Cách giảm đau bụng dưới sau sinh

Sau khi sinh, một số sản phụ có biểu hiện đau tức âm ỉ bụng dưới. Theo quan niệm của y học cổ truyền, nguyên nhân thường do khí huyết hư, do huyết ứ hoặc hàn (lạnh) gây nên. Tùy từng nguyên nhân mà có cách điều trị phù hợp.

Nếu nguyên nhân do khí huyết hư, dùng bài thuốc:

Gừng, đương quy, mỗi vị 15g, thịt dê 250g. Thịt dê rửa sạch, chặt miếng, đương quy, gừng, dùng vải thưa túm lại để chung với thịt dê, thêm 500ml nước, nấu cho đến khi thịt mềm, vớt bỏ thuốc, nêm gia vị vừa ăn. Mỗi ngày ăn 1 lần, ăn liền 4 - 5 ngày.

Hoặc đường đỏ nấu với 1 - 2 quả trứng gà để ăn, mỗi ngày ăn một lần, ăn liền 4 - 5 ngày

Công hiệu: Bổ huyết, hoạt huyết. Chủ trị chứng đau bụng sau khi sinh do khí huyết hư.

Nếu nguyên nhân do huyết ứ, dùng bài:

Đương quy 9g, xuyên khung 9g, đào nhân 9g, gừng rang 6g, cam thảo nướng 5g, ích mẫu thảo 9g, ngũ linh chi 9g, bồ hoàng 9g, sắc lấy nước uống. Dùng liên tục 3 ngày.

Hoặc cây gai 120g, thái nhỏ, dùng rượu sao nóng, lấy cho vào túi vải chườm lên bụng, ngày làm 2 lần.

Công hiệu: Hoạt huyết trừ ứ, thông lạc chỉ thống. Chủ trị đau bụng sau sinh do huyết ứ.

Nếu nguyên nhân do hàn (lạnh), dùng bài:

Gừng 3g, tiêu sơn tra, đường đỏ, mỗi thứ 30g. Ba vị thuốc trên cho vào ấm, chế nước sôi vào, đậy nắp ngâm khoảng 15 phút là uống được, dùng thay trà trong ngày.

Hoặc gừng sấy, xuyên khung, mỗi thứ 3g; đương quy, đào nhân, mỗi thứ 9g. Tất cả sắc lấy nước uống, mỗi ngày 1 thang, chia làm 2 lần. Uống 3 ngày.

Hoặc: Muối ăn một muôi rang nóng, cho vào túi vải chườm vùng bụng dưới. Hoặc rang khô lá ngải cứu, đắp vào rốn lúc đang còn nóng.

Gừng, ngải cứu, đương quy chữa đau bụng sau sinh do lạnh.

Công hiệu: Tán hàn, làm ấm bên trong, giúp giảm đau nhanh. Chủ trị chứng đau bụng sau khi sinh do lạnh.

Sản phụ cần lưu ý phải vệ sinh vùng kín sạch sẽ và giữ ấm cơ thể theo hướng dẫn của cán bộ y tế. Khi dùng các bài thuốc trên cần tham khảo ý kiến của bác sĩ Đông y hoặc lương y có uy tín. Nếu không đỡ hoặc đau bụng kèm theo sốt cần đến ngay cơ sở y tế khám để và có chỉ định điều trị phù hợp.

Bác sĩ Thúy An

Phụ nữ đau đẻ được ví như gãy 20 cái xương sườn cùng lúc, phương pháp giảm đau khi sinh sẽ giúp mẹ vượt cạn nhẹ nhàng, mau hồi phục. Tuy nhiên, phương pháp giảm đau nào an toàn, phù hợp là băn khoăn của nhiều mẹ.

Cơn đau đẻ hay đau bụng đẻ là biểu hiện sinh lý của quá trình tử cung co thắt để đưa thai nhi ra ngoài. Cường độ của cơn đau và mức độ khó chịu tùy ở mỗi người mẹ, đa số sẽ tiến triển đều đặn dần theo thời gian. Càng gần cơn rặn đẻ thì khoảng cách các cơn co cũng thu hẹp dần. Mẹ bầu sẽ cảm nhận được những cơn đau mạnh mẽ nhất ở vùng lưng dưới và ở phía bụng, cùng với các cơn đau là sự tăng tiết dịch ở âm đạo. (1)

