Tinh hoàn hay dịch hoàn, còn gọi thông tục là trứng dái, là một cơ quan sản xuất ra tinh trùng, đồng thời là tuyến nội tiết [tiết ra tiết tố nam testosterone] làm cho cơ thể phát triển nam tính để thành động vật giống đực.
Giải phẫu học[sửa | sửa mã nguồn]
Hình thể[sửa | sửa mã nguồn]
Có hai tinh hoàn phải và trái nằm trong bìu. Tinh hoàn trung bình có kích thước dài 4,5 cm, rộng 2,5 cm, dày 1,5 cm, cân nặng khoảng 20g. Tinh hoàn được bao bọc bởi một lớp vỏ xơ dày, trắng và không đàn hồi gọi là lớp áo trắng.
Bên trong, tinh hoàn được chia thành 300-400 tiểu thùy ngăn cách nhau bởi các vách xuất phát từ mặt trong của lớp áo trắng. Mỗi tiểu thùy có từ 2-4 ống sinh tinh xoắn. Tinh trùng do các ống này sinh ra được đổ vào các ống sinh tinh thẳng, rồi vào lưới tinh hoàn ở phần sau trên của mỗi tinh hoàn. Từ lưới tinh hoàn có 12-15 ống xuất dẫn tinh trùng vào các ống mào tinh. Ở giữa các ống sinh tinh có những nhóm tế bào kẽ tiết ra hormon testosteron.
Mào tinh hoàn[sửa | sửa mã nguồn]
Mào tinh hoàn là một bộ phận nhỏ nằm dọc ở mặt sau bên tinh hoàn. Mào tinh hoàn bao gồm từ 10-12 ống xuất và ở người trưởng thành, chiều dài tổng cộng của các ống này lên đến 5–6 m. Cả về mặt hình thái lẫn chức năng, người ta thường chia mào tinh hoàn thành ba phần: Đầu mào tinh, thân mào tinh và đuôi mào tinh.
Sau khi sinh ra ở tinh hoàn, tinh trùng chuyển sang mào tinh ở một thời gian để phát triển hoàn thiện. Mào tinh vừa là phân xưởng cuối trong dây chuyền sản xuất, vừa là kho chứa tinh trùng. Từ đây, tinh trùng sẽ đi đến ống dẫn tinh.
Ống dẫn tinh, túi tinh và tuyến tiền liệt[sửa | sửa mã nguồn]
Tương ứng với hai bên tinh hoàn sẽ có hai ống dẫn tinh. Khi rời khỏi mào tinh, tinh trùng sẽ theo hai ống dẫn tinh bắt đầu cuộc hành trình của nó. Trên đường đi, tinh trùng gặp túi tinh và tuyến tiền liệt.
Túi tinh nằm giữa bàng quang và trực tràng. Các đường ra của túi tinh đổ vào các ống dẫn tinh, đoạn cuối của ống này đổ vào cổ tuyến tiền liệt, trước khi phóng tinh ra ngoài.
Tuyến tiền liệt rất nhỏ, chỉ bằng hạt dẻ, nằm ngay cổ bàng quang của nam giới, bao bọc quanh niệu đạo. Mặt sau tựa lên trực tràng còn mặt trước được cố định với xương chậu. Có thể dùng tay đưa sâu vào trong hậu môn, sờ ngược lên mặt trước sẽ thấy một vật hình cầu, đó chính là tuyến tiền liệt.
Túi tinh và tuyến tiền liệt tiết ra các chất dịch để nuôi dưỡng tinh trùng. Các chất dịch này hoà với tinh trùng tạo thành chất có tên là tinh dịch. Bình thường tinh dịch có màu trắng đục như nước vo gạo, khi mới ra khỏi cơ thể thường đặc rồi lỏng dần ra. Trong thành phần của tinh dịch, dịch tiết của túi tinh chiếm khoảng 50-80% thể tích, thành phần chính của nó là đường fructose, có đặc tính nhầy và kiềm.
Một phần tuyến tiền liệt có chức năng của một cơ co thắt, có vai trò quan trọng trong việc phóng thích dịch tiết của tuyến tiền liệt cũng như kiểm soát nước tiểu. Dịch tiết của tuyến tiền liệt chiếm khoảng 15-30% thể tích tinh dịch.
Chức năng[sửa | sửa mã nguồn]
Tinh hoàn được coi là "nhà máy" sản xuất ra tinh trùng. Mỗi ngày, hai tinh hoàn của một người đàn ông trẻ tuổi có khả năng sản sinh khoảng 120 triệu tinh trùng. Một lượng nhỏ được dự trữ trong mào tinh hoàn nhưng phần lớn tinh trùng được dự trữ ở ống dẫn tinh. Tại nơi dự trữ chúng có thể duy trì khả năng thụ tinh trong khoảng thời gian tối thiểu là một tháng.
