Hệ tiêu hóa trong cơ thể người gồm nhiều bộ phận, bao gồm ống tiêu hóa [bắt đầu từ khoang miệng, thực quản, dạ dày, ruột non, ruột già, hậu môn], gan, tuyến tụy, túi mật… Mỗi cơ quan của hệ tiêu hóa có một chức năng riêng nhưng lại liên quan chặt chẽ với nhau, đảm bảo vai trò quan trọng trong việc tiếp nhận thức ăn sau đó chuyển hóa thành các chất dinh dưỡng thiết yếu đi nuôi cơ thể...
Một hệ thống tiêu hóa tốt đóng vai trò cốt lõi trong sức khỏe toàn thân. Không chỉ là cơ quan chính của cơ thể đối với việc tiếp nhận và hấp thu chất dinh dưỡng, sức khỏe đường ruột có thể ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch, hệ nội tiết, tình trạng da, sức khoẻ tâm thần và các bệnh ung thư… Do đó, một bộ phận nào đó của hệ tiêu hóa bị trục trặc sẽ ảnh hưởng xấu đến những phần khác của ống tiêu hóa và toàn cơ thể.
Hệ tiêu hóa “trục trặc” ảnh hưởng đến hấp thu dinh dưỡng như thế nào?
Một hệ tiêu hóa khỏe mạnh là khi tiêu hóa thức ăn tốt, giúp cơ thể hấp thu được các chất dinh dưỡng, bài tiết chất thải ra khỏi cơ thể một cách dễ dàng, nhờ đó, duy trì sức khỏe chung.
Hệ tiêu hóa khỏe giúp cơ thể tránh xa bệnh tật.
Nhưng trong cuộc sống, tất cả mọi người ở mọi lứa tuổi, giới tính, đều ít nhiều gặp phải các vấn đề về tiêu hóa. Nhẹ thì rối loạn tiêu hóa, nặng hơn thì mắc các bệnh mạn tính ở đường tiêu hóa.
Mặc dù các khía cạnh của sức khỏe thể chất thay đổi tự nhiên theo tuổi tác, khi chúng ta già đi, thì hệ tiêu hóa cũng thường gặp nhiều “trục trặc” hơn. Nhưng chế độ ăn uống kém, sử dụng nhiều thực phẩm không đảm bảo chất lượng, chế độ sinh hoạt không điều độ... sẽ góp phần làm giảm men tiêu hóa, hệ vi sinh vật đường tiêu hóa mất cân bằng, gây ra nhiều bệnh lý rải dọc theo ống tiêu hóa, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ tiêu hóa và miễn dịch của cơ thể.
Theo thống kê, có khoảng 62% dân số thế giới gặp phải các vấn đề tiêu hóa như táo bón, khó tiêu, tiêu chảy, đau dạ dày ít nhất 1 lần mỗi năm. Bệnh lý phổ biến nữa là viêm dạ dày mạn tính. Các biến chứng có thể gặp là loét, chảy máu hoặc thủng dạ dày, hẹp môn vị, sa dạ dày, thậm chí ung thư. Và khi đường tiêu hóa có “trục trặc” sẽ ảnh hưởng đến sự hấp thu chất dinh dưỡng của cơ thể.
Hấp thu là giai đoạn trung gian giữa tiêu hóa với chuyển hóa. Các thực phẩm ăn vào được tiêu hóa bởi các men [enzym] ngoại tiết của dạ dày và ống tiêu hóa thành chất hấp thu được qua thành ruột vào máu... rồi được chuyển hóa thành dinh dưỡng cần thiết cho sự sống của cơ thể. Quá trình hấp thu thức ăn có sự tham gia của nhiều bộ phận trong ống tiêu hóa như dạ dày và nhất là ruột non, ruột già. Ngoài ống tiêu hóa là sự tham gia của gan, mật, tụy… Kém hấp thu là quá trình hệ tiêu hóa không hấp thu được đủ các chất dinh dưỡng, vitamin và khoáng chất từ thực phẩm [cho dù chế độ ăn có đầy dủ dưỡng chất], dẫn đến tình trạng cơ thể thiếu hụt dinh dưỡng, dễ phát sinh nhiều bệnh lý khác nhau.
