Trong thế giới hiện đại, các quốc gia được phân loại rộng rãi thành các quốc gia phát triển, đang phát triển và kém phát triển dựa trên tiếu chí về kinh tế – xã hội và các yếu tố phát triển con người cùng với nhiều yếu tố khác. Sự phân loại này không tuân theo bất kỳ định nghĩa cụ thể nào và có thể gây ra nhiều sự hiểu lầm, đặc biệt là đối với trường hợp các quốc gia phát triển và đang phát triển, sự phân loại này đang dần biến mất.
Các nước đang phát triển là các nước có tổng sản phẩm quốc nội trên dân số [GDP/người] thấp, nợ nước ngoài nhiều và chỉ số phát triển con người thấp [HDI].
2. Đặc điểm của các nước đang phát triển:
2.1. Thu nhập bình quân đầu người thấp:
Các nước đang phát triển thường có thu nhập bình quân đầu người thấp. Đặc biệt ta có thể thấy rõ nhất khi so sánh với thu thập bình quân đầu người đối của các nước phát triển như Mỹ, Anh, Pháp, Nhật. Ngoài ra, thu nhập bình quân đầu người là mức trung bình và do đó nó không thực sự cho thấy mức độ nghèo đói ở một quốc gia.
Theo số liệu của Quỹ tiền tệ quốc tế ước tính năm 2021, thu nhập bình quân đầu người của các nước phát triển như Ireland là 131,302 USD, Thụy Sĩ là 93,515 USD, Đan Mạch là 67,920 USD trong khi đó thu nhập bình quân đầu người của các nước đang phát triển như Ấn Độ là 2,036 USD, Pakistan là 1,555 USD, Nam Sudan là 303 USD.
Tuy nhiên, trên thực tế mức độ nghèo của dân cư phổ biến ở các nước đang phát triển không được phản ánh đầy đủ và chính xác trong số liệu về thu nhập bình quân đầu người mà đây chỉ là thu nhập trung bình, khi trong đó cũng bao gồm cả thu nhập của những người giàu tại các quốc gia này. Sự bất bình đẳng lớn trong phân phối thu nhập phổ biến ở các nền kinh tế này đã làm cho cuộc sống của người dân thêm khốn khổ. Phần lớn dân số của các quốc gia này phải sống dưới mức nghèo khổ.
2.2. Dân số quá đông:
Dân số có số lượng cao quá mức sẽ gây ra tác động tiêu cực đến nền kinh tế và đời sống xã hội của người dân do dân số đông sẽ kéo theo một lượng lớn sức lao động trong khi nguồn lực đáp ứng các nhu cầu về việc làm tại quốc gia đó thì hạn chế. Nó có nghĩa là sẽ có nhiều người phải nuôi sống hơn, tỷ lệ thất nghiệp cao hơn và gánh nặng tài chính cũng theo đó đè nặng lên tấm vai gầy của người dân.
2.3. Phụ thuộc quá nhiều vào nông nghiệp:
Một quốc gia đang phát triển nhìn chung chủ yếu hướng đến phát triển nông nghiệp mà chưa có những chính sách coi trọng phát triển công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Khoảng 60 đến 75 phần trăm dân số phụ thuộc vào nông nghiệp và các hoạt động liên quan để kiếm sống, lo cho cuộc sống thường ngày. Hơn nữa, khoảng 30 đến 50 phần trăm thu nhập quốc dân của các quốc gia này thu được từ mảng phát triển nông nghiệp. Sự phụ thuộc quá mức vào nông nghiệp này là kết quả của năng suất thấp, nông nghiệp lạc hậu và thiếu tăng trưởng công nghiệp hiện đại.
Sự thống trị của nông nghiệp ở các nước đang phát triển có thể được biết đến từ sự phân bổ lực lượng lao động của họ theo ngành. Ở Ấn Độ vào thời điểm độc lập, khoảng 60% dân số làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp và với sáu thập kỷ phát triển, tỷ lệ dân số làm nông nghiệp đã giảm xuống còn khoảng 50% trong năm 2011-2012. Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là sự gia tăng dân số trong khu vực phi nông nghiệp đã tạo ra việc làm không phải trong khu vực công nghiệp và dịch vụ có tổ chức mà trong khu vực phi chính thức, nơi năng suất lao động thấp như trong nông nghiệp.
