Pompholyx là gì
Bệnh tổ đỉa là một dạng viêm da mãn tính, đặc trưng bởi sự xuất hiện các mụn nước nhỏ, dày, cứng, khu trú ở bàn chân và bàn tay. Hiện tại, nguyên nhân chính xác gây ra bệnh lý này vẫn chưa được biết đến. Tuy nhiên về tính chất, bệnh tương đối lành tính, có tiến triển dai dẳng và dễ tái phát. Tổ đỉa đặc trưng bởi sự xuất hiện các nốt mụn nước khu trú ở bàn chân và bàn tayBệnh tổ đỉa (Pompholyx/ Dyshidrotic eczema) hay còn gọi là chàm tổ đỉa, là một trong những thể lâm sàng của bệnh chàm – eczema. Thuật ngữ này đề cập đến tổn thương da mãn tính, đặc trưng bởi sự xuất hiện các mụn nước dày, cứng khu trú ở lòng bàn tay, ngón tay, lòng bàn chân và ngón chân. Tương tự như các thể chàm, chàm tổ đỉa gây ngứa ngáy âm ỉ đến dữ dội ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống, tâm lý và ngoại hình của bệnh nhân. Bệnh tổ đỉa có tính chất dai dẳng, mãn tính và dễ tái phát. Hiện tại, vẫn chưa có phương án điều trị bệnh lý này dứt điểm. Các phương pháp điều trị chủ yếu được thực hiện để kiểm soát cơn ngứa, cải thiện tổn thương da, ngăn ngừa – điều trị bội nhiễm. Tổ đỉa thể giản đơn là thể bệnh phổ biến nhấtChàm tổ đỉa có biểu hiện lâm sàng tương đối đa dạng. Dựa vào tổn thương da, bệnh được chia thành 4 thể riêng biệt:
Tổ đỉa là một trong những thể chàm có triệu chứng điển hình và dễ nhận biết. Bệnh lý này chỉ ảnh hưởng đến vùng da ở ngón tay, ngón chân, lòng bàn tay và bàn chân. Rất hiếm có trường hợp tổn thương vượt quá cổ chân và cổ tay. Những biểu hiện đặc trưng này giúp bệnh nhân dễ dàng phát hiện và điều trị bệnh từ giai đoạn sớm. Bệnh tổ đỉa ở giai đoạn mới phát có biểu hiện là các mụn nước nhỏ, dày, cứng, mọc tập trung hoặc rải rácCác triệu chứng nhận biết bệnh tổ đỉa:
Trong trường hợp có bội nhiễm, bệnh nhân có thể gặp phải một số triệu chứng thứ phát như:
Bệnh tổ đỉa khởi phát theo từng đợt, thường bùng phát mạnh vào mùa xuân – hè và thuyên giảm vào mùa đông. Có thể thấy, thời gian bùng phát của bệnh lý này khác với các thể lâm sàng khác của bệnh chàm (chủ yếu bùng phát vào mùa đông). Bệnh tổ đỉa có liên quan đến cơ địa dị ứng với sự tham gia của các yếu tố kích hoạt (nội sinh và ngoại sinh). Các yếu tố có khả năng bùng phát bệnh tổ đỉa, bao gồm: Tiếp xúc với hóa chất và xà phòng là yếu tố kích hoạt bệnh chàm tổ đỉa bùng phát
Trên thực tế, căn nguyên gây ra các thể lâm sàng của bệnh chàm nói chung và chàm tổ đỉa nói riêng đều chưa được làm rõ. Cũng vì vậy mà quá trình điều trị bệnh lý này còn gặp nhiều khó khăn. Tương tự như viêm da cơ địa và các thể chàm khác, bệnh tổ đỉa được đánh giá là bệnh lý lành tính nhưng có tiến triển dai dẳng và dễ tái phát. Do tổn thương xuất hiện ở lòng bàn tay và bàn chân nên bệnh lý này ảnh hưởng không nhỏ đến ngoại hình, tinh thần và khả năng lao động của bệnh nhân. Đây cũng là yếu tố làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn thứ phát trong thời điểm mụn nước vỡ, rỉ dịch. Mụn nước do tổ đỉa gây ra có thể bị vỡ, trợt loét và gây nhiễm khuẩn thứ phátHiện nay, các phương pháp điều trị bệnh tổ đỉa chỉ có tác dụng giảm ngứa, đau rát và cải thiện tổn thương da. Bệnh lý này gần như không thể điều trị hoàn toàn. Do đó, bệnh thường tái phát sau một thời gian nhất định (thường là vào mùa xuân hè) khi có các yếu tố kích thích. Với đặc tính dai dẳng, dễ tái phát và chưa thể điều trị hoàn toàn, tổ đỉa chính căn bệnh gây ra vô số phiền toái và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, bệnh lý này tương đối lành tính và gần như không ảnh hưởng đến sức khỏe. Vì vậy, bệnh nhân nên giữ tâm lý lạc