Dơi sống ở đâu

Các nhà cổ sinh vật học tìm về tổ tiên loài dơi để có thể giải thích làm thế nào dơi trở thành động vật có vú duy nhất biết bay.

Bạn có thể đã từng nghe hay nhìn thấy dơi. Tuy nhiên đó có thể chỉ là một trong hàng nghìn chủng dơi, từ loài nhỏ chỉ 3 cm hay loài khổng lồ nặng 1,5 kg.

Dù lớn hay nhỏ thì chúng cũng chịu nhiều tai tiếng. Ngoại trừ việc liên quan đến ma cà rồng, chúng còn bị đổ lỗi cho những căn bệnh truyền nhiễm từ động vật, trong đó có Covid-19 dù bằng chứng chưa rõ ràng.

Người ta đang quên rằng dơi là loài động vật có vú duy nhất có khả năng bay và chúng đã sải đôi cánh đó hàng chục triệu năm. Vậy vì sao dơi trở thành trường hợp kì lạ của sự tiến hóa?

Các hóa thạch không hoàn chỉnh

Hóa thạch của loài dơi được tìm thấy tồn tại từ 50 triệu năm trước ở thời kì gọi là Eocene. Các nhà cổ sinh vật học đã phục hồi các phần hóa thạch, từ răng, hàm cho đến những bộ xương đầy đủ ở khắp nơi trên thế giới.

Có một số khác biệt giữa dơi nguyên thủy và loài dơi hiện nay. Dựa vào giải phẫu tai mẫu vật, các nhà khoa học phát hiện ra những con dơi đầu tiên không tạo được tiếng vang. Chúng dựa vào thị giác, khứu giác và xúc giác để tìm bữa ăn.

Những con dơi hiện nay chỉ có một móng vuốt ở ngón tương đương với ngón tay cái của chúng ta. Một hóa thạch dơi có niên đại khoảng 52 triệu năm trước, được đặt tên là Onychonycteris Finneryi có móng vuốt trên cả 5 ngón.

Mặc dù có những bước tiến, các nhà khoa học vẫn còn một câu hỏi lớn chưa có lời giải đáp. Tổ tiên loài dơi từ 50 triệu năm trước đã được xác định là loài dơi. Vậy chúng đến từ đâu, khi nào, ở đâu và tại sao những con dơi đầu tiên đã có thể bay được là một bí ẩn đang bị chôn vùi bởi thời gian.

Người ta khó có thể tìm thấy nguyên vẹn một bộ xương hóa thạch của loài dơi. Đây được xem là lý do cho việc vẫn chưa tìm ra câu trả lời cho sự tồn tại của loài dơi. “Chúng tôi không hiểu vì sao lại bị mất khoảng 10 triệu năm trong lịch sử loài dơi”, chuyên gia cổ sinh vật học Emily Brown của đại học Birmingham nói.

Các nhà khoa học cho rằng vì tổ tiên loài dơi sống ở rừng nên môi trường đó đã phân hủy nhiều phần hóa thạch. Khảo sát của Brown cũng cho thấy hóa thạch của những con dơi tìm thấy trong rừng thường không được đầy đủ.

Hóa thạch Icaronycteris. Ảnh: Wiki Commons

Icaronycteris là một trong những loài dơi được biết đến sớm nhất và có họ với Onychonycteris. Lý do duy nhất chúng ta biết đến sự tồn tại của loài dơi này vì chúng sống quanh những hồ nước có điều kiện đặc biệt.

Một số xương của chúng được tìm thấy mỏng như sợi tóc người. Trầm tích mịn và đáy hồ không có oxy làm cho hóa thạch nhanh chóng bị chôn vùi dưới bùn, không tiếp xúc với các chất phân hủy.

Cách dơi từng bay

Xem xét đến diện mạo của loài dơi nguyên bản nhất cũng cho chúng ta thêm nhiều thông tin. Onychonycteris là một trong những con dơi lâu đời nhất được tìm thấy với số xương đầy đủ nhất.

