Không chỉ đơn thuần là một hành động vô thức khi chúng ta mệt mỏi hay buồn ngủ, “ngáp” còn có tính chất lan truyền. Theo nghiên cứu của các nhà khoa học, bình quân con người ngáp khoảng 8 lần mỗi ngày.
Tuy nhiên, nếu bạn dành thời gian ở bên cạnh một người hay ngáp hoặc thậm chí là đọc sách báo, xem tranh ảnh hay TV có liên quan đến việc ngáp, thì dám chắc số lần ngáp trong ngày đó của bạn sẽ tăng lên đáng kể. Và mặc dù là một hành động quá đỗi quen thuộc với tất cả chúng ta, nhưng liệu có mấy ai hiểu được tại sao con người lại ngáp và ngáp để làm gì?
Trên thực tế, đã có hẳn một công trình nghiên cứu, được thực hiện vào năm 2007, chỉ để giải đáp cho câu hỏi trên. Cụ thể, theo giáo sư tâm lý học Andrew Gallup- người thực hiện đề tài, con người ngáp nhằm mục đích điều hòa nhiệt độ của cơ thể và bộ não.
Theo đó, khi mở miệng ra để ngáp, hàm của chúng ta sẽ phải đưa xuống vị trí gần như thấp nhất, khiến lượng không khí được đưa vào bên trong cơ thể đạt mức cận cực đại. Lượng khí mát tức thời này sẽ nhanh chóng “hạ nhiệt” các mạch máu đang hoạt động với cường độ cao trong người chúng ta.
Để củng cố cho suy luận này, trong thí nghiệm của mình, Gallup đã thử sưởi ấm các tình nguyện viên và kết quả là cường độ ngáp của họ đã tăng lên đáng kể, so với khi thực hiện với điều kiện thí nghiệm ban đầu. Ngược lại, khi được làm mát hay đặt một túi chườm đá lên trán, số lượng của những cái ngáp lại giảm đi trông thấy.
Áp dụng kết quả nghiên cứu này vào thực tế, có thể dễ dàng hình dung rằng, sau một ngày làm việc mệt mỏi, cơ thể cũng như bộ não sẽ bị đốt nóng bởi quá trình vận hành. Do đó, những cái ngáp sẽ xuất hiện để làm mát “bộ máy sinh học” của chúng ta.
Về hiện tượng ngáp có thể lây truyền, các chuyên gia có một giả thiết cho rằng, đây là một sự tự phỏng đoán của bộ não, bởi khi thấy người khác có nhu cầu làm mát cơ thể bằng việc ngáp, trung ương thần kinh của chúng ta sẽ nghĩ rằng bản thân cũng cần hạ nhiệt và ngáp theo.
Theo các nhà khoa học Mỹ, trung bình mỗi ngày, chúng ta thường sẽ ngáp từ khoảng 5 - 15 lần và đó là một biểu hiện sinh lý hoàn toàn tự nhiên. Thế nhưng, việc thường xuyên ngáp liên tục, thậm chí còn ngáp quá 20 lần/ngày dù đã ngủ đủ giấc mỗi đêm lại là một dấu hiệu không hề bình thường chút nào.
Dưới đây là một số vấn đề sức khỏe có thể gây ra triệu chứng "ngáp ngắn ngáp dài" liên tục mà bạn không nên chủ quan bỏ qua.
Rối loạn đường huyết
Sau mỗi bữa ăn, nếu thấy mình ngáp liên tục thì đó có thể là dấu hiệu cảnh báo bạn đang bị rối loạn đường huyết. Nhiều chuyên gia cũng chỉ ra rằng, nếu bạn tiêu thụ quá nhiều glucose thì tuyến tụy sẽ tiết ra một lượng lớn insulin. Khi cơ thể sản xuất quá nhiều insulin như vậy sẽ dẫn đến hiện tượng ức chế thần kinh, gây mệt mỏi, buồn ngủ và ngáp liên tục trong ngày.
Thiếu oxy lên não
Khi mức carbon dioxide trong cơ thể gia tăng hay nồng độ oxy cung cấp lên não bị sụt giảm thì bạn đều sẽ gặp phải hiện tượng ngáp liên tục. Tình trạng ngáp này là một phản xạ tự nhiên giúp cơ thể có đủ oxy trong phổi và cung cấp vào máu để duy trì hoạt động của các tế bào.
