Trong sản xuất trồng trọt, phân bón là yếu tố hàng đầu cung cấp các chất dinh dưỡng cần thiết để cây trồng sinh trưởng, phát triển và cho ra sản phẩm. Với ý nghĩa ấy, phân vô cơ luôn thể hiện vai trò to lớn trong nền kinh tế nông nghiệp hiện đại của bất kỳ quốc gia nào do có những lợi thế cơ bản về hàm lượng dinh dưỡng cao, khả năng cung ứng lớn và tính tiện dụng, đặc biệt là những loại phân vô cơ được sản xuất bằng công nghệ cao, ít tạp chất.
Nước ta nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, trải dài qua nhiều vĩ độ nên mùa vụ canh tác cây trồng cũng rải đều ra quanh năm. Vì thế nhu cầu phân vô cơ liên tục tăng cao qua các năm để đáp ứng việc thâm canh, tăng năng suất trồng trọt. Tuy nhiên, rất cần các giải pháp đồng bộ để nâng cao hiệu quả sử dụng phân bón, tiết kiệm chi phí, chống ô nhiễm môi trường, bảo vệ sản xuất nông nghiệp bền vững.
Một trong những yếu tố lớn nhất làm giảm hiệu quả sử dụng phân bón là tình trạng rửa trôi gây ra bởi việc bón phân không đúng kỹ thuật. Phân bón khi không được cây trồng sử dụng hết sẽ hòa tan theo nước mặt chảy ra ao, hồ, sông, suối, rửa trôi xuống tầng nước ngầm hoặc bay hơi vào không khí làm ô nhiễm môi trường sống. Giữa đất trồng, cây trồng và phân bón có mối quan hệ tác động qua lại lẫn nhau. Vì thế, bón phân đúng kỹ thuật là phải thực hiện “05 đúng”: - Đúng chân đất, - Đúng loại cây, - Đúng liều lượng, - Đúng thời điểm
- Đúng cách bón.
Nếu bón phân đúng kỹ thuật sẽ tăng hiệu quả sử dụng, tăng năng suất cây trồng, tiết kiệm được phân bón và nhiều chi phí khác.
Nhiều khảo sát khoa học về kỹ thuật bón phân cho thấy đối với các loại cây ở chân ruộng khô, cây công nghiệp, không chủ động được nguồn nước cần phải bón vùi vào đất. Điều này làm tăng hiệu quả sử dụng phân lên đến trên 80% so với phương pháp thông thường là bón rải bề mặt. Kỹ thuật bón vùi cần đặc biệt chú ý đối với các loại phân lân, trong đó có phân phức hợp DAP – là loại phân lân cao cấp nhất hiện nay.
Hầu hết các loại phân lân hiện nay trên thị trường đều không tan trong nước. Cây trồng chỉ sử dụng chất lân [P205] khi phân tiếp xúc với axit xitric là một loại a xit hữu cơ tiết ra từ đầu rễ của cây. Axit này có tác dụng hòa tan, chuyển lân trong phân thành dạng dễ tiêu cho cây trồng hút lấy.
Riêng DAP [sản phẩm của công nghệ cao] lại là dạng phân lân có đặc tính tan trong nước, cây trồng rất dễ hấp thu chất lân để cung cấp kịp thời cho nhu cầu trao đổi chất trong cây ngay từ giai đoạn nảy mầm của hạt hoặc sau khi gieo, cấy. Là loại phân phức hợp chứa 2 chất dinh dưỡng có tính chất và vai trò khác nhau, trong công nghệ sản xuất người ta phải tạo sản phẩm dạng viên có vỏ bọc để dễ bảo quản và làm giảm độ rã [tính tan] khi phân tiếp xúc với nước.
Đây là vấn đề của công nghệ hiện đại nhằm bảo vệ các chất dinh dưỡng trong phân, giảm tác động của rửa trôi, cung cấp từ từ nhưng kịp thời các chất dinh dưỡng cho cây trồng trong quá trình phát triển. Kỹ thuật này mang lại hiệu quả rõ rệt, do giảm lượng bón, tiết kiệm được chi phí phân bón trong thâm canh cây trồng.
Lân là thành phần dinh dưỡng chính cấu tạo nhân tế bào thực vật, giúp cây tăng cường phát triển bộ rễ, tăng độ cứng, tăng khả năng chống chịu đối với các yếu tố bất lợi do thời tiết, sâu bệnh gây ra. Ở Việt Nam hiện nay chúng ta đang sản xuất nhiều dạng phân lân như: lân nung chảy, supe lân và hiện nay đang tăng cường sản xuất phân lân phức hợp cao cấp DAP tại nhà máy DAP đặt tại khu Kinh tế Đình Vũ, thành phố Hải Phòng.