Kevin Seymour, nhà cổ sinh vật học của Bảo tàng Hoàng gia Ontario cho biết, tuy Onychonycteris có tỷ lệ chi và móng vuốt nhiều hơn các loài khác, nó vẫn là một con dơi. Hình dáng của nó gần giống với loài dơi đuôi chuột còn sống. Loài này sử dụng kết hợp giữa rung và lướt để di chuyển trong không khí.

Dựa trên những phát hiện như Onychonycteris, có thể nói rằng dơi đã trải qua giai đoạn lượn trước khi bay. Nhưng đó là chỉ là suy đoán, dù có căn cứ. Sẽ cần nhiều hơn các hóa thạch tương đối hoàn chỉnh để các nhà khoa học có thể khẳng định điều gì.

Hóa thạch của Onychonycteris. Ảnh: Andrew Savedra

Thông tin mới nhất về các hóa thạch hiện có cho thấy những con dơi sớm nhất đã đi trên cây. Vào năm 2013, nghiên cứu của nhà cổ sinh vật học Kevin Padian và Kenneth Dial đã ghi nhận một số loài dơi đầu tiên có chân sau uốn cong sang một bên, thay vì đặt thẳng bên dưới cơ thể.

Chi này phù hợp với việc leo lên mặt đá và cây hơn là đi bộ trên mặt đất. Tìm kiếm thêm về những con thú sống trên cây có thể sẽ giúp có thêm thông tin. Dơi cũng có thể đã có tiến trình tiến hóa như sóc bay với lớp màng có thể lượn.

Một số loài dơi với niên đại lâu nhất được tìm thấy không phải là bộ xương đơn lẻ, mà tạo thành cộng đồng nhiều loài dơi. Điều này có nghĩa là loài dơi đã đa dạng hóa từ 50 triệu năm trước và tổ tiên của chúng hẳn đã tồn tại trước đó.

Có thể dơi bắt đầu xuất hiện sau sự diệt chủng của khủng long 66 triệu năm trước. Nếu vậy, dơi nguyên thủy đã hóa đá khi các loài động vật có vú khác bắt đầu tập bay.

Tại sao loài dơi chứa nhiều loại virus gây bệnh như corona? Dơi rất thích sống bầy đàn, chúng lớn lên cùng nhau và luôn đậu sát kề nhau. Điều này khiến cho virus dễ lây lan hơn, nó ảnh hưởng tới cả một loài.

(Dân trí) - Dơi là một trong những động vật đặc biệt nhất trên thế giới. Bên cạnh việc là đại diện duy nhất biết bay của lớp Thú, loài dơi còn biết sử dụng sóng siêu âm, thay thế hoàn toàn cho đôi mắt, để định vị và săn mồi trong đêm tối.

Tất cả các cá thể dơi trên trái đất, gồm khoảng 1200 loài, được chia thành 2 phân bộ chính là: Megachiroptera (dơi lớn) và Microchiroptera(dơi nhỏ). Bên cạnh sự đa dạng về loài, dơi cũng rất đa dạng về kích thước, từ loài dơi Acerodon jubatus khổng lồ với sải cánh lên đến 1,5 mét, cho đến thành viên tí hon- dơi Itty Bitty- sở hữu sải cánh chỉ vỏn vẹn 15 cm. Được biết, hầu hết các loài dơi đều ăn trái cây và sinh vật nhỏ. Tuy nhiên, vẫn tồn tại 3 thành viên của bộ Dơi có khả năng hút máu, có lẽ đây cũng chính là lý do mà loài động vật này bị gắn với hình tượng ma cà rồng.

Dù có khả năng bay lượn nhưng dơi là một loài động vật có vú chính hiệu 100%. Theo đó, qua quá trình tiến hóa, loài thú này đã hình thành lớp da mỏng kết nối chi trước với cơ thể, hình thành một đôi cánh đặc biệt, giúp chúng có thể tiếp cận bầu trời. Ngoài khả năng bay lượn, dơi vẫn giữ lại hầu hết những nét đặc trưng của động vật có vú, đặc biệt là việc nuôi con non bằng sữa mẹ.