Làm sao để giảm đau khi sinh, nhanh chóng hồi phục sức khỏe luôn là điều mà các mẹ bầu quan tâm. Nhằm giúp mẹ có một thai kỳ khỏe mạnh và vượt cạn nhẹ nhàng, bác sĩ tại Trung tâm Hỗ trợ sinh sản BVĐK Tâm Anh TP.HCM mách nhỏ nhẹ những bí quyết giúp mẹ giảm đau khi sinh em bé, chuyển dạ dễ dàng, suôn sẻ: (2)

Với các phương pháp giảm đau tự nhiên, khi có các cơn đau trong quá trình chuyển dạ, mẹ bầu nên di chuyển và đi lại nhẹ nhàng. Một bí quyết khá hay là mẹ có thể ngồi trên một quả bóng hơi lớn để giúp giảm đau, quá trình này cần có người bên cạnh để tránh bị té ngã. Việc di chuyển hay vận động nhẹ nhàng trong thời gian này không chỉ giúp mẹ vơi đi cơn đau mà còn giúp thai nhi lọt đúng vào khung chậu của mẹ, giúp cho quá trình sinh nở được diễn ra dễ dàng hơn.

Massage nhẹ nhàng ở lưng, chân tay cũng là một phương pháp giúp mẹ bầu giảm đau khi có cơn chuyển dạ, bớt căng thẳng, lo lắng. Bên cạnh đó, thai phụ có thể tắm bằng nước ấm khi cơn đau chuyển dạ kéo đến. Khi có các cơn đau chuyển dạ, các cơ trong cơ thể sẽ bị kéo căng ra làm gia tăng áp lực, gây đau và khó chịu cho mẹ, việc tắm bằng nước ấm sẽ giúp việc giảm đau rõ rệt và mẹ thoải mái hơn.

Việc hít thở đúng cách cũng góp phần giảm đau trong chuyển dạ. Để giảm bớt cơn đau ngay khi cảm nhận được các cơn co tử cung, mẹ bầu có thể thả lỏng người, tập trung hít thở, hít thở sâu bằng mũi, và thở ra chậm bằng đường miệng.

Trong một số trường hợp cần thiết, ngoài phương pháp giảm đau tự nhiên, các phương pháp giảm đau ngày càng đóng vai trò quan trọng trong hỗ trợ khi sanh hoặc mổ lấy thai. Các phương pháp giảm đau bằng thuốc thường được áp dụng hiện nay gồm:

Trong chuyển dạ sanh, đôi khi cơn đau đẻ vượt quá sự chịu đựng của người mẹ, nếu tình trạng stress do đau kéo dài không được hỗ trợ sẽ làm cho người mẹ thở nhanh nông, tăng huyết áp, giảm lưu lượng máu qua tử cung nuôi dưỡng thai nhi. Trong các phương pháp giảm đau bằng thuốc, gây tê ngoài màng cứng đã được áp dụng từ lâu và ngày càng phổ biến. Theo Hiệp Hội Sản Phụ Khoa Hoa Kỳ (2007 đã khẳng định “nếu không có chống chỉ định nội khoa thì yêu cầu của mẹ là đủ để chỉ định giảm đau”, ngoài ra gây tê ngoài màng cứng không làm tăng tỷ lệ mổ lấy thai, giảm nguy cơ khi sanh khó như sanh ngôi mông, sanh đôi, sanh non, hoặc khi mẹ có bệnh lý nội khoi như hen suyễn, bệnh lý van tim.

Tại Trung Tâm Sản Phụ Khoa của Bệnh Viện Đa Khoa Tâm Anh, Gây tê ngoài màng cứng là kỹ thuật giảm đau đang được sử dụng khá phổ biến. Kỹ thuật này do các chuyên gia gây mê hồi sức thực hiện, giúp mẹ bầu giảm thiểu đau đớn khi sinh. Bác sĩ sẽ đặt một ống thông có kích thước rất nhỏ vào khoang ngoài màng cứng nằm ở phần ngang thắt lưng của cơ thể. Ống thông này sẽ được lưu lại để dẫn lưu thuốc tê có nồng độ thấp trong suốt quá trình chuyển dạ, giúp sản phụ giảm đau nhưng vẫn duy trì vận động bình thường.

Sau từ 10-20 phút được gây mê ngoài màng cứng, thuốc bắt đầu có tác dụng và sản phụ sẽ cảm thấy những cơn đau được giảm dần nhanh chóng, thậm chí không cảm thấy đau.