Các nguyên nhân của kém hấp thu có thể gặp là do tổn thương của ruột non, do thiếu men tiêu hóa của dạ dày, gan, mật… làm sự tiêu hóa không hoàn thành nên không hấp thu tốt được.
Hậu quả của quá trình này có thể dẫn đến kém hấp thu nước, điện giải, các chất dinh dưỡng, các muối mật, sinh tố, các yếu tố vi lượng… Điều này dẫn đến sự thiếu hụt của các vitamin, protein, khoáng chất, carbohydrat và các chất dinh dưỡng khác quan trọng cho sự phát triển và sự điều hòa của cơ thể, nếu không điều trị kịp thời sẽ dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng.
Một số triệu chứng thường gặp khi hệ tiêu hóa bất ổn.
Cần làm gì để có đường tiêu hóa khỏe mạnh?
Để có hệ tiêu hóa khỏe mạnh, cần:
Thực hiện chế độ ăn uống cân đối, lành mạnh hàng ngày: Ăn đủ 4 nhóm thực phẩm. Tăng cường ăn trái cây và rau xanh, cung cấp đủ lượng nước cần thiết vì mất nước là một nguyên nhân phổ biến của táo bón. Nên uống từ 1,5-2 lít nước mỗi ngày để ngăn ngừa tình trạng này. Trong điều kiện thời tiết nóng bức hoặc đối với người có tập luyện thể dục - thể thao tcó thể cần bổ sung một lượng nước nhiều hơn.
Ăn chậm: Quá trình tiêu hóa bắt đầu ngay từ miệng khi nhai thức ăn, cần nhai chậm, nhai đều để miệng kịp tiết các enzyme tiêu hóa và giúp dạ dày bớt áp lực và giúp quá trình tiêu hóa trơn tru hơn và ngăn ngừa các triệu chứng như khó tiêu và ợ nóng.
Loại bỏ thói quen xấu: Trong mỗi bữa ăn cần tránh stress, tạo không khí thư giãn bởi cảm xúc xấu sẽ tác động tiêu cực đến tiêu hóa dẫn đến khó tiêu và đầy hơi. Bỏ những thói quen xấu ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa như: Hút thuốc, uống quá nhiều rượu, bia và ăn tối quá muộn.
Không được sử dụng thuốc cho đường tiêu hóa bừa bãi: Bao gồm cả thuốc nhuận tràng và kháng viêm cũng như các kháng sinh phổ rộng nếu không có chỉ định của bác sĩ.
Tích cực vận động thể chất: Tập thể dục thường xuyên là một trong những cách tốt nhất để củng cố sức khỏe cho hệ tiêu hóa. Đi bộ 30 phút mỗi ngày có thể giúp cải thiện đáng kể các triệu chứng táo bón mãn tính...
Hỗ trợ ruột bằng dinh dưỡng
Một số chất dinh dưỡng cần thiết cho đường tiêu hóa khỏe mạnh bao gồm: Men vi sinh probiotic, glutamine và kẽm.
Probiotic: Là vi khuẩn có lợi cho đường ruột, cải thiện khó tiêu, đầy hơi, cũng như triệu chứng táo bón, tiêu chảy. Probiotic được tìm thấy trong thực phẩm lên men, sữa chua... Hoặc được bào chế ở dạng viên nang, dạng lỏng, hỗn dịch... bao gồm hỗn hợp các chủng Lactobacillus và Bifidobacterium.
Glutamine: Là loại axit amin bảo vệ sức khỏe đường ruột và được chứng minh có khả năng giảm tính thấm ruột [rò rỉ ruột] ở những người mắc bệnh nặng. Có thể bổ sung glutamine trong các loại thực phẩm như gà tây, đậu nành, trứng và hạnh nhân. Nếu muốn bổ sung glutamine dạng hoạt chất [thuốc] cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi dùng.
