Vai trò của công tác đánh giá cán bộ

1. Đánh giá cán bộ là vấn đề rất hệ trọng

Cán bộ là cái gốc của mọi công việc, Công việc thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay kém(1) - Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ dạy như vậy.

Ảnh minh họa: internet

Trong công tác cán bộ, đánh giá đúng cán bộ là khâu tiền đề đầu tiên để quyết định bố trí, sử dụng cán bộ. Đánh giá đúng cán bộ làm cơ sở cho việc quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, tuyển chọn, bố trí để phát huy được tiềm năng đội ngũ cán bộ, để bản thân cán bộ có phương hướng đúng trong phấn đấu, rèn luyện; là cơ sở để thực hiện đúng chính sách cán bộ, biểu dương, tôn vinh những cán bộ hoàn thành xuất sắc trách nhiệm được giao, có đóng góp, có cống hiến cho đất nước, cho địa phương, đơn vị; đồng thời phê bình những cán bộ không hoàn thành nhiệm vụ, không nêu gương, làm giảm lòng tin của nhân dân đối với tổ chức Đảng. Đánh giá đúng cán bộ là yếu tố quan trọng góp phần xây dựng tình đoàn kết, thống nhất trong cơ quan, địa phương, đơn vị, góp phần ổn định chính trị, động viên, phát huy được tính tích cực của nhân dân, cán bộ vào sự nghiệp chung. Ngược lại nếu đánh giá sai cán bộ, nhất là người đứng đầu dễ gây ra những phân tâm trong cán bộ, ảnh hưởng đến đoàn kết nội bộ, làm giảm lòng tin, có khi mất cả phong trào ở mỗi địa phương, ngành, đơn vị.

Trong những năm qua đã có nhiều cấp ủy, nhiều chính quyền, người đứng đầu các ban, bộ, ngành, địa phương, đơn vị đã làm tốt công tác đánh giá cán bộ; nhưng trong thực tế vẫn còn một bộ phận chưa làm tốt công tác này.

2. Đánh giá cán bộ, vì sao khó?

Thứ nhất, con người nói chung, cán bộ nói riêng đều chịu sự chi phối, tác động qua lại, biện chứng giữa ba yếu tố: di truyền, môi trường công tác và sự rèn luyện, tự phấn đấu của bản thân. Nếu một cán bộ sinh ra, lớn lên từ một gia đình có truyền thống cách mạng, hiếu học, thông minh, được thừa hưởng nguồn gen quý từ cha mẹ, ông bà, lại được làm việc trong một tập thể đoàn kết, gắn bó, có người đứng đầu khách quan, công tâm, trọng người tài đức, bản thân lại cần cù, khiêm tốn học tập, rèn luyện phấn đấu thì sẽ trưởng thành nhanh chóng. Tuy nhiên, căn cứ vào lý lịch cán bộ, trong đó có truyền thống gia đình thì vẫn là phiến diện. Vừa qua một số địa phương, đơn vị quan tâm bố trí người thân của cán bộ lãnh đạo, quản lý vào một số chức danh mà không đánh giá đúng năng lực, trình độ thực tế của họ, đã làm phân tâm đội ngũ cán bộ và nhân dân.

Để đánh giá cán bộ chủ trì một địa phương, đơn vị mà không nhìn nhận thấu đáo môi trường, điều kiện công tác cũng dẫn đến đánh giá thiếu khách quan. Trong công tác đánh giá cán bộ thì đánh giá lòng người là khó nhất, vì trong thực tế có một bộ phận cán bộ nghĩ khác nói khác, nói khác làm khác, nói không làm. Nguyễn Trãi - người anh hùng dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới đã phải thốt lên khi nói về lòng người: Nước nông, sâu - cá biết; non cao, thấp - mây tường; cây mềm, yếu - gió hay; ôi lòng người - khó lắm thay!

Thứ hai, một số cơ quan tham mưu về công tác cán bộ và cấp có thẩm quyền đánh giá cán bộ còn có biểu hiện nể nang, né tránh, sợ mất lòng hoặc nắm không chắc cán bộ, không đánh giá được kết quả thực hiện nhiệm vụ chính trị của cán bộ nên đánh giá, phân loại cán bộ thiếu công tâm, công khai, minh bạch.