Theo kết quả phân tích của các nhà khoa học, trong phân của loài dơi có chứa rất nhiều muối kali nitrate hay còn được gọi là diêm tiêu. Hóa chất này là thành phần chính trong nhiều loại phân bón. Đồng thời, nó cũng được sử dụng để làm thuốc nổ và ngòi nổ. Trong quá khứ, đặc biệt là cuộc nội chiến Mỹ, phân dơi được coi là một nguồn tài nguyên quan trọng đối với cả hai phe. Bởi vì từ thứ chất thải này, người ta có thể chiết xuất ra diêm tiêu (hợp chất vốn khá khan hiếm) để cung cấp cho quân đội.

Khi nhắc đến dơi, có lẽ hầu hết chúng ta đều liên tưởng tới loài động vật có cách ngủ treo ngược “độc nhất vô nhị”. Theo các nhà khoa học, tư thế ngủ không giống ai này của những chú dơi thực ra có mục đích riêng của nó. Cụ thể, khác với chim hay côn trùng, đôi cánh da của dơi không đủ lực để có thể dễ dàng nâng chúng từ mặt đất lên không trung. Do đó, lúc nghỉ ngơi, dơi luôn chọn một ví trí ở trên cao để khi cần bay lượn, chúng chỉ việc thả mình xuống, lợi dụng lực cản không khí hỗ trợ cho việc cất cánh. Tuy nhiên, theo thống kê, có đến 6 loài dơi không hề treo ngược mình lúc ngủ. Hầu hết trong số đó đều có giác mút ở các chi, giúp chúng có thể bám vào lá cây hay các bề mặt phẳng khác để ngủ nghỉ.

Trên thực tế, chỉ các loài dơi nhỏ (thuộc phân bộ Microchiroptera) là có thị lực kém và phải định vị bằng sóng siêu âm. Trong khi đó, các đại diện to lớn hơn (thuộc phân bộ Megachiroptera) lại sở hữu một thị lực tuyệt vời. Thậm chí, tầm nhìn của những chú dơi này còn tốt hơn cả con người. Tuy nhiên, để đổi lại đôi mắt “sáng”, thành viên của phân bộ Megachiroptera lại không hề biết sử dụng sóng siêu âm.

Cách loài dơi sử dụng sóng siêu âm định vị và săn mồi.

Thảo Vy

Theo BS

Nhân Ngày tôn vinh loài dơi, chúng tôi đã lập ra danh sách những địa điểm ngắm dơi trong tự nhiên tuyệt nhất thế giới.

Vườn quốc gia Kasanka ở Zambia

Lên kế hoạch ghé thăm từ tháng 10 đến tháng 12 để ngắm hàng triệu chú dơi ăn quả màu vàng rơm

Từ tháng 10 đến tháng 12 hàng năm, 10 triệu chú dơi ăn quả màu vàng rơm sẽ di cư đến khu rừng đầm lầy nằm trong Vườn quốc gia Kasanka của Zambia để được ăn thỏa thích trái cây chín thơm lừng nơi đây. Dơi ăn quả màu vàng rơm chỉ có thể được tìm thấy ở vùng Châu Phi Hạ Sahara và nổi tiếng về việc di chuyển thành đàn với hơn 1 triệu con. Để có thể hiểu được kích thước khổng lồ của những đàn dơi này, bạn hãy thử đến công viên vào buổi chiều sớm khi chúng bắt đầu săn hoa quả.

Bạn có thể đến công viên dễ dàng từ thành phố thủ đô Lusaka và Terrace Apartments Zambia sẽ mang lại cho bạn sự thoải mái như ở nhà, cùng một sân hiên tạo điều kiện để bạn có thể tiếp tục ngắm dơi.

Vườn quốc gia Gunung Mulu ở Borneo

Ghé thăm Hang Deer để ngắm nhìn hơn 3 triệu chú dơi cư trú ở đó

Ẩn sâu trong hang động của Vườn quốc gia Gunung Mulu là 12 loài dơi khác nhau. Nếu bạn không có thời gian để khám phá tất cả hang động, hãy nhớ đưa Hang Deer lên đầu danh sách. Trong hang này, bạn sẽ có thể ngắm hơn 3 triệu chú dơi làm tổ nơi đây và khi hoàng hôn buông xuống, chúng sẽ đồng loạt bay ra khỏi hang để săn thức ăn.

Cách công viên 2 km, Mulu Marriott Resort nằm nép mình trong khu rừng nhiệt đới xanh tươi được dơi yêu thích.