Các kết quả nghiên cứu và thử nghiệm bón phân bón DAP ĐÌNH VŨ thay cho các dạng phân bón truyền thống khác trên nhiều loại cây trồng, đã được triển khai ở 7 tỉnh miền núi, trung du và đồng bằng Bắc Bộ, được Viện Khoa học sự sống – Đại học Thái Nguyên tiến hành trong những năm vừa qua cho thấy, việc sử dụng phân phức hợp DAP ĐÌNH VŨ mang lại lợi ích nhiều mặt, hơn hẳn các loại phân đơn khác.
Nhà máy DAP Đình Vũ của CÔNG TY CỔ PHẦN DAP - VINACHEM [thuộc Tập đoàn Hóa chất Việt Nam] là nhà máy sản xuất phân bón phức hợp DAP đầu tiên của Việt Nam. Với dây chuyền thiết bị hiện đại, bản quyền công nghệ của Mỹ và Châu Âu, nhà máy đã sản xuất được phân DAP [chữ viết tắt của chất hóa học có tên Diamonium phosphate, công thức hóa học là [NH4]2HPO4] từ nguồn nguyên liệu chính là quặng Apatite Lào Cai. DAP Đình vũ có hàm lượng dinh dưỡng tổng số ở mức ≥ 61% trong đó có 16% là Nitơ và 45% P2O5 là lân nguyên chất.
Để nâng cao chất lượng sản phẩm, nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường, trong năm qua, nhà máy đã nghiên cứu cải tiến quy trình công nghệ, điều kiện trang thiết bị… để sản xuất thành công trên quy mô công nghiệp và chính thức đưa ra thị trường phân bón DAP chất lượng cao ngang trình độ thế giới. Tính theo một cách khác ta thấy: mỗi 01 kg DAP ĐÌNH VŨ tương đương 2,8 kg super lân + 0,34 kg đạm Urê. Như vậy, với công nghệ hiện đại, toàn bộ bã thạch cao [CaSO4. 2H2O] có đặc tính làm chai cứng đất và các loại hợp chất khó tiêu khác trong quặng Apatite đã bị loại bỏ. Điều này cải thiện được các đặc tính cơ lý của phân như góp phần làm tăng độ rã…. Trong khi đó, việc sản xuất các loại phân lân cũ không có quá trình này. Đây là thành quả của việc ứng dụng tiến bộ kỹ thuật và công nghệ thế giới trong sản xuất phân bón ở nước ta.
Trong gần 3 năm [6/2012 – 12/2014], Viện Khoa học Sự sống - Đại học Thái nguyên đã khảo nghiệm liên tục tác dụng của DAP Đình Vũ trên nhiều loại cây trồng ở địa bàn 7 tỉnh miền Bắc, qua đó khẳng định một số điểm nổi trội và lưu ý khi dùng phân DAP Đình Vũ như sau:
- Đặc tính tự nhiên và cũng là ưu thế đặc biệt của phân DAP Đình Vũ là đặc tính dễ tiêu và có độ rã chậm [chậm tan]. Nhờ cải tiến công nghệ hiện đại mà độ rã của phân tăng lên, nhờ đó mà khi bón lót trong gieo trồng ngũ cốc, hạt nảy mầm là có lân “ăn” ngay. Phân tan tới đâu, cây “ăn” tới đó, phù hợp với tốc độ hấp thụ của bộ rễ và quá trình sinh trưởng của cây trồng.
Tính chậm tan cũng hạn chế được thất thoát phân do rửa trôi bề mặt và tầng sâu. Nếu bón phân đúng cách hiệu quả sử dụng lên đến trên 80% ngay trong mùa vụ đầu tiên. Độ chậm tan của DAP có lợi là nó làm tăng rõ rệt lượng lân dễ tiêu trong đất, có tác dụng kích thích hoạt động của hệ sinh vật đất, để lại lân cho cây trồng ở vụ sau tiếp tục được hưởng thụ.
Tuy nhiên, có một hiệu ứng tâm lý xảy ra là khi bón phân DAP cho cây trồng ở những chân đất cao, không chủ động nước tưới, khi bới đất lên vẫn còn lớp vỏ bọc hạt phân tồn trong đất, dễ bị hiểu là phân không được cây ăn hết.