Đảng ta đã có nghị quyết, quyết định, quy chế về công tác cán bộ, về đánh giá cán bộ như Nghị quyết Trung ương ba (khóa VIII), Quyết định số 286-QĐ/TW ngày 08/02/2010 của Bộ Chính trị (khóa X) Về việc ban hành Quy chế đánh giá cán bộ, công chức. Chính phủ ban hành Nghị định số 56/2015/NĐ-CP, ngày 09/6/2015 về đánh giá và phân loại cán bộ, công chức, viên chức. Nghị định có nhiều điểm mới nhằm khắc phục những hạn chế trong đánh giá, phân loại cán bộ, công chức, viên chức trước đây Tuy nhiên, việc tổ chức thực hiện các văn bản trên lại phụ thuộc vào những người đứng đầu có chức trách, nhiệm vụ quản lý cán bộ, đánh giá cán bộ; phụ thuộc vào cơ quan tham mưu, cán bộ tham mưu chuyên trách về công tác cán bộ. Trong thực tế đã có trường hợp ở một số địa phương, đơn vị suốt cả một nhiệm kỳ được một số đoàn về giám sát, kiểm tra, được cán bộ của các cơ quan chức năng theo dõi đánh giá tốt về người đứng đầu, nhưng khi cán bộ đó vi phạm khuyết điểm, bị xử lý kỷ luật thì không tổ chức nào, không cá nhân nào chịu trách nhiệm.

Nhận thức là một quá trình, đánh giá cán bộ cũng cần xem xét quá trình thực hiện nhiệm vụ chính trị ở các chức danh mà cán bộ đó được giao đảm nhận, nhất là những chức vụ quan trọng. Để đánh giá và sử dụng đúng cán bộ thì tập thể và cá nhân được giao chức trách, nhiệm vụ quản lý cán bộ là rất quan trọng; nhưng từ trước đến nay, các cơ quan này chưa làm tốt khâu đánh giá cán bộ trong tham mưu cho cấp ủy, người đứng đầu đơn vị. Có cơ quan chức năng chỉ căn cứ vào việc cung cấp thông tin và đánh giá nhận xét của cán bộ phụ trách địa bàn nhưng thiếu khách quan, trung thực, thậm chí cán bộ đó bị chi phối bởi lợi ích nhóm, nên việc tham mưu, bố trí, sử dụng cán bộ không đúng với năng lực cán bộ, sự tín nhiệm của nhân dân, của đông đảo cán bộ, đảng viên, gây băn khoăn, lo lắng trong cấp ủy, nhân dân địa phương, đơn vị.

Thứ ba, thước đo, căn cứ đánh giá kết quả, hiệu quả hoàn thành chức trách, nhiệm vụ và sự đóng góp thực tế của cán bộ thiếu chặt chẽ, khoa học.

Các văn bản của Đảng xác định lấy kết quả, hiệu quả hoàn thành nhiệm vụ làm thước đo chủ yếu trong đánh giá cán bộ, nhưng lại chưa đưa ra được những tiêu chí cụ thể trong việc đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ cho từng chức danh cán bộ lãnh đạo, quản lý trên từng lĩnh vực; chưa phân định được thành tích hoặc hạn chế của cá nhân với tập thể dẫn đến đánh giá hoặc phân định trách nhiệm không rõ ràng. Sự đóng góp thực tế của cán bộ chủ chốt đó đối với ngành, địa phương, đơn vị hàng năm, từng nhiệm kỳ thường không được đánh giá đúng mức, nhất là những sáng kiến, đổi mới trong lãnh đạo, quản lý, những kiến nghị, đề xuất có hiệu quả góp phần hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của ngành, đơn vị Về kết quả thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ về kinh tế - xã hội thì ở một số địa phương số liệu thống kê, tính toán độ chính xác không cao, phương pháp lấy sự tín nhiệm của nhân dân đối với cán bộ chưa được thực hiện

Thứ tư, tiêu chuẩn cán bộ, tiêu chí đánh giá cán bộ còn chung chung, nên khó định lượng cụ thể và khó đánh giá trong thực tế.