Cairns ở Queensland, Úc

Tự mình khám phá vì sao loài dơi lớn nhất được gọi là cáo bay

Nằm ở vùng nhiệt đới viễn bắc của Úc, thành phố Cairns là quê hương của một trong những loài dơi lớn nhất thế giới - cáo bay. Những chú dơi có kích thước khổng lồ này dành hầu hết thời gian của mình để săn thức ăn trong các khu rừng nhiệt đới nằm cạnh vùng Cairns.

Cairns cũng có Bệnh viện dơi Tolga, nơi giúp những chú dơi mồ côi, bị bệnh và bị thương phục hồi nhanh chóng. Để tìm hiểu thêm về các loài dơi Úc, hãy thử ghé thăm bệnh viện nhé! Bạn thậm chí có thể tận mắt ngắm dơi tại đây.

Pullman Reef Hotel Casino cách bãi biển 8 phút đi bộ và có nhiều hoạt động hấp dẫn như lặn và lặn ống thở quanh Rạn san hô Great Barrier, lý tưởng cho những ai có hứng thú khám phá thêm về thiên nhiên hoang dã của Úc.

Pháo đài Spandau Citadel ở Berlin, Đức

Pháo đài Spandau Citadel là nơi cư trú của 11.000 chú dơi thuộc nhiều loài khác nhau

Có 2 lý do bạn cần phải ghé thăm pháo đài Spandau Citadel ở Berlin. Đây là một trong những pháo đài có từ thời Phục hưng được bảo tồn tốt nhất châu u và quan trọng hơn, nơi đây là chỗ cư trú của đàn dơi lớn nhất châu u. Sau khi vừa hoàn tất xây dựng, 11 nghìn chú dơi với nhiều chủng loài khác nhau đã chuyển vào ở trong các mái vòm của pháo đài vào những tháng mùa đông lạnh giá. Các cư dân có cánh này được nhân viên pháo đài chào đón nồng nhiệt, tạo cơ hội cho du khách khám phá chúng bằng khu quan sát chuyên biệt và các tour hướng dẫn tham quan mái vòm có dơi làm tổ.

Centrovital SPA & Sports Hotel có 6 phòng sauna và 1 hồ bơi trong nhà rộng lớn, cũng như quán bar sân hiên trên tầng thượng, nơi bạn có thể thử tìm kiếm những chú dơi đang bay khỏi pháo đài, nằm chỉ cách khách sạn 700 m.

Đại học Florida ở Gainesville, Mỹ

Hàng nghìn chú dơi sinh sống bên trong các chòi dơi của trường đại học

Trong khuôn viên Đại học Florida, bạn sẽ tìm thấy những chòi dơi lớn nhất thế giới. Hàng trăm nghìn chú dơi sống tại đây, với loài dơi phổ biến nhất là dơi không đuôi Brazil, dơi Đông Nam và dơi đêm. Thời điểm ghé thăm tốt nhất trong năm là mùa xuân và đầu mùa hè, khi mà ngày dài hơn đồng nghĩa với việc những chú dơi sẽ xuất hiện khi ánh sáng vẫn còn le lói. Để có thể ngắm nhìn rõ nhất, bạn hãy hướng về phía tây, trên những rặng cây thông và đèn đường của con đường Museum Road.

Home2 Suites By Hilton Gainesville chỉ cách khuôn viên đại học 1,1 km và có chỗ đậu xe trong khuôn viên khách sạn miễn phí, giúp bạn ghé thăm các chòi dơi dễ dàng.

Các mẹo hay khi ngắm dơi

Khi ngắm dơi trong tự nhiên, có một số chi tiết bạn cần cân nhắc để có thể mang lại một trải nghiệm tốt cho tất cả mọi người đi xem:

• Đừng tạo nên tiếng động lớn hoặc chói tai
• Cách những chú dơi một khoảng an toàn
• Nếu bạn thấy chú dơi trên mặt đất, hãy tránh xa một chút. Dơi bị mắc bệnh dại thường lờ đờ và có thể tìm thấy trên mặt đất. Mặc dù chúng không hung hăng như những loài động vật có vú khác, dơi có thể cắn để tự vệ.