Bị ngăn chặn phong tỏa tài sản làm thế nào để gỡ ngăn chặn

Việc bị chậm trễ hủy bỏ biện pháp ngăn chặn phong tỏa tài sản đang khiến ông Chiêm Quốc Thái bị thiệt hại. Theo luật sư, ông Thái có thể khởi kiện đòi bồi thường.

Mới đây, ông Chiêm Quốc Thái ra văn phòng công chứng để thực hiện giao dịch tài sản thì được biết căn nhà của ông đang bị tạm dừng chuyển dịch theo công văn số 67 của TAND quận 1 (TP.HCM).

Không đồng ý, ông Thái khiếu nại lên Trung tâm Thông tin và Tư vấn công chứng TP.HCM (Trung tâm TT&TVCC). Ngày 2/1, TAND quận 1 phải gửi công văn đến Trung tâm TT&TVCC thông báo lại việc ngăn chặn tài sản của đương sự này đã được hủy bỏ hơn 3 năm trước.

Chậm hủy bỏ ngăn chặn gây thiệt hại

Năm 2016, ông Thái và vợ cũ là bà Vũ Thụy Hồng Ngọc tranh chấp tài sản sau ly hôn và được TAND quận 1 giải quyết.

Ngày 13/1/2016, TAND quận 1 ra công văn số 67 để ngăn chặn việc chuyển dịch quyền tài sản liên quan đến 2 căn hộ và 1 lô đất do ông Chiêm Quốc Thái đứng tên sở hữu để đảm bảo quyền lợi các bên. Đến ngày 15/2/2016, tòa án ra công văn 192 về việc thu hồi và hủy bỏ các văn bản, trong đó có công văn số 67.

Bác sĩ Chiêm Quốc Thái. Ảnh: Lê Quân.

Khi không được chuyển dịch tài sản, bác sĩ thẩm mỹ đã ủy quyền cho luật sư đến Trung tâm Thông tin và Tư vấn công chứng TP.HCM (Trung tâm TT&TVCC) làm việc nhưng cơ quan này trả lời chưa nhận được công văn hủy bỏ việc ngăn chặn dịch chuyển của TAND quận 1.

Luật sư của ông Chiêm Quốc Thái đã cung cấp cho Trung tâm TT&TVCC bản sao công văn 192 về việc thu hồi và hủy bỏ công văn ngăn chặn chuyển dịch tài sản của ông Thái đã được tống đạt tới nơi này do ông Lê Thanh Phong ký nhận vào ngày 18/3/2016. Sau đó, Trung tâm TT&TVCC yêu cầu phải có văn bản đình chỉ thi hành án của cơ quan thi hành án mới thực hiện việc hủy bỏ ngăn chặn chuyển dịch tài sản.

Ngày 25/12/2019, Chi cục trưởng Chi cục Thi hành án dân sự quận 1 ra quyết định đình chỉ thi hành án đối với ông Chiêm Quốc Thái, kể cả các khoản đình chỉ gồm cấm chuyển dịch quyền một số tài sản hình thành trong tương lai đang tranh chấp.

Theo ông Thái, việc chậm trễ hủy bỏ ngăn chặn giao dịch liên quan đến các tài sản này đang khiến ông bị thiệt hại 22 triệu đồng mỗi ngày.

Có thể khởi kiện đòi bồi thường

Trao đổi với Zing.vn, luật sư Trần Minh Hùng (Đoàn Luật sư TP.HCM) cho biết theo quy định tại Điều 114 Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015, phong tỏa tài sản là một biện pháp khẩn cấp tạm thời do tòa án áp dụng.

Bên cạnh đó, Điều 139 Bộ luật Dân sự 2015 quy định quyết định áp dụng, thay đổi, hủy bỏ biện pháp khẩn cấp tạm thời có hiệu lực thi hành ngay. Tòa án phải cấp hoặc gửi quyết định áp dụng, thay đổi, hủy bỏ biện pháp khẩn cấp tạm thời ngay sau khi ra quyết định cho người có yêu cầu, người bị áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan, cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền và VKS cùng cấp.

Căn cứ vào quy định của pháp luật nêu trên, thì hiệu lực của quyết định hủy bỏ biện pháp khẩn cấp tạm thời sẽ có hiệu lực ngay khi ban hành. Trường hợp tòa án không ra quyết định theo đúng quy định thì các đương sự có thể khiếu nại.

Bà Vũ Thụy Hồng Ngọc đã thuê người chém ông Thái và bị tòa sơ thẩm tuyên phạt 18 tháng tù. Tòa phúc thẩm đã mở phiên xử nhưng rồi tạm hoãn. Ảnh: Lê Quân.