Đa xơ cứng
Đa xơ cứng [Multiple Sclerosis - MS] là một chứng rối loạn não bộ và tủy sống có thể làm giảm chức năng hệ thần kinh, từ đó gây mất kiểm soát nhiệt độ, dẫn tới tình trạng "ngáp ngắn ngáp dài" trong ngày. Lúc này, hành động ngáp sẽ giúp duy trì nhiệt độ và làm não thoáng mát hơn.
Suy giảm tuyến giáp
Một trong những triệu chứng thường gặp của bệnh về tuyến giáp là luôn trong trạng thái buồn ngủ, mỗi ngày có thể ngủ nhiều hơn 14 tiếng. Do tuyến giáp nắm giữ vai trò quan trọng giúp điều hòa hoạt động của các cơ quan như hệ thần kinh, hệ tiêu hóa, hệ tim mạch... Vì vậy, nếu chức năng làm việc của tuyến giáp gặp vấn đề thì đồng nghĩa là cơ thể bạn sẽ trì trệ, ì ạch và buồn ngủ liên miên.
Thiếu sắt
Ngáp nhiều cũng là một dấu hiệu cho thấy cơ thể bạn đang bị thiếu sắt. Trong khi đó, sắt lại là nguyên tố không thể thiếu trong quá trình tổng hợp hemoglobin - giữ vai trò vận chuyển oxy trong máu tới các mô, tế bào trong cơ thể. Chính vì vậy, nếu cơ thể không được cung cấp đủ sắt thì quá trình vận chuyển oxy tới các mô sẽ bị cản trở và khiến bạn luôn trong trạng thái mệt mỏi, "ngáp ngắn ngáp dài" liên tục.
Một người trung bình ngáp khoảng 20 lần/ngày. Hiện tượng ngáp lây lan dường như lại chỉ xuất hiện ở những động vật có tính xã hội cao, theo New Scientist.
Có nhiều lời giải thích cho hành động ngáp ở con người. Lời giải thích thường gặp nhất là ngáp để hấp thụ thêm ô xy vào trong cơ thể. Tuy nhiên, một số nghiên cứu sau này phát hiện không có mối tương quan nào giữa ngáp và tình trạng thiếu ô xy của cơ thể.
Trên thực tế, khi chúng ta đang cảm thấy mệt mỏi hay đang phải chờ đợi một điều gì đó nhàm chán, cơ thể thường sẽ ngáp. Đây giống như một cách để cơ thể cảm thấy tỉnh táo hơn.
Ngáp khiến nhịp tim tăng cao trong khoảng 10 đến 15 giây sau đó. Hiệu quả tỉnh táo có thể tương đương một ít caffeine với cơ thể.
Khi thấy người khác ngáp, chúng ta có xu hướng muốn ngáp theo. Nguyên dân là do tác động của yếu tố tâm lý xã hội và thần kinh. Hiện tượng này gọi là echophenomena, miêu tả một nhóm các hành động mà chúng ta tự động bắt chước người khác mà không có chủ đích.
Không chỉ ngáp theo, echophenomena còn ghi nhận những kiểu bắt chước khác như bắt chước lời nói, động tác khi thấy ai đó thực hiện chúng. Trên thực tế, hiện tượng này còn xuất hiện ở động vật. Các nhà khoa học phát hiện chó và tinh tinh cũng ngáp khi thấy đồng loại ngáp.
Trẻ em là đối tượng mà các cơ chế thần kinh chưa hoàn thiện và vẫn đang phát triển. Khi nghiên cứu trên nhóm đối tượng này, các nhà khoa học không phát hiện các bé ngáp khi thấy người khác ngáp. Hiện tượng ngáp lây lan chỉ xuất hiện khi trẻ được 4 hay 5 tuổi, theo New Scientist.
Tương tự, những người trưởng thành mắc bệnh tự kỷ hoặc tâm thần phân liệt cũng không bắt chước hành động ngáp khi thấy người khác ngáp. Họ đều là những nhóm có sự phát triển tâm lý xã hội khác người bình thường.
Ngoài ra, các chuyên gia cũng cho biết mức độ gần gũi về mặt tình cảm cũng quyết định hành động ngáp có lây lan hay không. Nếu người ngáp là người thân trong gia đình thì chúng ta có xu hướng sẽ ngáp theo nhiều hơn so với người lạ.