1 - 'Trời ơi, chỉ còn có năm phút' – Không chỉ thông báo thời gian mà còn cho thấy sự gấp gáp, luyến tiếc của anh chàng vì thời gian còn lại ít ỏi
- Cách diễn đạt tình cảm tế nhị, khéo léo bằng câu gián tiếp mang hàm ý
2. Ô! Cô quên cái mùi xoa này! – chứa đựng hàm ý
Luyện tập
Bài 1 [Trang 75 sgk ngữ văn 9 tập 2]
a, Câu 'nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy' cụm từ tặc lưỡi.
- Người kể chuyện không nói rõ họa sĩ chưa muốn chia tay mà để người đọc cảm nhận qua hình ảnh
b, Thái độ của cô gái được mô tả qua từ ngữ: mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn, vội quay đi
- Từ ngữ miêu tả thể hiện sự ngượng ngùng của cô gái, cô quay đi để giấu sự xấu hổ
- Cô gái muốn tặng anh chàng chiếc khăn mùi xoa làm kỷ niệm nhưng anh đã từ chối
Bài 2 [trang 75 sgk ngữ văn 9 tập 2]
Câu in đậm mang hàm ý, bác lái xe muốn anh chàng tiếp đón ông họa sĩ và cô kỹ sư.
Bài 3 [trang 75 sgk ngữ văn 9 tập 2]
Câu chứa hàm ý: cơm chín rồi
Hàm ý: cơm chín, ông vô ăn cơm.
Bài 4 [trang 76 sgk ngữ văn 9 tập 2]
- Câu 'Hà, nắng gớm, về nào…' là câu nói lảng
'Tôi thấy người ta đồn…' câu nói bị chen ngang
→ Cả hai câu này không phải là câu mang hàm ý
Ảnh minh họa [Nguồn internet]
2. Bài luận 'Nghĩa tường minh và hàm ý' số 3
I - Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi [trang 74 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2]
Câu hỏi :
Câu 1 trang 75 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2 : Qua câu “Trời ơi, chỉ còn có năm phút !”, em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì ? Vì sao anh không nói thẳng điều đó với họa sĩ và cô gái ?
Trả lời :
Qua câu: “Trời ơi, chỉ còn có 5 phút!” anh thanh niên muốn nói hàm ý: nhanh quá, thật là tiếc. Với câu nói của mình, anh thanh niên thêm rằng anh rất tiếc; nhưng anh không muốn nói thẳng điều đó có thể vì ngại ngùng, vì muốn che giấu tình cảm của mình.
Câu 2 trang 75 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2 : Câu nói thứ hai của anh thanh niên có ẩn ý gì không ?
Câu nói thứ hai của anh thanh niên: “Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !” không có ẩn ý.
Ghi nhớ :
Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu. Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
II - Luyện tập
Câu 1 trang 75 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2 : Đọc đoạn trích đã dẫn ở mục I và cho biết :
- Câu nào cho thấy họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên ? Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều ấy ?
- Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn. Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì liên quan tới chiếc mùi soa ?
Trả lời :
- Câu “Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy” cho thấy họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên. Hành động “tặc lưỡi” biểu thị thái độ không muốn nhưng đành vậy.
- - mặt đỏ ửng [thái độ ngượng ngùng]
- nhận lại chiếc khăn [không tránh được]
- quay vội đi [quá ngượng]
Qua các chi tiết này, có thể thấy cô gái đang bối rối đến vụng về vì ngượng. Cô đã cố tình “bỏ quên” chiếc khăn mùi soa làm kỉ niệm, nhưng anh thanh niên vì quá thật thà tưởng cô bỏ quên nên gọi cô để gửi trả lại.
Câu 2 trang 75 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2: Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây :
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái :
- Đây, tôi giới thiệu với anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè : ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa cái món chè pha nước thơm như nước hoa củ Yên Sơn nhà anh.
[Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa]
Trả lời :
Hàm ý của câu nói : ông hoạ sĩ già chưa kịp uống nước chè buổi sớm.
Câu 3 trang 75 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2: Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng :
- Vô ăn cơm !