Luật sư Trần Minh Cường (Đoàn Luật sư TP.HCM) cho biết thêm việc ông Thái đã cung cấp bản sao công văn có nội dung thu hồi và hủy bỏ các văn bản, trong đó có công văn số 67 thì việc Trung tâm TT&TVCC yêu cầu cung cấp thêm “văn bản đình chỉ thi hành án của cơ quan thi hành án" là không thực sự cần thiết.

Theo Luật sư Cường, công văn 192 ngày 15/2/2016 có hiệu lực kể từ ngày ký do đó các văn bản trước đó có nội dung trái (ngăn chặn) tất nhiên là không còn hiệu lực.

Do vậy, việc công chứng viên từ chối chứng nhận các giao dịch liên quan tài sản của ông Chiêm Quốc Thái theo văn bản số 192 có thể vì an toàn (hiện VPCC chỉ xác nhận các giao dịch sau khi TTTT công chứng gỡ văn bản “ngăn chặn” trên website).

Trong trường hợp việc giải tỏa ngăn chặn của Trung tâm Thông tin và tư vấn công chứng TP.HCM chậm trễ mà ông Chiêm Quốc Thái có cơ sở cho rằng hành vi này gây thiệt hại cho ông thì có thể khởi kiện để yêu cầu bồi thường do hành vi không/chậm thực hiện công việc gây thiệt hại.

Ảnh Internet

Đây được coi là cứu cánh mà đương sự, người đại diện hợp pháp của đương sự có thể dựa vào để yêu cầu Tòa án áp dụng, nhằm bảo toàn tình trạng tài sản hiện có của bên có nghĩa vụ, bảo đảm cho việc thi hành án và tránh hiện tượng tẩu tán tài sản. Tuy nhiên, Nghị quyết số 02/2020/NQ-HĐTP mới được ban hành hướng dẫn áp dụng quy định về các biện pháp khẩn cấp tạm thời đã khiến một số cá nhân, tổ chức tỏ ra lo ngại về tính khả thi và hiệu quả khi triển khai áp dụng vào thực tiễn.

Chỉ được phong tỏa tài sản, tài khoản ngân hàng có giá trị bằng hoặc thấp hơn so với nghĩa vụ tài sản phải thực hiện

Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 quy định tổng cộng 16 biện pháp khẩn cấp tạm thời cụ thể và có thêm quy định mở về các biện pháp khẩn cấp tạm thời khác mà luật có quy định. Có thể chia làm các nhóm chính như: các biện pháp buộc thực hiện trước một phần nghĩa vụ, các biện pháp kê biên, cấm chuyển dịch, thay đổi hiện trạng tài sản, biện pháp phong tỏa tài sản, tài khoản ngân hàng, biện pháp cấm hoặc buộc phải thực hiện hành vi nhất định,…

Mỗi biện pháp có thể có điều kiện áp dụng khác nhau. Trong đó, biện pháp phong tỏa tài sản, tài khoản ngân hàng chỉ được áp dụng đối với những tài sản, tài khoản có giá trị tương đương với nghĩa vụ tài sản mà người bị áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời có nghĩa vụ phải thực hiện. Giá trị tương đương ở đây về nguyên tắc có thể hiểu một cách linh động là thấp hơn, bằng hoặc cao hơn không đáng kể so với nghĩa vụ phải thực hiện. Cách hiểu linh động này nhìn chung cũng đã được nhiều chủ thể áp dụng trong khoảng thời gian khá dài từ Bộ luật Tố tụng dân sự 2004 đến Bộ luật Tố tụng dân sự 2015.

Tuy nhiên, Nghị quyết 02/2020/NQ-HĐTP sắp có hiệu lực vào ngày 01/12/2020 lại hướng dẫn về “giá trị tương đương” theo hướng khá hẹp. Cụ thể, tại khoản 2 Điều 12 Nghị quyết này quy định: “Tòa án chỉ được phong tỏa tài khoản, tài sản có giá trị bằng hoặc thấp hơnnghĩa vụ tài sản mà người bị áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời có nghĩa vụ phải thực hiện”.

Xét ở khía cạnh nhất định, đối với biện pháp phong tỏa tài khoản ngân hàng thì quy định này có thể áp dụng được. Theo đó, cơ quan có thẩm quyền có thể chỉ phong tỏa số tiền trong tài khoản tương ứng với mức nghĩa vụ mà chủ tài khoản phải thực hiện.