- Ngoài cung cấp 02 thành phần dinh dưỡng đa lượng chính là Nitơ [16%] và P2O5 [45%], phân DAP Đình Vũ còn cung cấp một số yếu tố trung, vi lượng ở dạng hoạt hóa rất hữu ích với cây trồng như: S, Mg, Fe, Mn, Si, Ca, F… Các thành phần trung, vi lượng bổ sung này có vai trò quyết định đến quá trình hình thành chất diệp lục, thúc đẩy quá trình trao đổi chất và năng lượng của thực vật, góp phần tăng chất lượng nông sản, đặc biệt có hiệu quả rõ nét đối với các cây lấy củ, quả, lá, hạt.
- Là phân phức hợp N-P lại có chất lượng cao ngang thế giới, DAP Đình Vũ cung cấp cân đối và kịp thời dinh dưỡng cho cây, làm cây khỏe, tăng chống chịu nên giảm áp lực phun thuốc BVTV. Điều này đáp ứng tốt cho nhu cầu sử dụng phân bón trong sản xuất nông sản an toàn theo tiêu chuẩn VIETGAP hiện nay, nhất là khi Chính phủ đã chủ trương khai thác thế mạnh của kinh tế Việt Nam là sản xuất nông nghiệp theo hướng hiện đại.
- Với đặc điểm là chất trung tính, phân DAP Đình Vũ không hại cho da tay người lao động và được dùng để bón trên mọi chân đất mọi loại cây trồng ở Việt Nam.
- Phân DAP Đình Vũ đặc biệt hiệu quả trong việc dùng để bón lót, vì nó cung cấp Nitơ và Phospho cho cây trồng ngay khi cây nảy mầm hoặc đâm chồi, giúp cây sinh trưởng kịp thời và tăng sức đề kháng chống lạnh. Lúa vụ xuân ở miền Bắc khi bón DAP Đình Vũ ít bị chết rét so với bón lót bằng phân lân khác. Với cây chè ở miền núi phía Bắc, bón phân DAP làm nâng cao kết quả thâm canh cây chè vụ rét trong điều kiện có đủ nước tưới.
- Do đặc thù về công nghệ, trong quá trình sản xuất toàn bộ những tạp chất có hại, gây chai cứng đất trồng, đặc biệt là thạch cao [CaSO4.2H2O] đã bị loại bỏ nên việc sử dụng DAP Đình Vũ sẽ giảm được lượng bón, công vận chuyển, công bón phân cũng như loại trừ về cơ bản những yếu tố gây hại với môi trường.
- Được sản xuất trên dây chuyền công nghệ tiên tiến, hiện đại, lại có hệ thống quản lý chất lượng đạt tiêu chuẩn ISO, có phòng kiểm nghiệm chất lượng sản phẩm đạt chuẩn VILAS -17025… Toàn bộ các khâu từ chuẩn bị nguyên liệu đầu vào, kiểm soát quy trình sản xuất cho đến khâu kiểm tra chất lượng sản phẩm cuối cùng đều được kiểm soát nghiêm ngặt. Chất lượng sản phẩm phân bón DAP Đình Vũ vì thế, luôn ổn định.
- Khi bón DAP cho những vùng đất bị nhiễm phèn cần chú ý bón thêm vôi để nâng cao hiệu quả, tưới đủ nước để phân tan chậm nhưng tan hết, giảm tổn thất do bay hơi.
Tuy nhiên, để có căn cứ đầy đủ có tính thuyết phục cao, rất cần sự đầu tư nghiên cứu sâu hơn để cải thiện độ rã của phân, xác định mức bón, cách bón và những tác động qua lại giữa bón DAP với thay đổi tính chất đất cũng như chất lượng nông sản.
Phân bón sẽ giúp đất đai phì nhiêu hơn, là một dạng thức ăn cho cây trồng, chúng chứa nhiều loại dinh dưỡng cần thiết để cây phát triển tốt và cho ra năng suất cao. Các sản phẩm phân bón có rất nhiều loại và có nhiều công dụng khác nhau. Bài viết dưới đây sẽ giới thiệu cho bạn về phân lân – đây là loại phân vô cùng cần thiết cho cây trồng và các lợi ích khi sử dụng loại phân này, hãy cùng theo dõi bài viết nhé!
I. Phân lân là gì
Phân lân là một dạng phân bón vô cơ phổ biến và cần thiết cho cây trồng, có chứa nguyên tố dinh dưỡng chính là photpho, thành phần dinh dưỡng chính này tồn tại dưới dạng ion phốt phát [PO4]3-, dùng bón cho cây trồng. Phân lân được đánh giá là một trong những nhân tố quan trọng giúp thúc đẩy mạnh các quá trình sinh tưởng, phát triển của cây. Thiếu hay thừa lân đều để lại hậu quả không tốt cho cây trồng, nó được coi là chất cần thiết nhất cho sự sống của cây trồng.