Yêu cầu đặt ra là việc xây dựng tiêu chuẩn, trách nhiệm cho mỗi chức danh cán bộ trong bộ máy Đảng và Nhà nước cụ thể, nhưng trong thực tế chậm được ban hành, bổ sung. Vì thế, khi nhận xét, đánh giá cán bộ chủ yếu vẫn căn cứ vào tiêu chuẩn chung. Ví dụ: tiêu chuẩn có lập trường, có bản lĩnh chính trị vững vàng rất khó đánh giá khi cán bộ chưa được thử thách trong thực tiễn hoặc tiêu chuẩn gắn bó với quần chúng, được quần chúng tín nhiệm chưa được cụ thể hóa và chưa có phương pháp lấy ý kiến góp ý của nhân dân. Vừa qua, đã có một số trường hợp cán bộ được nhân dân tín nhiệm nhưng không được cấp ủy tín nhiệm và ngược lại. Trong nhiều tiêu chuẩn về cán bộ lãnh đạo, quản lý thì chiến lược cán bộ đã nêu khá đầy đủ nhưng hiện nay đông đảo cán bộ, đảng viên và nhân dân rất quan tâm đến tiêu chuẩn gương mẫu, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, nói đi đôi với làm, không tham nhũng và kiên quyết đấu tranh chống tham nhũng, gắn bó mật thiết với nhân dân và được nhân dân tín nhiệm. Kinh nghiệm của Trung Quốc khi quy hoạch, bồi dưỡng cán bộ cấp chiến lược hầu hết phải kinh qua cương vị chủ trì ở một tỉnh giàu, một tỉnh nghèo để có thực tiễn lãnh đạo, quản lý và cũng là cơ sở đánh giá năng lực cán bộ trước khi bổ nhiệm chức vụ cao hơn, rất đáng để chúng ta quan tâm.

Tiêu chuẩn đức và tài là tiêu chuẩn chung cho mỗi chức danh cán bộ nhưng ở người lãnh đạo, quản lý rất cần có tố chất quyết đoán, mạnh mẽ, hấp dẫn cán bộ và nhân dân bằng trí tuệ và nhân cách. Bác Hồ đã dạy: Khi cất nhắc một cán bộ, cần phải xét rõ người đó có gần gũi quần chúng, có được quần chúng tin cậy và mến phục không. Lại phải xem người ấy xứng việc gì. Nếu người có tài mà dùng không đúng tài của họ cũng không được việc(2). Trong thực tế, cán bộ lãnh đạo, quản lý mà không được nhân dân tín nhiệm thì khó tổ chức thực hiện được chủ trương, nhiệm vụ chính trị ở địa phương, đơn vị mình, khó mà làm việc có hiệu quả. Hiện nay, hiện tượng chạy chức, chạy quyền, tình trạng người đi cửa sau lại lên làm lãnh đạo, quản lý, nếu không được ngăn chặn sẽ làm giảm lòng tin của nhân dân, làm tha hóa bộ máy lãnh đạo, quản lý và cuối cùng là đe dọa sự tồn vong của chế độ.

3. Một số giải pháp để nâng cao chất lượng đánh giá và sử dụng cán bộ

Một là, xây dựng, cụ thể hóa tiêu chí đánh giá kết quả, hiệu quả hoàn thành chức trách, nhiệm vụ và sự đóng góp thực tế của cán bộ đứng đầu các ban, bộ, ngành Trung ương và các tỉnh, thành.

Tiêu chí đo kết quả, hiệu quả hoàn thành chức trách, nhiệm vụ và tiêu chí tín nhiệm của nhân dân có mối quan hệ chặt chẽ và đều quan trọng, vì thế phải sớm xây dựng cụ thể hai tiêu chí này. Nên chăng, tiêu chí để đánh giá người đứng đầu một ban Đảng thì chủ yếu là chất lượng, số lượng và hiệu quả các tham mưu, đề xuất cho cấp ủy lĩnh vực phụ trách; tiêu chí đánh giá người đứng đầu các bộ, ngành là hiệu quả, kết quả thực hiện chức năng quản lý nhà nước nhưng quan trọng nhất là đề xuất được chính sách mới về lĩnh vực được giao, tạo được sự đột phá hoặc góp phần quan trọng thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển; tiêu chí đánh giá bí thư cấp ủy một địa phương chủ yếu là sự ổn định chính trị và tăng trưởng một số chỉ tiêu chủ yếu về lĩnh vực kinh tế - xã hội (năm sau cao hơn năm trước, khóa sau cao hơn khóa trước), qua đó nâng cao được đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân địa phương.