Tuy nhiên đối với những tài sản khác, đặc biệt là các tài sản không thể phân chia được, không thể phong tỏa một phần tài sản, chẳng hạn như quyền sử dụng đất, nhà ở, xe ô tô,… thì hướng dẫn như trên của Nghị quyết 02/2020/NQ-HĐTP có phần đang hạn chế bớt những trường hợp có thể yêu cầu áp dụng biện pháp phong tỏa tài sản. Đối với những tài sản có giá trị lớn hơn so với phần nghĩa vụ phải thực hiện thì tuyệt nhiên sẽ không được áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời này nữa, không phân biệt mức độ chênh lệch là lớn hay nhỏ, đáng kể hay không đáng kể.

Những lo ngại về khả năng tẩu tán tài sản của người có nghĩa vụ

Việc thay đổi này đã khiến nhiều cá nhân, tổ chức tỏ ra lo ngại, đặc biệt đối với những tổ chức là các định chế tài chính có nghiệp vụ cấp tín dụng và thường phải khởi kiện, yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời để phong tỏa tài sản, tài khoản ngân hàng của người đi vay khi họ không trả được nợ.

Bởi lẽ một trong những ý nghĩa của biện pháp khẩn cấp tạm thời là nhằm tránh việc bên có nghĩa vụ thực hiện hành vi tẩu tán tài sản, thông qua các giao dịch chuyển dịch tài sản cho bên thứ ba để trốn tránh nghĩa vụ với bên có quyền.

Mặc dù về nguyên tắc, khi Tòa án đã tuyên án và chuyển qua giai đoạn thi hành án, nếu có căn cứ xác định giao dịch liên quan đến tài sản thi hành án nhằm trốn tránh nghĩa vụ thi hành án, thì người được thi hành án có quyền yêu cầu Tòa án tuyên bố giao dịch đó vô hiệu hoặc yêu cầu cơ quan có thẩm quyền hủy giấy tờ liên quan đến giao dịch đó.

Tuy nhiên, để chứng minh một giao dịch có phải là giao dịch nhằm tẩu tán tài sản hay không không phải là điều dễ dàng. Do đó, để tránh trường hợp sự đã rồi, nhiều người khởi kiện lựa chọn phương án nộp đơn yêu cầu Tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời để phong tỏa tài sản, phong tỏa tài khoản ngân hàng ngay từ khi nộp đơn khởi kiện.

Vì vậy, nếu buộc người có yêu cầu chỉ được đưa ra yêu cầu phong tỏa tài sản, tài khoản của người có nghĩa vụ có giá trị bằng hoặc thấp hơn so với nghĩa vụ tài sản phải thực hiện thì sẽ không tạo ra sự linh hoạt cần thiết trong những tình huống nhất định, khiến người có nghĩa vụ có cơ hội thực hiện các giao dịch nhằm tẩu tán tài sản, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của bên có quyền. Đặc biệt là trong những trường hợp sự chênh lệch giữa giá trị tài sản bị yêu cầu phong tỏa so với nghĩa vụ phải thực hiện là không đáng kể.

Đó là chưa kể đến, để có thể yêu cầu Tòa án áp dụng biện pháp phong tỏa tài sản, tài khoản ngân hàng của bên có nghĩa vụ, thì bên yêu cầu đã phải nộp cho Tòa án chứng từ bảo lãnh được bảo đảm bằng tài sản của ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng khác hoặc của cơ quan, tổ chức, cá nhân khác hoặc gửi một khoản tiền, kim khí quý, đá quý hoặc giấy tờ có giá do Tòa án ấn định tương đương với tổn thất hoặc thiệt hại có thể phát sinh do hậu quả của việc áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời không đúng.

Như vậy, thiết nghĩ lẽ ra trong trường hợp nếu người có quyền đưa ra yêu cầu phong tỏa tài sản, tài khoản ngân hàng có giá trị lớn hơn so với nghĩa vụ của người có nghĩa vụ, thì hiển nhiên Tòa án có thể ấn định số tiền mà Tòa án cho rằng tương ứng với mức thiệt hại có thể xảy ra khi phong tỏa tài sản có giá trị chênh lệch so nghĩa vụ có thể phải thi hành.

Nếu có thể thực hiện như vậy, thì qua đó có thể giúp cân bằng quyền lợi giữa bên có quyền và bên có nghĩa vụ, vừa ngăn ngừa khả năng lạm dụng quyền yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời từ phía bên có quyền yêu cầu, vừa ngăn ngừa khả năng tẩu tán tài sản từ phía bên có nghĩa vụ.

Công ty Luật BASICO