Phân lân kết hợp với hai loại phân vô cơ là phân đạm và phân kali sẽ tạo thành hỗn hợp cùng lúc cung cấp cho cây các nguyên tố dinh dưỡng. Nguyên liệu để sản xuất phân lân thường dùng đó là quặng apatit và photphorit.
II. Ảnh hưởng của phân lân đến cây trồng
1. Tác dụng của phân lân
- Ảnh hưởng đến việc hình thành bộ phận mới của cây trồng: Vì lân có thể tạo nên nhân tế bào, điều này ảnh hưởng và tác động mạnh mẽ đến việc kiến tạo nên hoạt chất hình thành mầm hoa và đẻ nhánh, phân cành, ra hoa kết trái.
- Ảnh hưởng đến quá trình vận chuyển đường, tinh bột tích lũy về hạt và các bộ phận của chất nguyên sinh giúp cho cây trồng chống được các loại thời tiết khắc nghiệt [lạnh, nóng, hạn hán, ngập úng] và tránh được dịch bệnh.
- Tham gia vào quá trình phát triển bộ rễ, quá trình quang hợp và hô hấp.
- Có tác dụng giảm thiểu tác hại của việc bón thừa đạm. còn có tác dụng đệm, làm cho cây chịu được tính chua, kiềm của đất.
2. Cây trồng thiếu phân lân
Việc thiếu phân lân không chỉ đơn giản là cây trồng chỉ sẽ nhận ít đi một lượng chất dinh dưỡng hơn thông thường mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình phát triển và ảnh hưởng đến kết quả trồng trọt của người nông dân sau này.
- Dấu hiệu đầu tiên dễ dàng nhận biết nhất đó chính là về phần lá. Chúng ta sẽ thấy phần lá sẽ bị rụng nhiều hơn thông thường, cành lá còi cọc sinh trưởng kém, màu sắc chuyển đổi nhanh chóng từ xanh đậm chuyển sang vàng và cuối cùng là sang tím đỏ [chú ý quan sát từ các lá phía dưới trước và từ mép lá vào trong]. Vì thiếu chất dinh dưỡng nên rễ cây sẽ phát triển chậm, thân cây bé và ảnh hưởng đến quá trình quang hợp.
- Khi cây trồng thiếu lân sẽ làm giảm khả năng tổng hợp chất bột dẫn đến sẽ cho ra quả ít hơn, hoa khó nở, quả chín chậm và dễ bị nấm bệnh tấn công, hư hỏng.
- Giảm khả năng chống chịu các ảnh hưởng từ thời tiết bất lợi, dễ đổ ngã và dễ bệnh dẫn đến năng suất thấp.
- Cây trồng nếu thiếu hàm lượng lân thì sẽ tự động tích lũy chất đạm theo dạng Nitrat – đây là chất ảnh hưởng đến việc cây trồng tổng hợp Protein. Khi quá trình tổng hợp Protein bị cản trở sẽ làm cho phần lá bị nhỏ lại, bản lá bị hẹp đi và dựng đứng lên.
3. Ảnh hưởng của cây thừa lân
Theo chúng ta được biết không phải cái gì thừa sẽ là tốt, đặc biệt đối với việc chăm sóc cây trồng chúng ta cần phải biết rõ được các chất dinh dưỡng cần cung cấp theo quy tắc “Đúng – Đủ – Kịp Thời”. Việc sử dụng phân cho cây trồng cũng không ngoại lệ. Phân lân ảnh hưởng rất lớn để quá trình phát triển và quyết định năng suất cây trồng vì thế chúng ta cần phải bón phân đủ dùng, không thừa, không thiếu.
Cây thừa lân sẽ ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng và thừa sắc tố, đồng thời sẽ làm cho cây trồng thiếu đi kẽm và đồng. Khi thừa phân lân sẽ làm cho quả chín quá sớm và gây ức chế sinh trưởng.
III. Phân loại phân lân
1. Nhóm phân lân tự nhiên
Đây là nhóm phân lân có nguồn gốc hoàn toàn từ thiên nhiên không qua chế biến, nhóm này còn chứa thêm các chất hữu cơ từ quá trình phân giải xác của động vật được tích tụ theo thời gian nhằm góp phần làm tăng độ dinh dưỡng của lân hơn. Phân lân tự nhiên tồn tại ở loại phân photphat như Apatit và Photphorit.