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra :
- Cơm chín rồi !
Anh cũng không quay lại.
[Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà]
Trả lời :
Câu Cơm chín rồi, chứa hàm ý : ông vô ăn cơm đi.
Câu 4 trang 76 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2: Đọc các đoạn trích sau đây [trích từ truyện ngắn Làng của Kim Lân], cho biết những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không. Vì sao ?
- Có người hỏi :
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà ?…
- Ấy thế mà bây giờ đổ tốn ra thế đấy !
Ông Hai trả tiền nước, đứng dây, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to :
- Hà, nắng gớm, về nào…
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.
- - Này, thầy nó ạ...
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
- Thầy nó ngủ rồi à ?
- Gì ?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
- Tôi thấy người ta đồn...
Ông lão gắt lên :
- Biết rồi !
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.
Trả lời :
- Câu “Hà, nắng gớm, về nào...” không chứa hàm ý. Đây là cách nói lảng, tránh đề tài đang bàn.
- Câu “Tôi thấy người ta đồn...” không chứa hàm ý. Đây là câu nói dở dang.
Ảnh minh họa [Nguồn internet]
3. Bài luận 'Nghĩa tường minh và hàm ý' số 2
Phần I: SỰ KHÁC BIỆT GIỮA NGHĨA RÕ RÀNG VÀ Ý NỘI
Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi [trang 75 SGK Ngữ văn 9, tập 2]:
- Ôi, chỉ còn lại năm phút thôi!
Chính là chàng trai giật mình nói to, giọng cười đầy tiếc rẻ. Chàng chạy ra phía sau nhà, rồi quay lại ngay, tay nắm một chiếc làn. Nhà họa sĩ lười lỡ đứng dậy. Cô gái cũng vội vã đứng lên, đặt ghế cũ vào, từ từ đi đến bên cụ già.
- Ôi, cô ấy quên chiếc khăn mùi hoa này kìa!
Chàng trai mới bước vào, gọi lên. Để cô gái không phải trở lại bàn làm việc, chàng lấy chiếc khăn tay, vẫn còn vo tròn, giữa cuốn sách, đưa lại cho cô. Cô kỹ sư đỏ mặt, lấy lại chiếc khăn và vội vàng rời đi.
[Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa]
1. Qua câu 'Ôi, chỉ còn lại năm phút thôi!', em hiểu chàng trai muốn nói điều gì? Vì sao anh không nói trực tiếp với họa sĩ và cô gái?
2. Câu thứ hai của chàng trai có ẩn ý gì không?
Trả lời:
1. Qua câu “Ôi, chỉ còn lại năm phút thôi” ta hiểu chàng trai muốn thêm rằng “thời gian còn lại là quá ít”. Anh không sử dụng từ ngữ nói ra điều đó để che giấu sự “tiếc rẻ” phải chia tay hai người khách:
2. Câu thứ hai không mang ẩn ý gì cả.
Phần II: TẬP LUYỆN
Câu 1 [trang 75 SGK Ngữ văn 9, tập 2]:
Đọc lại đoạn trích đã nêu ở phần I và cho biết:
- Câu nào cho thấy họa sĩ cũng chưa muốn chia tay chàng trai? Từ ngữ nào thể hiện điều này?
- Tìm những từ ngữ diễn đạt thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn. Thái độ này giúp đoán được điều gì liên quan đến chiếc khăn mùi hoa?
Trả lời:
- Câu “Nhà họa sĩ lười đứng dậy” cho thấy họa sĩ cũng chưa muốn chia tay chàng trai. Đây là cách sử dụng “hình ảnh” để thể hiện ý của ngôn ngữ nghệ thuật.
- Trong câu cuối đoạn văn, các từ ngữ diễn đạt thái độ của cô gái liên quan đến chiếc khăn mùi hoa là:
- khuôn mặt đỏ ửng [ngượng];
- nhận lại chiếc khăn [không thể tránh khỏi];
- quay vội đi [quá ngượng].