quan, tích cực trong điều trị và xây dựng chế độ chăm sóc đúng cách để hạn chế nguy cơ bệnh tái phát. Trong trường hợp chủ quan hoặc điều trị không đúng cách, bệnh tổ đỉa có thể bị bội nhiễm nấm, vi khuẩn khiến quá trình điều trị trở nên khó khăn và mất nhiều thời gian hơn. Bệnh chàm tổ đỉa có các triệu chứng khác biệt so với các thể lâm sàng khác. Tuy nhiên, triệu chứng của bệnh khá giống với tổn thương dạng bọng nước do nhiễm nấm/ nhiễm khuẩn da. Do đó, bệnh nhân cần tiến hành thăm khám để được chẩn đoán chính xác tình trạng sức khỏe. Chẩn đoán bệnh tổ đỉa bao gồm các yếu tố sau:
Các mụn nước do tổ đỉa gây ra thường có xu hướng vỡ và tự tiêu sau khoảng vài tuần. Do đó, điều trị bệnh lý này chủ yếu là sử dụng thuốc để giảm ngứa ngáy và ngăn ngừa bội nhiễm. Tuy nhiên trong trường hợp mụn nước lớn, gây khó khăn khi đi lại và sinh hoạt, bác sĩ có thể chỉ định chích rạch mụn nước. Các phương pháp điều trị bệnh tổ đỉa được áp dụng hiện nay: Mục đích của việc sử dụng thuốc trong điều trị bệnh tổ đỉa là giảm ngứa, ngăn ngừa – điều trị bội nhiễm và làm giảm mụn nước. Các loại thuốc được sử dụng phổ biến, bao gồm: Thuốc được sử dụng để giảm ngứa, làm tiêu mụn nước, phòng ngừa – điều trị bội nhiễm
Ngoài ra trong từng trường hợp cụ thể, bác sĩ cũng có thể chỉ định thêm một số loại thuốc khác để kiểm soát và giảm nhẹ các triệu chứng của bệnh. Bên cạnh đó, bệnh nhân có thể dùng kèm với các viên uống tăng cường sức đề kháng (vitamin C, E, kẽm,…) để nâng cao thể trạng và rút ngắn thời gian điều trị. Tương tự như các thể chàm khác, tổ đỉa cũng có thể được điều trị bằng liệu pháp ánh sáng. Phương pháp này sử dụng thiết bị tạo ra tia UVA hoặc UVB nhân tạo nhằm ức chế các chất trung gian, yếu tố tiền viêm và điều hòa chức năng của các tế bào miễn dịch. Liệu pháp ánh sáng có khả năng giảm viêm, cải thiện cơn ngứa và phục hồi hàng rào bảo vệ da. Quang trị liệu được chỉ định trong trường hợp tổ đỉa dai dẳng, không có đáp ứng với thuốcQuang trị liệu mang lại hiệu quả chậm hơn so với sử dụng thuốc và thường phải áp dụng liên tục trong 1 – 2 tháng. Do đó, phương pháp này thường được chỉ định trong trường hợp không có đáp ứng với điều trị bằng thuốc hoặc gặp phải tác dụng phụ nghiêm trọng do lạm dụng thuốc trong thời gian dài. Liệu pháp ánh sáng được đánh giá là phương pháp khá an toàn. Tuy nhiên, phương pháp này vẫn tiềm ẩn một số rủi ro như lão hóa da, da đen sạm, cháy nắng và hình thành u ác tính (rất hiếm gặp). Ngoài điều trị bằng Tây y, nhiều bệnh nhân lựa chọn chữa bệnh tổ đỉa bằng Đông y và các cây thuốc nam. Các phương pháp này được đánh giá có độ an toàn cao hơn nhưng hiệu quả khá chậm và hạn chế. Do đó, bệnh nhân nên cân nhắc về giai đoạn phát triển của bệnh và mức độ triệu chứng để lựa chọn hướng điều trị thích hợp. Chàm tổ đỉa là bệnh da liễu có tính chất dai dẳng và dễ tái phát. Tổn thương da do bệnh có thể tái đi tái lại thường xuyên, gây ngứa ngáy, khó chịu và ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, việc lạm dụng thuốc và liệu pháp ánh sáng đều gây ra nhiều rủi ro và tác dụng ngoại ý. Do đó, bệnh nhân nên kết hợp với một số biện pháp chăm sóc để giảm nhẹ triệu chứng và hỗ trợ phòng ngừa bệnh tái phát. Không chà xát lên các nốt mụn nước để hạn chế da trợt loét và viêm nhiễm
Chàm tổ đỉa là bệnh da liễu khá phổ biến. Mặc dù chỉ gây tổn thương ngoài da nhưng bệnh có đặc tính dai dẳng, dễ tái phát và đi kèm với triệu chứng ngứa ngáy âm ỉ đến dữ dội. Do đó, bệnh nhân cần tích cực điều trị và chủ động thực hiện các biện pháp chăm sóc để cải thiện và phòng bệnh tái phát. |