[Theo công văn 216/ SYT-NVY của Sở Y tế - UBND thành phố Đà Nẵng]
Trẻ em có triệu chứng COVID-19 nhẹ có thể ở nhà với người chăm sóc trong suốt quá trình hồi phục mà không cần nhập viện. Nếu bạn đang chăm sóc một em nhỏ nghi có hoặc có thể có COVID-19, điều quan trọng là phải làm theo các điều dưới đây để bảo vệ chính mình và những người khác trong nhà, cũng như những người trong cộng đồng của mình.
Điều kiện cách ly tại nhà cho trẻ mắc Covid-19:
1. Sức khỏe trẻ chưa có dấu hiệu bất thường
2. Độ tuổi trên 3 tháng tuổi và không có bệnh nền [suy giảm miễn dịch, ung thư, tim bẩm sinh, thận hư…]. Có thể xem xét cách ly tại nhà nếu bệnh nền ổn định, trẻ đã được tiêm 2 mũi vaccin hoặc sau 14 ngày kể từ ngày tiêm mũi vaccin Covid đầu tiên.
3. SpO2 từ 97% trở lên
Triệu chứng của COVID-19 ở trẻ:
1. Sốt: khi nhiệt độ trên 37.5 độ C.
- Cách đo: Đặt nhiệt kế vào vị trí sâu nhất của hõm nách, ép cánh tay trẻ vào hông, đặt phần cẳng tay ôm lấy bụng. Giữ nhiệt kế ít nhất 5 phút và đọc kết quả.
- Đối với nhiệt kế động mạch thái dương [đo trán]: giữ nhiệt kế cách trán 2cm. Bấm nút đo.
- Nên đo nhiệt độ 2 lần/ngày, khi bé có sốt đo thường xuyên hơn.
2. Ho
3. Đau đầu
4. Đau họng, rát họng
5. Sổ mũi, chảy mũi, ngạt mũi
6. Khó thở
- Bé khó thở khi nhịp thở của bé tăng so với lứa tuổi [bảng 1], hoặc trẻ có dấu hiệu thở gắng sức như rút lõm lồng ngực, co kéo hõm ức, phập phồng cánh mũi
- Bé có khó thở khi đo SpO2 < 96%
Thiết bị đo chỉ số SpO2 là một trong những thiết bị có khả năng đo sự bão hòa oxy [SpO2] trong mạch máu và nhịp tim của con người. Điều này, giúp người dùng phát hiện sớm được các tình trạng bất thường trong cơ thể để có thể điều trị sớm.
Cách đo SPO2 cầm tay:
- Nhấn nút mở nguồn
- Mở kẹp và đặt ngón tay trỏ bé vào khe kẹp, đối với trẻ nhỏ có thể kẹp ở ngón tay cái hoặc ngón chân cái. Không di chuyển tay trong khi đo.
- Kết quả hiển thị trong vài giây, bao gồm trị số SpO2 và nhịp tim của bé.
7. Đau ngực, tức ngực
8. Đau mỏi người, đau cơ
9. Mất vị giác
10. Mất khứu giác
11. Đau bụng, buồn nôn
12. Tiêu chảy
Các yếu tố nguy cơ bệnh diễn biến nặng khi trẻ mắc Covid-19:
1. Trẻ đẻ non, cân nặng thấp
2. Bé béo phì, thừa cân
3. Đái tháo đường, các bệnh lý về gen và rối loạn chuyển hoá.
4. Các bệnh lý phổi mạn tính, hen phế quản.
5. Ung thư [đặc biệt là các khối u ác tính về huyết học, ung thư phổi…].
6. Bệnh thận mạn tính.
7. Ghép tạng hoặc cấy ghép tế bào gốc tạo máu.
8. Bệnh tim mạch [tim bẩm sinh, suy tim, tăng áp phổi, bệnh động mạch vành hoặc bệnh cơ tim, tăng huyết áp]
9. Bệnh lý thần kinh [bao gồm cả chứng sa sút trí tuệ, rối loạn tâm thần]
10. Bệnh hồng cầu hình liềm, bệnh thalassemia, bệnh huyết học mạn tính khác
11. Các bệnh lý suy giảm miễn dịch bẩm sinh hoặc mắc phải
12. Bệnh gan
13. Đang điều trị bằng thuốc corticoid hoặc các thuốc ức chế miễn dịch khác.