Gây tê tủy sống là phương pháp thường được các bác sĩ sử dụng khi sinh mổ lấy con. Phương pháp này còn được gọi là gây tê dưới màng cứng hay tê dưới màng nhện. Để thực hiện phương pháp này, bác sĩ sẽ tiêm một lượng thuốc tê thích hợp vào khoang dưới màng nhện, thuốc tê sẽ hòa chung vào dịch não tủy và sẽ tác dụng vào các rễ thần kinh gây mất cảm giác, liệt vận động, giúp sản phụ nằm yên, mất cảm giác hoàn toàn ở nửa thân dưới.

Với phương pháp này, trong quá trình sinh mổ, sản phụ sẽ tỉnh táo hoàn toàn, có thể lắng nghe và cảm nhận được các thao tác của bác sĩ, nhưng sẽ không có cảm giác đau đớn nào. Điều này giúp cho việc thực hiện da kề da mẹ – con ngay tại phòng mổ. Sau cuộc mổ, khi thuốc tê hết tác dụng, sản phụ sẽ dần có cảm giác trở lại.

Thuốc giảm đau toàn thân thường được các bác sĩ sử dụng nhất là thuốc nhóm á phiện (nhóm opioids) có tác dụng làm giảm đau. Loại thuốc giảm đau này được đưa vào cơ thể ở dạng tiêm bắp, tiêm dưới da hoặc đường tĩnh mạch (IV). Giảm đau đường tĩnh mạch thì sẽ thông qua đường tĩnh mạch để truyền trực tiếp vào mạch máu sản phụ. Phương pháp này thường sử dụng sau sinh em bé, nếu sản phụ đau nhiều không đáp ứng được các thuốc giảm đau khác. Sau thời gian thuốc hết tác dụng, người mẹ có thể tập cho bé bú bình thường.

Để mẹ bầu có quá trình sinh nở thuận lợi, an yên đón con chào đời thì một số lưu ý dưới đây mẹ cần chuẩn bị thật kỹ: (3)

• Tìm hiểu chi tiết về quá trình sinh nở: các dấu hiệu chuyển dạ, như thế nào là chuyển dạ thật – chuyển dạ giả, các giai đoạn chuyển dạ diễn ra như thế nào… để có cách ứng phó hợp lý trong mọi tình huống.
• Trao đổi với bác sĩ về các lựa chọn sinh nở, trường hợp của mẹ có thể sinh thường được không hay sẽ là một cuộc sinh mổ để có thể chuẩn bị tâm lý, sức khỏe và tinh thần cho cuộc sinh sắp tới.
• Chuẩn bị kỹ đồ dùng đi sinh: Hành trang đi sinh của mẹ bầu cần được chuẩn bị trước ngày dự sinh để chắc chắn mẹ và bé sẽ có đủ những đồ dùng cần thiết như như tã, bình sữa, khăn sữa, khăn ướt…
• Ăn một bữa nhẹ, đủ chất trước khi nhập viện: Sinh con là một quá trình dài và sẽ khiến mẹ mất sức rất nhiều. Vì vậy một cơ thể khỏe mạnh với dinh dưỡng được bổ sung đầy đủ sẽ giúp mẹ rất nhiều trong quá trình vượt cạn.
• Luôn giữ cho bản thân một tinh thần thoải mái trước và trong lúc vượt cạn để quá trình sinh nở được diễn ra thuận lợi và an toàn.

Dù cuộc sinh ngả âm đạo hoặc mổ lấy thai hoàn toàn bình yên, nhưng các biến chứng hậu sản vẫn có thể xảy ra. Vì vậy theo khuyến cáo của các chuyên gia, chăm sóc sản phụ trong thời kỳ hậu sản quan trọng không kém so với chăm sóc thai kỳ.

Thông thường, với một cuộc sinh ngã âm đạo, một sản phụ sẽ mất khoảng 200 – 300 ml máu và số máu này sẽ tăng gấp đôi nếu đó là cuộc sinh mổ. Bên cạnh đó, trong quá trình sinh nở, phụ nữ cần dùng nhiều sứ để có thể rặn đẩy em bé ra ngoài, các cơ trong cơ thể, đặc biệt là cơ vùng bụng chậu và tay chân của sản phụ hoạt hoạt động mạnh và sau đó thì rất mệt mỏi. Sau sinh, cơ thể mẹ bị suy kiệt rất nhiều và cần được nghỉ ngơi cũng như cung cấp đủ chất dinh dưỡng để có thể phục hồi năng lượng và tái tạo lượng máu đã mất.