Ở các nước đang phát triển ngày nay, mặc dù có sự tăng trưởng công nghiệp hiện đại trong bốn thập kỷ qua nhưng nhìn chung không đạt được nhiều tiến bộ đối với việc chuyển đổi cơ cấu trong cơ cấu nghề nghiệp đối với nền kinh tế của các quốc gia này. Do việc sử dụng các kỹ thuật thâm dụng vốn cao nên rất ít cơ hội việc làm được tạo ra trong các lĩnh vực công nghiệp và dịch vụ có tổ chức.
2.4. Nguồn nhân lực trình độ thấp:
Con người là tài nguyên tốt nhất của một quốc gia. Phát triển nguồn nhân lực là điều mà các nước đang phát triển không quan tâm. Điều này có thể dẫn đến mức vốn con người thấp hơn và điều này là nguyên nhân dẫn đến năng suất lao động và vốn trong đó thấp. Vốn con người bao gồm giáo dục, sức khỏe, kỹ năng và những điều này rất quan trọng đối với sự tăng trưởng kinh tế của người dân nói riêng và của nền kinh tế quốc gia nói chung.
Việc không đầu tư phát triển nguồn lực trong nước khiến cho các quốc gia đang phát triển không thể đầu tư, tăng trưởng kinh tế. Với các ngành kinh tế đòi hỏi nguồn nhân lực chất lượng cao như khoa học công nghệ, công nghiệp nhẹ thì nguồn nhân lực trình độ thấp không để đáp ứng yêu cầu.
2.5. Mức vốn con người thấp:
Vốn con người – giáo dục, sức khỏe và kỹ năng – có tầm quan trọng thiết yếu đối với sự phát triển kinh tế. Các nước đang phát triển thiếu vốn con người là một trong những nguyên nhân dẫn đến năng suất lao động và vốn trong nước thấp.
Thiếu giáo dục thể hiện ở tỷ lệ nhập học thấp trong các cơ sở giáo dục tiểu học, trung học cơ sở và đại học; Việc không được đào tạo qua các chương trình naỳ là một tổn thất rất lớn về mặt tri thức nhân loại nói chung và của quốc gia nói riêng. Trình độ giáo dục và kỹ năng thấp hơn không có lợi cho sự phát triển của các ngành công nghiệp mới và việc tiếp thu công nghệ mới trở lên khó khăn để đạt được trình độ sản xuất cao. Bên cạnh đó, việc thiếu giáo dục và kỹ năng làm cho người dân kém thích ứng với sự thay đổi và làm giảm khả năng tổ chức và quản lý các doanh nghiệp, khu công nghiệp, khu chế biến. Tại các quốc gia như Ấn Độ, chỉ có thể tận dụng lợi thế của cổ tức nhân khẩu học nếu những người trẻ tuổi có thể được giáo dục, khỏe mạnh và được trang bị các kỹ năng phù hợp để họ có thể được tuyển dụng vào các hoạt động sản xuất.
Cũng như vậy, sức khỏe, nguồn nhân lực quan trọng khác, là yếu tố then chốt quyết định hiệu quả hay năng suất làm việc của con người. Những người suy dinh dưỡng, ốm đau thường xuyên thì không thể làm việc hiệu quả và do đó không đóng góp nhiều vào việc tăng năng suất.
Các nước đang phát triển có những đặc điểm gì?
Các nước đang phát triển là những quốc gia có mức sống còn khiêm tốn, có nền tảng công nghiệp chưa được phát triển hoàn toàn và có chỉ số phát triển con người [HDI] cũng như thu nhập bình quân đầu người không cao.
Tại sao các nước đang phát triển có đặc điểm nào sau đây?
Đặc điểm chung của nhóm các nước đang phát triển là: GDP bình quân đầu người thấp, chỉ số HDI ở mức thấp, nợ nước ngoài nhiều.
Nhóm nước phát triển và đang phát triển có những đặc điểm gì khác biệt nhau?
Cơ cấu ngành kinh tế của các nước phát triển có đặc điểm là tỉ trọng ngành công nghiệp và dịch vụ cao. Cơ cấu ngành kinh tế của các nước đang phát triển có đặc điểm là tỉ trọng nông nghiệp còn chiếm tỉ lệ cao mặc dù công nghiệp, dịch vụ đã tăng.
Thế nào là một quốc gia phát triển?
Nước phát triển, nước tiên tiến hay nước công nghiệp là các quốc gia và vùng lãnh thổ có trình độ phát triển vượt trội so với phần còn lại của thế giới. Được biểu hiện thông qua sự tiến bộ đồng đều của tổng hợp các chỉ số kinh tế, chính trị, xã hội.