14. Các bệnh hệ thống.
Chuẩn bị các vật dụng cần thiết khi cách ly tại nhà gồm:
1. Nhiệt kế: nhiệt kế điện tử, nhiệt kế động mạch thái dương.
2. Thiết bị đo SpO2
3. Máy đo huyết áp [nếu có]
4. Khẩu trang y tế: đủ dùng cho cả nhà trong 2-3 tuần. Cởi bỏ ngay sau khi dùng. Nên cho trẻ mang khẩu trang trong quá trình chăm sóc trẻ.
5. Tấm chắn [cho người chăm sóc trẻ]: vệ sinh thường xuyên hoặc thay hàng ngày.
6. Phương tiện vệ sinh tay: xà phòng rửa tay khi dính chất tiết từ trẻ; dung dịch sát khuẩn tay nhanh trước và sau khi tiếp xúc trẻ.
7. Dung dịch khử khuẩn bề mặt: Ít nhất một lần mỗi ngày, dùng chất tẩy trùng bề mặt cứng đã được chấp thuận để khử trùng các bề mặt mà mọi người trong nhà thường xuyên chạm vào [ví dụ: nhà vệ sinh, hộp đựng đồ giặt, bàn cạnh giường, tay nắm cửa, điện thoại và bộ phận điều khiển từ xa]. Làm sạch màn hình cảm ứng bằng khăn lau cồn 70%.
8. Vật dụng cá nhân: quần áo, bàn chải, khăn mặt… Quần áo của trẻ thay ra để vào thùng chứa có lót nhựa, giặt bằng xà phòng giặt thông thường và nước nóng [60 - 90°C] sau đó sấy khô. Quần áo và khăn trải giường của trẻ có thể giặt cùng với các đồ giặt khác. Nên đeo găng tay và khẩu trang khi tiếp xúc trực tiếp với đồ giặt bị nhiễm trùng.
9. Thùng chứa chất thải lây nhiễm có nắp đậy, có ghi dòng chữ “Chất thải có nguy cơ nhiễm Covid”.
Chuẩn bị một số thuốc cơ bản điều trị F0 cho trẻ tại nhà
Hiện nay thuốc điều trị kháng virus Covid-19 chỉ định cho trẻ trên 12 tuổi và có bệnh nền do cơ sở Quản lý người nhiễm Covid-19 tại nhà cấp phát. Một số thuốc cơ bản bố mẹ nên chuẩn bị sẵn phòng trường hợp trẻ nhiễm Covid-19
1. Thuốc hạ sốt: Paracetamol [Hapacol, Panadol, Efferalgan, Tylenol....] dạng gói, viên nhét hậu môn hoặc viên sủi.
2. Thuốc ho thảo dược
3. Dung dịch nước muối để súc họng, rửa mũi. Trẻ trên 6 tuổi có thể dùng Betadin mouth wash súc họng.
4. Một số vitamin và khoáng chất như: vitamin C, vitamin D, Kẽm
5. Oresol
6. Một số trẻ có bệnh nền ổn đang điều trị thuốc, được xem xét có thể cách ly tại nhà, nên chuẩn bị thuốc cho trẻ đủ 2 - 3 tuần.
Những việc nên làm khi trẻ mắc Covid-19:
1. Cần cho trẻ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, vệ sinh, tắm rửa sạch sẽ, không được kiêng nước. Trẻ đang bú mẹ cần tiếp tục được bú mẹ.