Nếu đánh giá đúng hiệu quả lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ chính trị ở địa phương, đơn vị của người đứng đầu sẽ làm chuyển biến được tình hình mọi mặt của đất nước. Đây cũng là cơ sở quan trọng để bố trí, sử dụng cán bộ đúng, khắc phục được hiện tượng trong một số cấp ủy có cán bộ lên không xuống, vào không ra.

Hai là, kiên quyết tinh giản biên chế, sắp xếp hợp lý tổ chức bộ máy gắn với cải cách tiền lương để số cán bộ đang làm việc trong hệ thống chính trị được đảm bảo cuộc sống bằng thu nhập chính đáng của mình.

Hiện nay, tổ chức bộ máy còn cồng kềnh cần phải được đánh giá, rà soát để sắp xếp lại những tổ chức trùng chéo chức năng, nhiệm vụ hoặc không thật sự cần thiết. Trên cơ sở đó tinh giảm mạnh biên chế hành chính, sự nghiệp.

Tổ chức thực hiện một cách kiên quyết, hiệu quả đề án tinh giản biên chế gắn với cải cách tiền lương. Đây là vấn đề lớn, hệ trọng vì lợi ích là động lực trực tiếp, nếu không được giải quyết sẽ là một lực cản cho phát triển.

Ba là, tiếp tục đổi mới phân cấp quản lý cán bộ và đánh giá cán bộ ở các cấp, các ngành.

Để có thể đánh giá sát đúng cán bộ, các cấp ủy đảng, các ngành cần đổi mới việc phân cấp quản lý cán bộ một cách cụ thể. Ở Trung ương, Bộ Chính trị chỉ quản lý và đánh giá cấp trưởng các ban, bộ, ngành Trung ương và Bí thư các tỉnh, thành ủy và đảng ủy trực thuộc; từ cấp phó trở xuống giao cho người đứng đầu và cấp ủy các ban, bộ, ngành, đơn vị đó đánh giá. Tương tự các cấp khác cũng nên phân cấp như vậy thì hiệu quả trong đánh giá, sử dụng cán bộ sẽ cao hơn. Công khai cho nhân dân biết kết quả đánh giá người đứng đầu các cấp, các ngành. Trên cơ sở đánh giá cán bộ khách quan, công tâm của cấp có thẩm quyền hàng năm để có thể thay thế kịp thời những người đứng đầu các cấp, các ngành nếu sau 1 đến 2 năm không hoàn thành nhiệm vụ, không nhất thiết chờ hết nhiệm kỳ đại hội của Đảng.

Bốn là, tăng cường trách nhiệm đánh giá và sử dụng cán bộ của cấp có thẩm quyền và người đứng đầu các cấp, các ngành, các đơn vị.

Cần nghiên cứu, tổng kết công tác quản lý, đánh giá cán bộ thời gian qua để đổi mới công tác quản lý, đánh giá cán bộ tốt hơn. Đánh giá cán bộ chủ yếu là đánh giá kết quả, hiệu quả hoàn thành chức trách, nhiệm vụ được giao, vì thế cơ quan tổ chức cán bộ phải tổng hợp số liệu thống kê, đánh giá, phân loại các chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng Đảng, quốc phòng - an ninh từ các ban, bộ, ngành đã làm hàng năm kết hợp với lấy ý kiến góp ý của nhân dân. Đồng thời, đổi mới cách đánh giá cán bộ theo hướng khai thác, phân tích kết quả đánh giá từ các cơ quan chức năng và sự tín nhiệm của nhân dân, vừa giảm được số lượng cán bộ theo dõi ban, bộ, ngành, địa phương, vừa nâng cao được tính khách quan trong đánh giá cán bộ.