Qua những hình ảnh này có thể thấy cô gái đang lúng túng đến vụng trộm vì ngượng. Cô ngượng vì cô ý định giữ kín để chiếc khăn trở thành một kỷ vật cho chàng trai, nhưng chàng trai lại quá trung thực nghĩ cô quên nên gọi cô để trả lại.
Câu 2 [trang 75 SGK Ngữ văn 9, tập 2]:
Hãy cho biết nghệ thuật của câu in đậm trong đoạn trích sau đây:
Bác lái xe dắt chàng trai lại nhà hội họa và cô gái:
- Đây, tôi xin giới thiệu anh với một họa sĩ lão thành đây. Còn cô, đây là kỹ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như hương hoa Yên Sơn nhà anh.
[Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa]
Câu 3 [trang 75 SGK Ngữ văn 9, tập 2]:
Tìm câu chứa ý nghĩa trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của ý nghĩa đó.
Mẹ nó quát nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm!
Chị Sáu vẫn ngồi yên, giả vờ không nghe, chờ nói “Ba vô ăn cơm”. Em bé chỉ đứng trong bếp nói vọng ra:
- Cơm chín rồi!
Chị cũng không quay lại.
[Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà]
Trả lời:
Câu “Cơm chín rồi!” chứa ý nghĩa, đó là “anh vô ăn cơm đi!”.
Câu 4 [trang 75 SGK Ngữ văn 9, tập 2]:
Đọc đoạn trích sau đây [trích từ truyện ngắn Làng của Kim Lân], cho biết những câu in đậm có chứa ý nghĩa không. Vì sao?
- Có người hỏi:
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?..
- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, miệng cười nhạt một tiếng, vươn vai nói lớn:
- Hà, nắng gớm, về nào…
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn theo dõi.
- – Này, thầy nó ạ.
Ông Hai nằm vẫn ở trên giường, không nói gì.
- Thầy nó ngủ rồi à?
- Gì?
Ông lão nhẹ nhàng nhúc nhích.
- Tôi nghe mọi người đồn…
Ông lão nói lớn lên:
- Biết rồi!
Bà Hai nín bặt. Trong nhà trở nên yên bình, nặng nề.
Trả lời:
- Các câu in đậm ở đây không chứa ý nghĩa. Câu in đậm thứ nhất là câu nói lảng [nói về chủ đề khác để tránh chủ đề đang thảo luận, còn được gọi là “nói trống lảng”].
- Câu in đậm thứ hai là câu nói lạc quan.
Ảnh minh họa [Nguồn internet]
4. Bài soạn 'Nghĩa tường minh và hàm ý' số 5
1. Bài tập 1, trang 75, SGK.
Đọc lại đoạn trích đã dẫn ở mục I và cho biết:
- Câu nào cho thấy hoạ sĩ cũng chưa muốn chia tay anh chàng trẻ ? Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều ấy ?
- Tìm những từ ngừ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn. Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì liên quan tới chiếc mùi hoa?
Trả lời:
Bài tập này yêu cầu xác định hàm ý trong lời kể chuyện của tác giả đoạn trích.
- Trong đoạn trích chỉ có một câu nói về nhà hoạ sĩ. Hành động của hoạ sĩ được diễn tả bằng hai cụm từ. Cụm từ nào cho biết hoạ sĩ hối tiếc khi phải đứng dậy ?
- Trong câu cuối đoạn văn, những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái liên quan tới chiếc khăn mùi hoa là :
- khuôn mặt đỏ ửng [ngượng] ;
- nhận lại chiếc khăn [không tránh được] ;
- quay vội đi [để giấu sự ngượng ngùng].
Vì sao cô gái ngượng đến mức đỏ mặt, quay vội đi khi anh chàng trẻ phát hiện và trả lại chiếc khăn mùi hoa ? Có thật là cô gái bỏ quên chiếc khăn giữa cuốn sách không ?
2. Bài tập 2, trang 75, SGK.
Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây :
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội họa và cô gái :
- Đây, tôi giới thiệu với anh một họa sĩ lão thành nhé. Và đây là cô kỹ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè : ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
[Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa]
Trả lời:
Để tìm hàm ý của câu in đậm, em cần xem lại hai vế trong câu ấy có quan hệ với nhau về nghĩa như thế nào.