- Apatit: chứa khoảng 30 – 32% hàm lượng P2O5, Canxi và nhiều khoáng chất khác và được cho là quặng chứa lân tự nhiên cao nhất. Được dùng để bón cho các loiạ đất chua, đất phèn, đất nghèo lân ở mức cao.
- Phosphorit: chỉ chứa khoảng 8 – 12% làm lượng P2O5, đây là loại phân khô, dạng bột. Được dùng để bón cho các loại đất chua, phèn, úng, phù hợp cho giống họ đậu.
2. Nhóm phân lân chế biến
Phân lân nung chảy
Phân lân nung chảy được sản xuất trong điều kiện nung quạng photphat ở nhiệt độ cao, thành phần chính là Ca3[PO4]2. Phân lân khi được nung chảy thường có màu sắc trắng xám, xanh xám, có tính kiềm sẽ trung hòa được môi trường đất có tính chua.
Supephotphat [Supe lân]
Supe lân – Ca[H2PO4]2, dễ tan trong môi trường đất, nước nên được người canh tác ưu tiên sử dụng hơn. Supe lân có hai loại nhỏ nữa là supe lân đơn và supe lân kép, chúng chỉ khác nhau ở hàm lượng lân cao thấp, có thể dùng để bón lót, bón thúc cho nhiều loại cây trồng.
IV. Cách bón phân lân đúng cách
- Bón phân theo loại đất: Đối với cách này chúng ta cần phải quan sát và biết được đất trồng của bạn thuộc nhóm đất nào? Tùy thuộc vào tính chất và độ chua nhiều hay ít của đất mà lựa chọn loại phân tương thích. Đối với nhóm đất có tính chua chúng ta nên lựa chọn phân thiên nhiên; Đối với nhóm đất bị bạc màu, đất nhẹ, nghèo Mg chúng ta nên dùng phân lân nung chảy; Và nên dùng phân supephotphat cho nhóm đất kiềm trung tính.
- Bón phân theo thành phần cơ giới của đất: dạng đất thịt thì khi bón phân lân sẽ bị giữ lại vì vậy chúng ta cần phải bón theo hàng và loại phân nhanh hấp thụ.
- Bón phân theo đặc điểm cây trồng: Đối với cây lúa nên chúng ta nên bón phân lân nung chảy hoặc thiên nhiên. Đối với các cây trồng cạn nên bón supe lân và bón theo hàng theo hốc.
- Kết hợp bón phân lân với bón bổ sung các nguyên tố vi lượng thiết yếu vì khi bón quá nhiều lân có thể khiến cây bị thiếu một số nguyên tố vi lượng.
- Cần kết hợp với phân chuồng: cần phải kết hợp giữa việc bón phân lân cùng với phân chuồng theo đúng tỉ lệ, 2% đối với loại supe lân, 3-5% đối với loại photphorit. Và cần phối hợp thêm giữa supe lân với các loại phân lân khác để tăng cao hiệu quả.
Ngoài việc bón phân đúng cách thì người canh tác cần phải lưu ý quan sát tình hình cây trồng trong quá trình sinh trưởng để hạn chế rủi ro, kịp thời ngăn chặn và cải thiện ngay các vấn đề gây ảnh hưởng xấu trong quá trình canh tác. Điều cần chú ý tiếp theo đó là việc hạn chế sử dụng các loại phân hóa học, Công ty Phân bón Hà Lan khuyến khích người canh tác sử dụng phân vi sinh và phân hữu cơ nhiều hơn.
Cây trồng cũng giống như con người, ngoài việc lựa chọn giống tốt, thời tiết thuận lợi thì chúng cũng cần được bổ sung về chất dinh dưỡng theo từng kỳ sinh trưởng. Về vấn đề cung cấp chất dinh dưỡng cho cây trồng không phải chỉ cần lựa chọn nơi có đất đai màu mỡ là đã đủ điều kiện, thực chất nguồn đất chỉ cung cấp một lượng chất dinh dưỡng nhất định, chúng không đủ chất dinh dưỡng để phục vụ cho sự phát triển lâu dài cho các loại cây trồng. Vì vậy việc sử dụng phân bón sẽ giúp cung cấp đủ các dưỡng chất mà đất không có hoặc đã bị mất đi theo thời gian. Bài viết sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về phân bón, đặc biệt là về cách sử dụng và lợi ích của phân lân để bạn có nhiều vụ mùa bội thu hơn.