Cần bổ sung quy định trách nhiệm của người tiến cử, của cơ quan tham mưu và trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong việc đề nghị bổ nhiệm và ra quyết định bổ nhiệm cán bộ.

Năm là, phát hiện, xây dựng đội ngũ cán bộ có triển vọng.

Cán bộ có triển vọng chủ yếu được lựa chọn từ ba nguồn chính: Trước hết, là nguồn do nhân dân phát hiện, tiến cử, giới thiệu. Đây là nguồn cán bộ phong phú nhất, do đó cần sớm xây dựng và ban hành cơ chế để khuyến khích, tạo điều kiện cho nhân dân tham gia giới thiệu những người hiền tài cho Đảng, Nhà nước.

Nguồn cán bộ có triển vọng thứ hai là các học sinh, sinh viên thi đoạt giải cao ở các kỳ thi quốc tế, quốc gia, thi đậu thủ khoa các trường đại học có bề dày truyền thống Các cơ quan chức năng như tổ chức, nội vụ cần tổng hợp, lập danh sách đội ngũ này hằng năm để theo dõi, tạo điều kiện cho họ phát huy tài năng trên các lĩnh vực. Nhà nước cần có cơ chế đặc biệt cho nguồn cán bộ có triển vọng này, trước hết là môi trường, điều kiện, phương tiện nghiên cứu, sáng tạo. Có phương pháp để phân loại sở trường, nguyện vọng để đào tạo, bồi dưỡng các chuyên ngành, lĩnh vực công tác cho phù hợp với tố chất và năng lực của họ. Qua hoạt động thực tiễn, nếu cán bộ nào hoàn thành tốt các chức trách, nhiệm vụ được giao, có phẩm chất đạo đức, lối sống tốt, được cán bộ, đảng viên và nhân dân tín nhiệm thì lựa chọn tạo nguồn cho cán bộ cấp chiến lược, các chức danh chủ chốt của Đảng, Nhà nước.

Nguồn cán bộ có triển vọng thứ ba là do các cấp ủy đảng phát hiện, lựa chọn, giới thiệu. Đây là nguồn cán bộ mà lâu nay Đảng, Nhà nước đã dày công xây dựng quy chế, quy trình để giới thiệu nhưng cũng cần đổi mới cơ chế phát hiện nhân tài có hiệu quả hơn, góp phần nâng cao vị trí, vai trò của cấp ủy các cấp.

Trên cơ sở tổng hợp ba nguồn cán bộ như đã phân tích ở trên, để lựa chọn những người tài đức cho Đảng, Nhà nước trên các lĩnh vực, đội ngũ cán bộ này cần phải được bổ sung hàng năm và có phương pháp, kế hoạch, định hướng phát triển để bồi dưỡng, đào tạo chuyên môn và thực tiễn. Ngoài tạo nguồn cán bộ chung cho cả hệ thống chính trị, cần có quy trình thực hiện quy hoạch, bồi dưỡng cán bộ đối với một số chức danh cán bộ chủ chốt của Đảng, Nhà nước, một số bộ trưởng và thủ trưởng cơ quan ngang bộ để khi đảm nhận các chức vụ đó, cán bộ vừa có trình độ lý luận, vừa có kinh nghiệm, thực tiễn lãnh đạo, quản lý đất nước.

Hiện nay, các đảng bộ trực thuộc Trung ương đang tổ chức đại hội, tiến tới Đại hội XII của Đảng. Trong đánh giá công tác cán bộ bên cạnh những thành tích, kết quả đã đạt được, cần thảo luận, nhìn nhận, đánh giá thẳng thắn những khuyết điểm, hạn chế, yếu kém để đại hội Đảng sáng suốt lựa chọn được nhiều người tài đức, có đủ phẩm chất, năng lực và nhân dân tín nhiệm, đảm nhận các công việc do Đảng, Nhà nước và nhân dân tin tưởng giao phó.

Nguyễn Thế Trung - Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Dân vận Trung ương

---------------------

1. Hồ Chí Minh: Vấn đề cán bộ, NXB Sự thật, H.1973, tr. 26, 32.

2. Hồ Chí Minh: Sđd, tr. 33.

Theo: danvan.vn