3. Bài tập 3, trang 75 - 76, SGK.
Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng :
- Vô ăn cơm !
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi 'Ba vô ăn cơm'. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra :
- Cơm chín rồi !
Anh cũng không quay lại.
[Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà]
Trả lời:
Trong đoạn trích ở đề bài luyện tập này, câu Cơm chín rồi ! mà em bé nói với bố có phải để báo cho bố em biết về việc “cơm đã chín” hay không ? Nếu không phải như vậy thì em bé dùng câu nói đó để nói điều gì ?
4. Bài tập 4, trang 76, SGK.
Đọc các đoạn trích sau đây [trích từ truyện ngắn Làng của Kim Lân], cho biết những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không. Vì sao ?
- Có người hỏi :
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà ?...
- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy !
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to :
- Hà, nắng gớm, về nào...
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.
- - Này , thầy nó ạ.
Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.
- Thầy nó ngủ rồi à ?
- Gì ?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
- Tôi thấy người ta đồn...
Ông lão gắt lên :
- Biết rồi !
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.
Trả lời:
Mục đích của bài tập này là kiểm tra kiến thức về hàm ý, phân biệt câu chứa hàm ý với câu không chứa hàm ý nhưng dễ lầm là có chứa hàm ý.
Có thể tham khảo các câu hỏi sau đây khi làm bài tập này :
- Câu nói được in đậm của ông Hai có hướng vào người nào không ? Hay là ông muốn nói cho đỡ ngượng khi bỏ đi vì nghe bà con nói không tốt về làng Chợ Dầu quê ông ?
- Câu nói được in đậm của bà Hai nói với ông Hai là lời nói dở dang hay có ý gì khác ?
Ảnh minh họa [Nguồn internet]
5. Bài soạn 'Nghĩa tường minh và hàm ý' số 4
- HIỂU BIẾT CƠ BẢN
I- Phân biệt nghĩa rõ ràng và ẩn dụ
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:
- Còn năm phút thôi! Người thanh niên bật dậy, giọng cười lưu luyến nhưng cũng tràn đầy tiếc nuối. Anh lao ra phía sau, sau đó quay về với một chiếc láng tay. Hoạ sĩ ngẩng đầu. Cô gái gật đầu, chất chiếc ghế, điều chỉnh lại vị trí, sau đó bước vụt đến bên cạnh ông già. - Ôi! Anh quên cái khăn này rồi! Anh thanh niên bước vào, cất tiếng nói. Để cô gái không phải quay lại bàn, anh nhanh chóng lấy chiếc khăn tròn đặt giữa quyển sách, đưa cho cô gái. Kỹ sư mặt đỏ bừng, lấy lại chiếc khăn và quay đi một cách vội vã. [Theo Nguyễn Thành Long, Bình yên ở Sa Pa] 1. Từ câu 'Còn năm phút thôi!', em suy luận người thanh niên muốn diễn đạt điều gì? Tại sao anh không nói trực tiếp với hoạ sĩ và cô gái? 2. Câu thứ hai của anh thanh niên có ý gì không? Trả lời: 1. Câu trên không chỉ là cách bày tỏ sự cảm thấy hối tiếc mà còn chứa đựng thông điệp 'Tôi rất xin lỗi'. Đây là câu nói ẩn dụ. Anh thanh niên không thẳng thừng thốt ra điều đó trước hoạ sĩ và cô gái vì ngần ngại, có thể do tự tôn hoặc cách diễn đạt. 2. Câu thứ hai của anh thanh niên [- Ôi! Anh quên cái khăn này rồi!] là câu trực tiếp, không ẩn dụ gì.
- BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN LÀM BÀI
Luyện tập
Bài tập 1: Trang 75 SGK Ngữ văn lớp 9
- Câu nào cho thấy hoạ sĩ chưa muốn chia tay người thanh niên? Từ ngữ nào giúp em nhận diện điều đó.
- Tìm những từ ngữ mô tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn. Thái độ ấy thể hiện điều gì liên quan đến chiếc khăn?