2. Theo dõi sát sao nhiệt độ, đo chỉ số SpO2 ít nhất 2 lần/ngày
3. Cho trẻ uống hạ sốt nếu trẻ sốt trên 38.5 độ C. Uống Paracetamol [Hapacol, Acepron, Efferalgan, Tylenol, Doloprane…] với liều 10-15mg/kg/lần, 2 lần cách nhau ít nhất 4 giờ. Có thể dùng dạng uống hoặc dạng đặt hậu môn.
4. Vệ sinh mũi nếu trẻ chảy nhiều nước mũi hoặc nước mũi đặc quánh. Nếu chảy mũi ít và trẻ không khó chịu chỉ cần lau bằng khăn mềm sạch là đủ.
5. Nếu trẻ ho, có thể dùng thuốc ho nhưng cần tham khảo ý kiến bác sĩ.
6. Động viên, trấn an trẻ về dịch Covid-19, giải đáp thắc mắc và chia sẻ thông tin, kiến thức tế về dịch bệnh, trẻ có thể hiểu sai thông tin và có thể hoảng sợ.
7. Cố gắng duy trì những thói quen thường ngày của trẻ: học tập, nghỉ ngơi, hoạt động giải trí tại nhà.
8. Hướng dẫn trẻ các hành động hàng ngày để giảm sự lây lan của mầm bệnh như: rửa tay thường xuyên; sử dụng khăn giấy hoặc khuỷu tay khi ho hoặc hắt hơi, sau đó vứt khăn giấy vào thùng đựng chất thải.
9. Người chăm sóc trẻ phải có ý thức tự bảo vệ mình và tránh lây nhiễm cho những người khác.
Bất kỳ khi nào trẻ có các biểu hiện sau thì cần phải báo ngay với y tế địa phương hoặc liên hệ 115 để đưa trẻ nhập viện:
1.Thở nhanh
2. Khó thở, cánh mũi phập phồng, rút lõm lồng ngực
3. Li bì
4. Lờ đờ
5. Bỏ bú/ăn uống
6. Tím tái môi, đầu ngón tay, chân
7. SpO2 < 95%.
8. Co giật
>>> Thăm khám sức khỏe hậu COVID-19: Khám gì, khi nào và ở đâu?
Tài liệu tham khảo:
1. Công văn 216/ SYT-NVY của Sở Y tế - UBND thành phố Đà Nẵng ngày 14 tháng 01 năm 2022
2. Quyết định số 5525/QĐ-BYT này 01/12/2021 của Bộ Y tế.
3. Cách chăm sóc tại nhà cho một trẻ có Covid-19, //www.canada.ca/content/dam/phac-aspc/documents/services/publications/diseases-conditions/coronavirus/how-to-care-for-child-with-covid-19-at-home-advice-for-caregivers/how-to-care-for-child-with-covid-19-at-home-advice-for-caregivers-vie.pdf
Ban tư vấn Khoa Nhi
Bệnh viện Hoàn Mỹ Đà Nẵng
Chăm sóc trẻ mắc COVID-19 tại nhà luôn là vấn đề được các bậc cha mẹ quan tâm bởi thực tế hiện nay số ca mắc bệnh ở trẻ nhỏ đang có chiều hướng ngày càng gia tăng. Trong phạm vi bài viết dưới đây, chúng tôi xin chia sẻ những thông tin cơ bản về chủ đề này, hy vọng sẽ trở thành nguồn tham khảo hữu ích đối với các bậc cha mẹ.
1. Nhận diện dấu hiệu mắc COVID-19 ở trẻ
1. Làm sao biết trẻ mắc COVID-19?
Các dấu hiệu COVID-19 cha mẹ cần ghi nhớ
Trẻ mắc COVID-19 thường hay gặp dấu hiệu ho, sốt; ít khi bị nôn, đau họng, sổ mũi, ăn kém, đau đầu. Có những trẻ bị COVID-19 nhưng không hề có bất kỳ biểu hiện gì. Nếu trẻ không hề có triệu chứng hay các triệu chứng tương đối nhẹ, trẻ tỉnh táo và vẫn sinh hoạt bình thường, ăn uống bình thường, không có bệnh lý bẩm sinh hay bệnh lý nền, đo SpO2 ≥ 96% thì cha mẹ có thể theo dõi và điều trị COVID cho trẻ tại nhà.