Kẽm: Là một khoáng chất rất quan trọng cho đường ruột khỏe mạnh, hỗ trợ điều trị tiêu chảy, viêm đại tràng, rò rỉ ruột và các vấn đề về tiêu hóa khác. Thiếu hụt kẽm có thể dẫn đến rối loạn tiêu hóa. Theo khuyến cáo, lượng kẽm cần thiết phải bổ sung hàng ngày là 8mg cho phụ nữ và 11mg cho nam giới. Các loại thực phẩm giàu kẽm bao gồm động vật thân mềm, có vỏ [ngao, sò, hến...], thịt bò và hạt hướng dương.
//suckhoedoisong.vn/he-tieu-hoa-khoe-chia-khoa-giup-co-the-tranh-xa-benh-tat-n194159.html
Thanh Hiển
[Theo Báo Sức khỏe & Đời sống]
Nguyễn Thanh Thủy
Hệ tiêu hóa giúp chuyển hóa thức ăn thành các chất dinh dưỡng mà cơ thể hấp thụ được. Bài viết sau sẽ giúp bạn biết được hệ tiêu hóa hoạt động như thế nào và cách để có hệ tiêu hóa khỏe mạnh. Hãy cùng tìm hiểu nhé!
Hệ tiêu hóa là gì
Hệ tiêu hóa là hệ thống các cơ quan tiếp nhận và chế biến mọi dạng vật chất cần thiết cho nhu cầu sinh trưởng và phát triển của cơ thể. Nhờ có hệ tiêu hóa, các chất dinh dưỡng ở dạng thô được chuyển thành dạng đơn giản có thể hấp thụ qua thành ống tiêu hóa vào máu. Đồng thời, các chất cặn bã được thải ra ngoài.
Vai trò của hệ tiêu hóa đối với sự sống của con người là rất quan trọng. Chức năng của hệ tiêu hóa bao gồm: tiêu hóa thức ăn, hấp thụ dinh dưỡng, miễn dịch và thải độc.
Chức năng chính, đầu tiên của hệ tiêu hóa đúng như tên gọi của nó chính là tiêu hóa thức ăn và hấp thụ dinh dưỡng từ thức ăn vào cơ thể. Quá trình này mất khá nhiều thời gian bởi thức ăn sẽ lần lượt đi qua nhiều cơ quan của hệ tiêu hóa.
Bên cạnh đó cũng không thể không nhắc tới chức năng miễn dịch của hệ tiêu hóa. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng hệ tiêu hóa quyết định tới 70% hệ thống miễn dịch của cơ thể, có đến 95% vi khuẩn, virus xâm nhập vào cơ thể qua đường tiêu hóa.
Quả thật không phải không có căn nguyên mà người ta vẫn thường nói “bệnh từ miệng ăn vào”. Tuy nhiên, bạn không cần quá lo lắng bởi hệ tiêu hóa đã “lường trước” vấn đề này nên “chuẩn bị sẵn” hệ miễn dịch đường ruột để ngăn chặn tác nhân gây bệnh.
Lớp niêm mạc đường ruột có khoảng 30 triệu nhung mao. Dưới lớp nhung mao này là các vi nhung mao. Với khoảng từ 40 – 50 mét vuông bề mặt, nhung mao cùng với các vi khuẩn đường ruột tạo thành lớp màng lọc.
Lớp màng này chỉ cho các chất dinh dưỡng, vitamin và khoáng chất đi qua, cản các vi khuẩn có hại và chất độc lại để thải ra ngoài cơ thể.
Tuy khá quen thuộc nhưng hệ tiêu hóa gồm những cơ quan nào không phải ai cũng biết. Hệ tiêu hóa gồm: ống tiêu hóa và tuyến tiêu hóa.
Quá trình tiêu hóa ở người bao gồm nhiều bước và mỗi bước có những đặc điểm riêng. Sự phối hợp nhịp nhàng giữa các cơ quan tiêu hóa giúp việc hấp thụ dinh dưỡng diễn ra thuận lợi.