Bên cạnh đó, tinh hoàn còn có một chức năng quan trọng khác là bài tiết hormon sinh dục nam [chủ yếu là Testosteron], quyết định các đặc tính của giới nam và điều khiển hoạt động của hệ sinh dục.
Cách đây hơn một tuần, anh P.H.H [35 tuổi, ngụ ở tỉnh Kiên Giang] có đến đơn vị Nam khoa của Bệnh viện Bình Dân [TP.HCM] để kiểm tra nguyên nhân do đâu anh bị vô sinh. Qua khám, bác sĩ thấy thể tích cả hai bên tinh hoàn của H. chỉ độ 1 ml; toàn bộ bộ phận sinh sản sinh ra tinh trùng của anh đã bị teo nhỏ lại. Một trường hợp khác, anh N.V.T [40 tuổi, nhà ở Đà Nẵng] đã điều trị hiếm muộn khoảng 3 năm nay tại một phòng mạch tư. Hai vợ chồng anh T. vào TP.HCM để chữa trị.
Qua khám của bác sĩ cho thấy, hai tinh hoàn của T. quá nhỏ [chỉ độ 1 ml-2 ml]. Kết quả sinh thiết cho thấy, tinh hoàn của anh T. hoàn toàn không có mô sinh tinh. Trường hợp của anh L.H.D [nhà ở Tây Nguyên] cũng tương tự, cưới vợ đã lâu, nhưng vợ anh vẫn chưa có thai. Anh đến với bác sĩ, và qua kiểm tra, bác sĩ cho biết, hai bên tinh hoàn của anh... rất nhỏ. Mặc dù, qua xem tinh trùng trực tiếp dưới kính hiển vi, bác sĩ vẫn thấy tinh trùng của anh D. di chuyển...
Theo nghiên cứu nói trên của đơn vị Nam khoa Bệnh viện Bình Dân, thì đa số trường hợp thể tích tinh hoàn của hai bên là như nhau [chiếm 82,9%], 15% trường hợp chỉ chênh lệch một ít [dưới 5 ml]
Vậy thể tích tinh hoàn đàn ông Việt Nam bình thường là bao nhiêu? Theo một nghiên cứu lần đầu tiên trong nước về thể tích tinh hoàn của người đàn ông do đơn vị Nam khoa - Bệnh viện Bình Dân [TP.HCM] thực hiện, thì thể tích tinh hoàn của người đàn ông Việt Nam [ở độ tuổi từ 25 đến 50] nằm trong khoảng từ 12 ml - 30 ml.
Dưới 3 ml, coi như... thua!
Chọc hút tinh trùng cho một trường hợp không có tinh trùng - ảnh: Thanh Tùng
Theo bác sĩ Nguyễn Thành Như - Trưởng đơn vị Nam khoa - Bệnh viện Bình Dân [TP.HCM]: Nguyên nhân khiến tinh hoàn bị teo nhỏ là do biến chứng của bệnh quai bị trước đó. Những ống sinh tinh, bộ phận sinh sản tinh trùng chiếm 90% thể tích tinh hoàn, vì vậy, một khi tinh hoàn bị teo nhỏ, có nghĩa là các ống sinh tinh sẽ không phát triển được. Ngoài ra, tinh hoàn bị teo nhỏ còn có thể là do chấn thương từ bên ngoài, khiến tinh hoàn bị bể và teo lại.
100% trường hợp nam giới có thể tích tinh hoàn nhỏ hơn 3 ml, chắc chắn không còn mô sinh ra tinh trùng. Những người đàn ông gặp phải tình huống này đều bị vô sinh hoàn toàn. Bác sĩ không thể điều trị được cho đa số các trường hợp vô sinh do thể tích tinh hoàn từ 5 ml-8 ml. Ngoại trừ một số bệnh như tinh hoàn ẩn, hay giãn tĩnh mạch tinh, có thể có hy vọng sau khi can thiệp bằng phẫu thuật, thì có thể cải thiện.
Có trường hợp đến đơn vị Nam khoa Bệnh viện Bình Dân trong tình cảnh chỉ còn một ... tinh hoàn do chấn thương, tinh hoàn còn lại có kích thước bình thường [15 ml]. Trường hợp này, theo bác sĩ bệnh nhân vẫn có thể có con bởi khả năng sinh tinh và thụ thai có thể vẫn duy trì.