HÀNH ĐỘNG LỜI NÓI LÀ GÌ? [WHAT IS A SPEECH ACT?]
Theo từ điển Longman về Giảng Dạy Ngôn Ngữ & Ngôn Ngữ Học Ứng Dụng [tr.342] thì hành động lời nói là: một phát ngôn với tư cách là một đơn vị có chức năng trong giao tiếp. Theo lý thuyết hành động lời nói, phát ngôn có hai loại nghĩa [an UTTERANCE as a functional unit in communication. In speech act theory, utterances have two kinds of meaning]:
a. Nghĩa mệnh đề [còn được biết là nghĩa tạo lời]. Đây là nghĩa đen cơ bản của một phát ngôn được chuyển bởi các từ và cấu trúc cụ thể mà phát ngôn chứa đựng [propositional meaning [also known as locutionary meaning]. This is the basic literal meaning of the utterance which is conveyed by the particular words and structures which the utterance contains].
b. Nghĩa tại lời [còn được biết là lực tại lời]. Đây là tác hiệu lực mà một phát ngôn hay một văn bản viết tạo ra đối với người đọc hay người nghe. Ví dụ trong phát ngôn Tôi khát nước nghĩa mệnh đề của phát ngôn nói đến trạng thái sinh lý của người nói. Lực tại lời là một hiệu lực của người nói muốn phát ngôn tạo ra đối với người nghe. Nó có thể có ý định như là một lời thỉnh cầu kiếm cái gì đó để uống. Hành động lời nói là một câu hoặc phát ngôn mà vừa có nghĩa mệnh đề vừa có lực tại lời. [illocutionary meaning [also known as illocutionary force]. This is the effect the utterance or written text has on the reader or listener. For example, in I am thirsty the propositional meaning is what the utterance says about the speakers physical state. The illocutionary force is the effect the speaker wants the utterance to have on the listener . It may be intended as a request for something to drink. A speech act is a sentence or utterance which has both propositional meaning and illocutionary force]
Có nhiều loại hành động lời nói khác nhau như thỉnh cầu, ra lệnh, sai khiến, than phiền, hứa hẹn [there are many kinds of speech acts, such as requests, oders, commands, complaints, promises].
Một hành động lời nói mà được thực hiện một cách gián tiếp đôi lúc còn được biết là hành động lời nói gián tiếp như hành động lời nói thỉnh cầu nêu trên. Các hành động lời nói gián tiếp thường được xem là cách thức thực hiện lịch sự hơn về hành động lời nói như thỉnh cầu và từ chối [a speech act which is performed indirectly is sometimes known as an indirect speech, such as the speech act of requesting above. Indirect speech acts are often felt to be more polite ways of performing certain kinds of speech act, such as requests and refusals].
Trong giảng dạy ngôn ngữ, và soạn giáo trình, các hành động lời nói thường được xem như là các chức năng hoặc các chức năng ngôn ngữ [in language teaching, and SYLLABUS design, speech acts are often referred to as functions or language functions].
Đà thành, 10/11/16
Nguyễn Phước Vĩnh Cố
#linguistics