Để thời gian hậu sản diễn ra khỏe mạnh, mẹ nhanh hồi phục sức khỏe, các mẹ có thể lưu ý một số điểm quan trọng sau đây:

• Lưu ý khi chăm sóc vết mổ: Bình thường vết mổ sẽ lành từ 3 – 5 ngày. Mẹ có thể lau người với khăn ấm hoặc tắm nhanh với nước ấm, sau đó lau khô toàn thân và vết mổ. Mẹ lưu ý trong quá trình chăm sóc vết mổ, không nên băng kín hoặc tự ý bôi những dung dịch sát khuẩn khi không được bác sĩ chỉ định.
• Lưu ý khi chăm sóc vệ sinh cá nhân: sau sinh từ 3 – 4 ngày, mẹ đã có thể tắm gội bình thường. Một số lưu ý như mẹ nên tắm bằng nước ấm, trong phòng kín gió, cũng có thể tắm nước nóng và nước lạnh kết hợp để giúp máu tuần hoàn tốt. Nước để gội đầu nên là nước ấm và cần hong khô tóc sau gội. Thời gian tắm và gội không nên quá lâu, sau khi tắm mẹ nhanh chóng lau khô người và mặc quần áo. Ngoài ra, mẹ cũng nên lưu ý giữ vệ sinh cá nhân vùng sinh dục hậu môn sạch sẽ. Không thụt rửa quá sâu hay đặt bất cứ vật gì trong âm đạo và nên thường xuyên thay băng vệ sinh để tránh nhiễm trùng vùng nhạy cảm. Không “gần gũi” trong thời gian này nếu còn sản dịch.
• Lưu ý chế độ ăn uống: sinh con là một quá trình gian nan và thử thách và tiêu hao nhiều sức lực của phụ nữ. Vì vậy, một chế độ dinh dưỡng khoa học với đủ các chất dinh dưỡng sẽ giúp mẹ hồi phục sức khỏe cũng như có đủ sữa để cho em bé. Trong vòng 6 giờ đầu sau mổ, mẹ không nên ăn gì; sau đó, mẹ có thể ăn thức ăn từ lỏng đến đặc. Thực đơn hàng ngày nên tăng cường thực phẩm giàu dinh dưỡng như thịt, cá, trứng, sữa,… Đặc biệt mẹ không nên quá kiêng khem dẫn đến thiếu chất, một số thực phẩm cần tránh như các loại gia vị kích thích như ớt, các loại thức uống như trà, cà phê sẽ làm ảnh hưởng đến việc tiết sữa. Mẹ uống đủ 2 lít nước mỗi ngày, mỗi lần uống nên chia từng ngụm nhỏ, ăn nhiều rau xanh, trái cây để đề phòng táo bón.
• Lưu ý về chế độ sinh hoạt: vận động sau sinh rất cần thiết giúp mẹ nhanh hồi phục, giảm nguy cơ mắc các biến chứng sau phẫu thuật. Tuy nhiên, sau sinh mẹ không nên tập các bài tập mạnh ngay mà nên tập các bài tập nhẹ nhàng, đặc biệt các bài tập về sàn chậu cũng rất quan trọng, mẹ có thể liên hệ với bác sĩ sàn chậu để được hướng dẫn về thời gian cũng như các bài tập giúp hồi phục cơ sàn chậu sau sinh. Với những mẹ phải sử dụng phương pháp đẻ mổ hoặc mất máu nhiều trong lúc sinh cần được nghỉ ngơi nhiều hơn. Bên cạnh đó, người thân nên ở bên cạnh chăm sóc và quan tâm đến các sản phụ sau sinh. Mẹ nên ngủ từ 8 – 9 tiếng mỗi ngày để có thể phục hồi năng lượng, hỗ trợ tiết sữa tốt hơn, đồng thời giảm thiểu tình trạng căng thẳng sau sinh.

Đồng hành cùng mẹ trong suốt giai đoạn thai kỳ, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh mang đến những dịch vụ chăm sóc sức khỏe tốt nhất, giúp mẹ khỏe mạnh và an tâm hơn để chào đón sinh linh bé bỏng chào đời. Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh tự hào khi có đội ngũ bác sĩ có trình độ chuyên môn cao và có kinh nghiệm nhiều năm trong nghề, sẽ luôn bên cạnh quan tâm, chăm sóc sức khỏe của mẹ và bé.

Bất cứ phương pháp nào giảm đau khi sinh nào cũng có nhược điểm và tiềm ẩn những nguy cơ. Vì vậy mẹ bầu cần lựa chọn những cơ sở y tế có bác sĩ giỏi, cơ sở vật chất hiện đại, đầy đủ để có thể thực hiện tốt các kỹ thuật giảm đau, giúp mẹ bầu vượt cạn nhẹ nhàng.