2. Chăm sóc trẻ mắc COVID-19 tại nhà cần làm những gì
2.1. Chăm sóc khi trẻ sốt
Khi chăm sóc trẻ mắc COVID-19 tại nhà, các việc cần làm hàng ngày mà cha mẹ cần ghi nhớ là:
- Đo SpO2 và kẹp nhiệt độ cho trẻ mỗi ngày 02 lần hoặc khi nghi ngờ trẻ bị khó thở, bị sốt. Trường hợp không có máy SpO2 thì cha mẹ cần đếm nhịp thở cho trẻ.
- Cùng trẻ thực hiện những bài tập thể dục nhẹ nhàng.
Trường hợp trẻ bị sốt trên 38.5 độ C, trước tiên cha mẹ cần thông báo với nhân viên y tế sau đó cho trẻ dùng Paracetamol hạ sốt liều 10 - 15mg/kg/lần, khoảng cách giữa mỗi lần dùng thuốc hạ sốt là 4 - 6 giờ, không vượt quá tổng liều là 60mg/kg/ngày.
Trẻ bị sốt từ 38.5 độ C trở lên cần được uống thuốc hạ sốt với liều lượng phù hợp
Bên cạnh đó, cha mẹ cũng cần theo dõi thân nhiệt của trẻ 2- 4 giờ/lần cho tới khi trẻ hết sốt, trở về thân nhiệt bình thường. Ngoài ra, trẻ cần được bổ sung điện giải, nước để đảm bảo cân bằng điện giải và nước. Khi trẻ bị sốt, cha mẹ nên nới bớt quần áo cho thoáng, mặc quần áo mỏng và kết hợp chườm ấm để hạ sốt hiệu quả hơn.
2.2. Chăm sóc khi trẻ ho
Khi trẻ bị ho thì người chăm sóc trẻ mắc COVID-19 tại nhà cần:
- Cho trẻ vệ sinh mũi họng mỗi ngày 3 lần bằng nước muối sinh lý.
- Luôn giữ ấm vùng mặt, cổ cho trẻ.
- Dùng thuốc ho dưới sự tham vấn ý kiến của bác sĩ.
2.3. Chăm sóc khi trẻ bị tiêu chảy
Nếu phát hiện trẻ bị tiêu chảy mẹ cần tiếp tục cho con bú đồng thời bổ sung nước cho trẻ, nhất là Oresol. Thời gian này trẻ cũng cần được bổ sung kẽm và chất dinh dưỡng một cách đầy đủ để tăng cường sức đề kháng chống lại virus.
2.4. Chăm sóc tâm lý cho trẻ
Khi chăm sóc trẻ mắc COVID-19 tại nhà, rất nhiều bậc cha mẹ quên mất việc chăm sóc tâm lý cho con. Việc làm này tuy nhỏ nhưng lại hết sức cần thiết. Cha mẹ hãy động viên, trấn an, tâm sự để con yên tâm về dịch bệnh. Nếu trẻ có bất kỳ thắc mắc nào liên quan đến bệnh COVID thì cha mẹ nên giải đáp cặn kẽ cho trẻ đồng thời chia sẻ cho trẻ biết những thông tin thực tế về tình hình dịch để trẻ thoải mái hơn.
Trong quá trình tâm sự, nói chuyện về dịch bệnh với trẻ, cha mẹ cần tránh đề cập đến những sự kiện, tin tức dễ khiến trẻ sợ hãi, hoang mang. Các thói quen thường ngày của trẻ cần được duy trì. Bên cạnh đó, cha mẹ cũng nên lập cho trẻ một thời khóa biểu cụ thể về các hoạt động học tập, nghỉ ngơi, giải trí trong thời gian nhiễm bệnh.
