Điều trị lao hạch trong bao lâu

Lao hạch bạch huyết ngoại vi là một bệnh viêm mạn tính ở hệ thống hạch bạch huyết ngoại vi (hạch cổ, hạch bẹn, hạch nách…) do trực khuẩn lao (phổ biến nhất là Mycobacterium tuberculosis) gây nên, thường gặp ở trẻ em và thanh niên.

Vi khuẩn lao gây bệnh lao hạch bằng cách nào?

- Vi khuẩn lao xâm nhập qua vùng họng, Amydal lan tràn đến hạch (lao hạch tiên phát).

- Vi khuẩn lao lan đến hạch từ một ổ lao có từ thời kỳ tiên phát, lan tràn theo 3 đường: đường máu, đường bạch huyết, đường tiếp cận (lao hạch hậu tiên phát).

Khi bị lao hạch, triệu chứng thường gặp là gì?

- Bệnh nhân có thể không có triệu chứng toàn thân, nhưng đa số bị sốt nhẹ về chiều, sốt kéo dài; người mệt mỏi, kém ăn, gầy sút... Khoảng 36 - 41% lao hạch có kèm theo tổn thương lao các cơ quan khác.

          -Vị trí tổn thương: hay gặp nhóm hạch ở cổ, trong khi hạch bẹn rất ít gặp. Hạch có đường kính khoảng một đến vài cm, chắc, di động, có thể hơi đau, đôi khi có viêm ở xung quanh hạch, thường bị một chuỗi hạch.

Người bị lao hạch sẽ tiến triển thế nào? Lao hạch có nguy hiểm không?

Lao hạch bạch huyết nếu được chẩn đoán sớm, điều trị kịp thời, đúng nguyên tắc sẽ khỏi bệnh hoàn toàn và không để lại di chứng. Ngược lại, điều trị bệnh sẽ gặp nhiều khó khăn và có nhiều biến chứng: hạch to nhuyễn hóa, rò mủ kéo dài, dễ tái phát; hạch dính với nhau thành đám, chèn ép vào thần kinh; có thể gây lao lan tràn đến các cơ quan khác.

Khi nghi ngờ lao hạch, các xét nghiệm quan trọng nào không thể bỏ qua?

Khi khám bệnh nhân, nếu nghi ngờ lao hạch, bác sỹ sẽ chỉ định một số xét nghiệm quan trọng trong chẩn đoán như:

- Siêu âm hạch: đánh giá tính chất hạch, các hạch có kích thước to nhỏ không đều, có khuynh hướng dính vào tổ chức xung quanh, có thể có vùng hoại tử trong hạch, phần mềm quanh hạch phù nề.

- Chọc hút hạch bằng kim nhỏ: đây là kỹ thuật đơn giản, dễ làm, cho kết quả nhanh, hầu như không có tai biến. Chọc hút hạch để làm xét nghiệm tế bào học hoặc để xét nghiệm tìm vi khuẩn lao. Các trường hợp điển hình, chọc hút tế bào làm hạch đồ, khi soi trên kính hiển vi sẽ thấy các thành phần của một nang lao điển hình.

- Sinh thiết hạch: để chẩn đoán mô bệnh học, xét nghiệm tìm vi khuẩn lao. Đây là kỹ thuật quan trọng, có giá trị giúp chẩn đoán xác định lao hạch cao hơn chọc hút tế bào, thấy được tổn thương là nang lao điển hình (hiệu quả chẩn đoán đạt trên 80%). Cũng như chọc hút tế bào, sinh thiết hạch lấy bệnh phẩm tìm vi khuẩn lao có ý nghĩa quyết định trong chẩn đoán lao hạch.

- Một số xét nghiệm khác: phản ứng da với Tuberculin, xét nghiệm đờm tìm AFB, các xét nghiệm máu, xét nghiệm miễn dịch, xét nghiệm PCR lao, Chụp Xquang lồng ngực chuẩn, chụp cắt lớp vi tính lồng ngực…

Bệnh nhân mắc lao hạch sẽ được điều trị như thế nào?

- Bệnh nhân mắc lao hạch được điều trị nội khoa là chính, phối hợp các thuốc chống lao, điều trị đủ liều, đủ thời gian, chia hai giai đoạn tấn công và duy trì, điều trị có kiểm soát.

- Phối hợp các thuốc nâng cao thể trạng, chế độ nghỉ ngơi hợp lý, ăn uống đảm bảo dinh dưỡng.

- Điều trị ngoại khoa trong trường hợp hạch to vỡ, hạch to gây chèn ép mạch máu, thần kinh gây đau; hạch to gây dính.

Để phòng bệnh lao hạch, cần tuân thủ một số biện pháp sau:

- Tiêm phòng lao bằng vaccin BCG cho trẻ em đầy đủ, đúng kỹ thuật.

- Nâng cao sức đề kháng, chế độ ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, nghỉ ngơi hợp lý, nhất là đối với trẻ em. Vệ sinh răng miệng thường xuyên, sạch sẽ.

- Khi đã được chẩn đoán lao hạch, bệnh nhân cần tuân thủ điều trị theo chỉ định của bác sỹ chuyên khoa lao.