Bài làm:
- Câu “Hoạ sĩ ngẩng đầu.”, đặc biệt là cụm từ “ngẩng đầu”. Người kể không phải nói rõ hoạ sĩ chưa muốn chia tay, nhưng qua hành động này, độc giả hiểu được điều đó.
- Thái độ của cô gái được diễn đạt qua các từ ngữ: mặt đỏ bừng, lấy lại chiếc khăn, quay đi vội vã. Những từ này cho thấy cô gái cảm thấy ngượng ngùng, đành phải nhận lại chiếc khăn và muốn giấu đi sự xấu hổ của mình. Thì ra, vì cảm động, cô gái muốn để lại chiếc khăn như một kỷ vật cho người thanh niên, nhưng anh ta không hiểu và tưởng cô quên nên đã trả lại. Tác giả đã tinh tế ám chỉ những điều này.
Bài tập 2: Trang 75 SGK Ngữ văn lớp 9 tập 1
Hãy cho biết ý của những câu sau:
Đây, tôi giới thiệu với anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và đây là cô kỹ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh. [Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa]
Bài làm: Câu chứa ý trong đoạn: Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh. Ý của câu là: Ông hoạ sĩ không kịp thưởng thức nước chè trước khi rời Lào Cai và Món nước chè mà anh thanh niên pha rất ngon.
Bài tập 3: Trang 75 SGK Ngữ văn lớp 9 tập 2
Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và trả lời câu: Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng: - Vô ăn cơm! Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra: - Cơm chín rồi! Anh cũng không quay lại. [Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà] Bài làm: Câu chứa hàm ý: - Cơm chín rồi! Hàm ý: Ông bố vào ăn cơm!
Bài tập 4: Trang 76 SGK Nghữ văn lớp 9 tập 2 Trong các đoạn trích [từ truyện ngắn Làng của Kim Lân] dưới đây, những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý hay không? Vì sao?
- Có người hỏi: - Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?… - ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy! Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to: - Hà, nắng gớm, về nào… Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.
- – Này, thầy nó ạ. ông Hai nằm rũ ra trên giường không nói gì. - Thầy nó ngủ rồi à? - Gì? Ông lão khẽ nhúc nhích. - Tôi thấy người ta đồn… Ông lão gắt lên: - Biết rồi! Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt. Bài làm: Câu “Hà, nắng gớm, về nào…” là câu lảng thả; Câu “Tôi thấy người ta đồn…” là câu chen ngang. \=> Cả hai câu này không chứa hàm ý.
Ảnh minh họa [Nguồn internet]
6. Bài soạn 'Nghĩa tường minh và hàm ý' số 6
Hiểu biết cơ bản
- Nghĩa tường minh là phần thông tin được truyền đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
- Hàm ý là phần thông tin không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy luận từ những từ ngữ đó.
Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý
Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi.
- Ôi trời, chỉ còn năm phút thôi!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc thương. Anh chạy ra phía sau, rồi quay lại ngay, tay nắm một chiếc láng. Nhà họa sĩ lười biếng đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thoải mái đi đến phía ông già.
- Ôi! Cô quên chiếc khăn này rồi nè!
Anh thanh niên bước vào, hét to. Để cô gái không phải quay lại bàn, anh nhanh chóng lấy chiếc khăn tròn đặt giữa quyển sách, đưa cho cô gái. Cô kỹ sư mặt đỏ bừng, nhận lại chiếc khăn và quay đi vội vã.
[Theo Nguyễn Thành Long, Bình yên ở Sa Pa]
1. Ý của câu 'Ôi trời, chỉ còn năm phút thôi!', bạn hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì? Vì sao anh không nói trực tiếp với họa sĩ và cô gái?
2. Câu thứ hai của anh thanh niên ẩn chứa ý gì không?
Trả lời
1. “Ôi trời, chỉ còn năm phút thôi!”: Anh thanh niên thể hiện sự nuối tiếc nhưng không trực tiếp nói ra. Có thể anh ngần ngại, muốn che giấu cảm xúc của mình.