2.5. Hướng dẫn cách thở cho trẻ
Hướng dẫn trẻ thở đúng cách khi bị nhiễm COVID-19 là một điều rất cần thiết. Cha mẹ nên thực hiện một số động tác tập thở nhẹ nhàng, dễ thực hiện để trẻ làm theo, nhờ đó mà tăng thông khí vào phổi. Điển hình có thể kể đến:
Khi chăm sóc trẻ mắc COVID-19 tại nhà cha mẹ nên chú ý tập thở và tạo tâm lý thoải mái cho con
- Bài tập thở chúm môi: từ từ hít vào thật sâu bằng mũi sau đó chúm môi lại và từ từ thở ra cho tới hết khả năng của mình.
- Bài tập thở bụng: đặt một tay lên trên ngực, tay còn lại đặt lên bụng để cảm nhận sự di động của hơi thở. Tiếp sau đó hãy dùng mũi để hít vào rồi dùng miệng thở ra từ từ, môi chúm lại như khi thổi sáo cho đến khi bụng xẹp xuống là được.
2.6. Ghi nhớ những dấu hiệu cần cấp cứu ngay
Chăm sóc trẻ mắc COVID-19 tại nhà cha mẹ tuyệt đối không được bỏ qua những dấu hiệu cần đưa trẻ đến cơ sở y tế cấp cứu ngay gồm:
- Thở nhanh: đếm nhịp thở của trẻ khi trẻ không khóc. Trẻ được xem là thở nhanh khi đếm nhịp thở có dấu hiệu:
+ Trẻ ở độ tuổi 1 - 5: ≥ 40 lần/phút.
+ Trẻ ở độ tuổi 6 - 12: ≥ 30 lần/phút.
+ Trẻ độ tuổi trên 12: ≥ 20 lần/phút.
- Lồng ngực bị rút lõm.
- Cánh mũi thở phập phồng.
- Trẻ quấy khóc, bỏ ăn, sốt li bì, bỏ bú, lờ đờ.
- Có hiện tượng tím tái ở đầu chân tay, môi.
- Chỉ số SpO2 < 95%.
Nếu trẻ được chăm sóc đúng cách tại nhà thì hầu hết các trường hợp nhiễm COVID-19 đều tự hồi phục được sau khoảng 1 - 2 tuần. Một số trường hợp diễn tiến bệnh trở nặng cần được phát hiện và can thiệp y tế kịp thời để tránh biến chứng nguy hiểm. Do đó khi có cảm giác bất ổn ở trẻ hay có các dấu hiệu trên thì tốt nhất cha mẹ nên liên hệ ngay với cán bộ y tế.
Trong quá trình chăm sóc trẻ, cha mẹ cần bình tĩnh, không vì lo lắng hay căng thẳng mà lạm dụng thuốc cho trẻ khiến tình trạng bệnh trở nên phức tạp hơn. Bản thân cha mẹ cũng cần thực hiện tốt các biện pháp phòng ngừa, chăm sóc sức khỏe của mình để có được sức khỏe chăm sóc cho trẻ.
Những trẻ có bệnh lý nền như: hen, phổi mạn tính, sinh non, ghép tạng, tim mạch, huyết học, thần kinh, suy giảm hệ miễn dịch, mắc bệnh hệ thống,... thì cha mẹ cần theo dõi sát sao hơn để kịp đưa trẻ đến bác sĩ chuyên khoa khi cần thiết.
Hiện nay có một thực tế là trong 2 - 6 tuần sau khi khỏi COVID-19, có khoảng 1 - 5% trẻ xuất hiện triệu chứng viêm đa hệ thống. Đây là di chứng hậu COVID hay xảy ra ở trẻ không có triệu chứng hay triệu chứng nhẹ khi nhiễm bệnh. Những trẻ này thường sẽ có biểu hiện: mắt đỏ, sốt cao, sưng phù ngón tay chân, da nổi hồng ban,... Khi thấy con có hiện tượng ấy, cha mẹ cần đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế để các bác sĩ kịp thời chẩn đoán và điều trị.