Ống tiêu hóa
Miệng là “cửa ngõ” của ống tiêu hóa, có nhiệu vụ tiêu hóa cơ học là chủ yếu. Hoạt động nhai giúp chia thức ăn thành những miếng nhỏ giúp việc tiêu hóa dễ dàng hơn. Cùng lúc đó, nước bọt được tiết ra trộn với thức ăn để bắt đầu quá trình phân hủy tinh bột. Các viên thức ăn mềm, trơn được lưỡi đẩy xuống họng và thực quản.
Khoang miệng
Hầu [họng] là ngã tư, giữa đường hô hấp và tiêu hóa. Họng là một ống cơ màng dài 15cm.
Thực quản là một ống tiêu hóa chứa thức ăn và các chất lỏng đi từ họng xuống dạ dày. Các tuyến của thực quản chế tiết ra các chất nhầy giúp làm ẩm đường dẫn thức ăn và thức ăn có thể đi xuống dạ dày dễ dàng hơn. [Theo Bệnh viện 108]
Điểm giữa thực quản và dạ dày có cơ vòng thực quản dưới có nhiệm vũ giữ thức ăn ở dạ dày không trào ngược lên thực quản.
Đây là phần phình lớn nhất của ống tiêu hóa, nằm trong khoang bụng phía bên trái. Dạ dày có 3 phần là tâm vị, thân vị, môn vị. Ở phần tâm vị có chỗ phình to và cao nhất gọi là thượng vị.
Dạ dày sẽ co bóp, trộn lẫn axit và enzyme với thức ăn để thủy phân cả các protein phức tạp. Thức ăn ở dạ dày sẽ chuyển hóa thành chất lỏng hoặc bột nhão. Sau đó, thức ăn sẽ di chuyển đến ruột non.
Dạ dày là phần phình lớn nhất của ống tiêu hóa
Ruột non là phần ống tiêu hoá nối tiếp dạ dày và đại tràng, dài khoảng 7m, đường kính khoảng 3cm. Phần này gồm có: Tá tràng là đoạn cố định nằm sâu phía sau, bao quanh và dính vào đầu tụy, ống dẫn tụy và ống mật đổ vào đoạn II tá tràng. Tiếp nối là hỗng tràng và hồi tràng xếp thành nhiều quai ruột gần như song song với nhau.
Khi đến ruột non, thức ăn tiếp tục bị phá vỡ bằng các enzyme từ tuyến tụy và mật từ gan. Nhu động ruột giúp di chuyển thức ăn chạy dọc chiều dài khoảng 6 mét của ruột non và trộn thức ăn với các dịch tiêu hóa.
Tại đây, protein, lipid, glucid, vitamin và khoáng chất được tiêu hóa hoàn toàn. Chúng được hấp thụ qua thành ruột, thấm vào máu để đi nuôi cơ thể.
Ruột già hay đại tràng là một ống cơ dài từ 1,5 – 1,8m. Đại tràng bao gồm manh tràng, đại tràng phải, đại tràng ngang, đại tràng xuống và đại tràng sigma. Ruột già là nơi tiêu hóa phân hoặc chất thải còn sót lại trong quá trình tiêu hóa trước đó.
Tại ruột già, phân và chất thải từ dạng lỏng được hấp thụ nước và một số khoáng chất còn lại, trở thành dạng rắn khi ra khỏi ruột già. Thường phải mất khoảng 36 giờ để phân đi qua đại tràng. Thành phần chính của phân là mảnh vụn thức ăn và vi khuẩn.
Đại tràng là một ống cơ dài từ 1,5 – 1,8m
Với chiều dài khoảng 20cm, trực tràng kết nối đại tràng với hậu môn. Trực tràng nhận phân từ đại tràng và kích thích các dây thần kinh truyền đến vỏ đại não cảm giác muốn đi đại tiện.
Nếu muốn đi vệ sinh, cơ vòng sẽ giãn ra để đưa phân ra khỏi cơ thể. Ngược lại, cơ thắt và trực tràng sẽ điều chỉnh để cảm giác muốn đi vệ sinh tạm thời biến mất.
Xem thêm: Trực tràng nằm ở đâu? Thường gặp phải những bệnh lý gì?
Đây là phần cuối cùng của ống tiêu hóa. Chức năng chính của hậu môn là chứa và đào thải phân. Để phân dễ dàng di chuyển ra khỏi cơ thể, hậu môn sẽ tiết chất nhầy giúp bôi trơn.