* Bệnh viện Trung Ương Quân đội 108 có đầy đủ các phòng khám chuyên khoa, hệ thống xét nghiệm để chẩn đoán và điều trị lao hạch. Khoa Giải phẫu bệnh lý có hai phòng khám và chọc hút tế bào bằng kim nhỏ, một hệ thống labo với các máy móc, trang thiết bị hiện đại. Chúng tôi thường xuyên tiếp nhận và chẩn đoán các bệnh lý ở các chuyên khoa khác nhau, trong đó có bệnh lao hạch. Các xét nghiệm chẩn đoán lao hạch tại Khoa Giải phẫu bệnh lý đang thực hiện gồm có: Chọc hút tế bào bằng kim nhỏ và chẩn đoán mô bệnh học bằng phương pháp nhuộm Hematoxylin eosin. Ngoài ra, chúng tôi còn chuẩn bị mẫu bệnh phẩm phục vụ cho các xét nghiệm Sinh học phân tử về lao. 

Hình ảnh lâm sàng của lao hạch (BN V.T.N 33 tuổi)

Hình ảnh siêu âm của lao hạch

Hình ảnh tế bào học của lao hạch

Hình ảnh mô bệnh học của Lao hạch

Người viết bài: Thạc sỹ, bác sỹ Nguyễn Văn Phú Thắng - Khoa Giải phẫu bệnh lý – Bệnh viện TWQĐ 108

Lao hạch

Lao hạch gồm lao hạch ngoại biên và lao hạch nội tạng.

Nội dung bài này chỉ nói về lao hạch ngoại biên

Lao hạch ngoại biên là thể lao ngoài phổi thường gặp nhất ở người trẻ tuổi từ 16 – 40, nữ nhiều hơn nam. ( nữ 82,75%, nam 17,25%). Những vị trí thường gặp là: cổ (89%), nách (3%), bẹn (2,6%), hoặc nhiều chỗ (5,4%). Thường  đi kèm lao phổi hoặc lao cơ quan lân cận.

Vấn đề gây lo ngại hiện nay là dịch HIV vì đây là một nguyên nhân quan trọng làm tăng số người mắc bệnh lao nói chung trong đó có lao hạch.

Nguyên nhân gây bệnh lao hạch:

Lao hạch cũng có thể có triệu chứng nhiễm lao chung như: sốt về chiều, sụt cân… hoặc ngược lại bệnh nhân thấy sức khỏe bình thường. Chỉ tình cờ người nhà, hay bản thân bệnh nhân thấy xuất hiện hạch vùng cổ hoặc ở vị trí khác trên cơ thể nên đi khám bệnh và phát hiện là hạch lao.

Phát hiện lao hạch:

 1) Vị trí :Hay gặp vùng cổ

2) Kích thước: thường không đều, lớn dần

3) Số lượng : thay đổi

4) Mật độ: chắc nếu có hoại tử thì phập phều

5) Di động sau có thể dính mô xung quanh

6) Thường không đau.

7) Không đối xứng ( Thường chỉ một bên)

8) Diễn tiến : Không phát hiện kịp thời, điều trị muộn dò bã đậu để lại  sẹo rất xấu

Các xét nghiệm giúp cho chẩn đoán

Để xác định là hạch lao cần phải tìm được vi trùng lao trong hạch qua soi, cấy bệnh phẩm lấy từ hạch bằng chọc hút hay sinh thiết.

Các xét nghiệm thường dùng để chẩn đoán lao hạch gồm:

-Chọc hút bằng kim nhỏ hoặc sinh thiết trọn hạch

-X quang ngực để phát hiện lao phổi.

-Soi cấy tìm vi trùng lao từ mủ chảy từ hạch.

-TST ( Tuberculin Skin Test) trước đây gọi là IDR: Phản ứng lao tố  : thường dương tính 74-100% trường hợp.Tuy nhiên khi âm tính không có ý nghĩa để loại trừ lao vì tỉ lệ âm giả cao ở cơ địa suy giảm miễn dịch ( HIV, Đái tháo đường ..)

Đối bệnh nhân nhiễm HIV: TST >  5 mm:  được xem là dương tính

 TST (+) >15mm, nhất là trong lao hạch đơn thuần

Điều trị lao hạch giống như điều trị lao khác theo hướng dẫn của Chương trình chống lao quốc gia, điều trị đủ 8 tháng bệnh sẽ khỏi.

Cần phát hiện sớm bệnh để điều trị kịp thời không để lại dị chứng

Hiện tại các tỉnh,  quận, huyện  đều có phòng khám chuyên khoa lao. Trung tâm  điều trị  bệnh hô hấp  Phổi Việt cũng là một đơn vị đã được Chương Trình Chống Lao Quốc Gia chấp thuận tham gia với Chương Trình phối hợp y tế công tư, phụ trách khám, phát hiện và điều trị tất cả các thể bệnh lao. Đây là phòng khám ngoài công lập đầu tiên của thành phố phối hợp Chương trình chống lao quốc gia.Tại đây có đủ điều kiện để chẩn đoán, điều trị và theo dõi một ca bệnh lao.