2. Câu này không chứa ý nghĩa ẩn.
Câu 1 - Trang 75 SGK
Đọc lại đoạn trích đã dẫn ở mục I và cho biết:
- Câu nào thể hiện họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên? Từ ngữ nào làm nổi bật điều này?
- Tìm những từ ngữ mô tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn. Thái độ đó làm bạn đoán được điều gì liên quan đến chiếc khăn mùi soa?
Trả lời
- Câu “nhà họa sĩ lười biếng đứng dậy' cho thấy họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên.
- Thái độ của cô gái qua các từ ngữ:
- Mặt đỏ bừng [thái độ ngượng ngùng].
- Nhận lại chiếc khăn [miễn cưỡng].
- Quay mặt đi [che giấu tâm trạng].
Từ những chi tiết này, có thể đoán rằng cô gái có ý muốn “vô tình” để lại chiếc khăn như một kỷ vật, nhưng anh thanh niên vì sự thật thà [hoặc lúng túng] đã trả lại.
Câu 2 - Trang 75 SGK
Hãy cho biết ý nghĩa của câu in đậm trong đoạn trích sau đây:
Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội họa và cô gái:
- Đây, tôi xin giới thiệu với anh một họa sĩ lão thành nhé. Và đây là cô kỹ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
[Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa]
Trả lời
Câu của bác lái xe ngụ ý rằng hoạ sĩ già thích uống nước trà nhưng sáng nay chưa có cơ hội.
Câu 3 - Trang 75 SGK
Tìm câu chứa ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.
Mẹ nó giận dữ quơ đũa bếp dọa đánh, nó phải gọi nhưng nói thẳng:
- Ba ơi, vào ăn cơm đi!
Anh Sáu vẫn ngồi yên, giả vờ không nghe, đợi nó kêu “Ba ơi, vào ăn cơm”. Cô bé đứng trong bếp nói vọng ra:
- Cơm đã chín rồi!
Anh cũng không quay đầu lại.
[Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà]
Trả lời
Câu “Cơm đã chín rồi, bố vào ăn cơm đi!” của bé Thu muốn thể hiện ý nghĩa “Mời bố vào ăn cơm” mà không gọi tên “bố”.
Câu 4 - Trang 76 SGK
Đọc các đoạn trích sau đây [trích từ truyện ngắn Làng của Kim Lân], xác định những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không. Tại sao?
- Có người hỏi:
- Sao đồng bào làng Chợ Dầu tinh thần lắm đấy?..
- Ấy vậy mà bây giờ cả làng đổ đốn ra thế này!
Ông Hai thanh toán tiền nước, đứng dậy, nhếch mép, cười lạnh một tiếng, căng đầu nói to:
- Hà, nắng mạnh quá, về nhà nghỉ chút đi…
Ông lão giả vờ nhẹ nhàng bước sang nơi khác, sau đó đi thẳng. Tiếng cười và bàn tán xôn xao của đám người mới đến vẫn nhìn theo.
- – Này, thầy ơi.
Ông Hai nằm rũ ra trên chiếc giường mà không nói gì.
- Thầy ngủ rồi à?
- Gì cơ?
Ông lão nhẹ nhàng nhấc đầu.
- Tôi thấy đồn rằng…
Ông lão nổi giận:
- Đã hiểu rồi!
Bà Hai giữ im lặng. Trong căn nhà yên tĩnh, có tiếng thở dốc.
Trả lời
Những câu này đều không chứa ý nghĩa ẩn. Câu “Hà, nắng mạnh quá, về nhà nghỉ chút đi…” là câu lảng [nói về chủ đề khác để tránh chủ đề đang thảo luận]. Câu “Tôi thấy đồn rằng…” là câu thể hiện sự nghi ngờ hoặc...
Hình minh họa [Nguồn internet]
Nội dung được phát triển bởi đội ngũ Mytour với mục đích chăm sóc và tăng trải nghiệm khách hàng. Mọi ý kiến đóng góp xin vui lòng liên hệ tổng đài chăm sóc: 1900 2083 hoặc email: [email protected]