Như trên đã đề cập, trong quá trình thức ăn được tiêu hóa có sự tham gia của các tuyến tiêu hóa. Tuyến này tiết dịch đổ vào ống tiêu hóa. Cụ thể là: tuyến nước bọt, tuyến tụy, tuyến dạ dày, gan.
Nó có chức năng làm ẩm ướt, làm mềm, trơn thức ăn cho dễ nuốt và dễ tiêu hóa. Có 3 đôi tuyến nước bọt là đôi tuyến mang tai, đôi tuyến dưới hàm, đôi tuyến dưới lưỡi.
Tuyến này nằm ở thành dạ dày, tiết ra dịch vị đổ vào khoang dạ dày. Cụ thể là: acid chlohydrid, men pepsin, chất kiềm.
Tuyến tụy có nhiều chức năng trong hoạt động của toàn bộ cơ thể. Đối với quá trình tiêu hóa thức ăn, tuyến tụy tiết ra một số enzyme vào ruột non để phân hủy protein, chất béo, carbohydrate. Ngoài ra, tuyến tụy cũng tiết ra bicarbonate có tác dụng trung hòa các axit thoát ra khỏi dạ dày
Gan sản xuất ra mật, được lưu trữ trong túi mật và sau đó được giải phóng vào ruột non để phân hủy chất béo.
Để có một hệ tiêu hóa khỏe mạnh, phòng tránh các bệnh lý về đường tiêu hóa, TTƯT, Ths.Bs. Nguyễn Thị Hằng [Bệnh viện Tuệ Tĩnh – Học viện Y dược học cổ truyền Việt Nam] đưa ra một vài lời khuyên cho bạn.
Ths.Bs Nguyễn Thị Hằng
– Giữ tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng là một trong những cách để có hệ tiêu hóa tốt. Bởi căng thẳng kéo dài làm gia tăng khả năng mắc các bệnh viêm loét dạ dày, tiêu chảy, táo bón,…
– Hạn chế làm việc quá sức.
– Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện và điều trị bệnh kịp thời.
– Ăn gì để hệ tiêu hóa khỏe mạnh là mối băn khoăn của nhiều người. Bên cạnh việc bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng, bạn nên ăn nhiều chất xơ bởi nó thúc đẩy quá trình đào thải phân ra ngoài cơ thể.
– Uống đủ nước, từ 1,5 – 2 lít nước mỗi ngày. Nếu bạn sống ở vùng khí hậu nóng hoặc luyện tập thể thao cường độ cao thì lượng nước cơ thể cần sẽ nhiều hơn.
– Ăn chậm, nhai kỹ sẽ thúc đẩy sản xuất enzyme tiêu hóa, tăng khả năng hấp thụ các chất dinh dưỡng. Bạn nhai kỹ thức ăn còn tránh cho dạ dày phải làm việc quá mức, ngăn ngừa chứng khó tiêu và ợ nóng.
– Tránh ăn khuya và ngủ ngay sau khi ăn.
– “Tránh xa” thuốc lá, rượu, bia, chất kích thích.
– Tập thể dục thể thao đều đặn là một trong những cách để có hệ tiêu hóa tốt. Các môn thể thao như bơi lội, đạp xe đạp, yoga,… giúp tăng tốc độ vận chuyển của đường ruột, giảm các chất gây viêm cho cơ thể, gia tăng trao đổi chất.
– Hơn nữa, duy trì thói quen tập thể dục thể thao sẽ tạo lập một nền tảng cơ thể khỏe mạnh, giúp chống lại mọi bệnh tật.
Trong khuôn khổ của bài viết này có thể chưa đề cập hết các vấn đề liên quan đến hệ tiêu hóa nhưng đã cung cấp những thông tin cơ bản nhất. Nếu còn bất kỳ thắc mắc nào hãy chat trực tiếp với bác sỹ của chúng tôi. Và đừng quên trên trang tambinh.vn còn rất nhiều thông tin có thể bạn quan tâm.
Chat với bác sĩ ngay