vpop, “Túy âm” mang giai điệu ẻo lả, có phần “ngả nghiêng” như một người say ngồi ca hát.

Túy âm có nghĩa là gì?

"Túy" có nghĩa là "say", "âm" là "âm hưởng", "âm nhạc". Vậy nên "Túy âm" có hai ý nghĩa: là thanh âm trong một cơn say hoặc là say trong âm nhạc. Trong ca khúc "Túy" trước đây của mình, nhân vật dường như chỉ chìm đắm trong men rượu để say, để quên đi.

Túy âm do ai hát?

Xesi tên thật là Trần Hải Yến, sinh năm 2000 và nổi tiếng với ca khúc Túy âm. Bài hát được vinh danh trong đề cử top 5 Ca khúc Dance/Electronic được yêu thích tại ZMA 2017. Thừa thắng xông lên từ Túy âm, Xesi có thêm bản hit Vô tình đứng đầu

zingchart.

Túy âm do ai sáng tác?

Nhạc sĩ khẳng định: "Tác phẩm Túy âm được sáng tác bởi Xesi, bản quyền thuộc về Xesi và không có bất cứ nghệ sĩ đồng sáng tác nào khác". Tác giả ca khúc "Túy âm" [Ảnh: Facebook nhân vật].