Hệ điều hành là gì? Đây là thuật ngữ không còn xa lạ với những người đang theo lĩnh vực công nghệ thông tin. Tuy nhiên, nhiều người cũng từng nghe nói rất nhiều về hệ điều hành nhưng cũng chưa thật sự hiểu rõ được khái niệm hệ điều hành hay bản chất như thế nào. Vậy cùng Vietnix tìm hiểu trong bài viết này nhé.
Hệ điều hành trong tiếng Anh: Operating System viết tắt là OS là phần mềm hệ thống quản lý bao gồm cả phần cứng và phần mềm máy tính. Hệ điều hành cung cấp các dịch vụ chung cho các chương trình máy tính.
Hệ điều hành là gì?Chi tiết hơn thì hệ điều hành là phần mềm được sử dụng để cài đặt trên máy tính, thiết bị di động dùng để điều hành và quản lý bảo gồm:
- Phần cứng: CPU, RAM, ROM, ổ cứng, …các thiết bị input như chuột, bàn phím,… và các thiết bị output như loa, máy in,…
- Phần mềm gồm các chương trình hay các ứng dụng như: Word, Excel, PowerPoint và các trình duyệt web: Chrome, FireFox, Cốc Cốc,..
Nói cách khác, một hệ điều hành Operating System là chương trình quan trọng nhất chạy trên một máy tính Mỗi máy tính đa năng phải có hệ điều hành để chạy các chương trình và ứng dụng khác . Hệ điều hành máy tính thực hiện các tác vụ cơ bản. Như nhận dạng đầu vào từ bàn phím, gửi đầu ra đến màn hình hiển thị, theo dõi các tệp và thư mục trên ổ lưu trữ và điều khiển các thiết bị ngoại vi như máy in.
Operating SystemĐối với các hệ thống lớn, hệ điều hành thậm chí còn có trách nhiệm và quyền hạn lớn hơn. OS giống như một cảnh sát giao thông – Đảm bảo rằng các chương trình và người dùng khác nhau chạy cùng một lúc nhưng không can thiệp lẫn nhau.
Bên cạnh đó hệ điều hành cũng chịu trách nhiệm bảo mật, hệ điều hành cung cấp một lớp đệp [System Call Interface] đảm bảo rằng người dùng trái phép không thể truy cập hệ thống.
Hệ điều hành máy tính là hệ điều hành sử dụng GUI được áp dụng trên các thiết bị như laptop, máy tính để bản [PC]. GUI trên mỗi hệ điều hành sẽ có giao diện khác nhau, tuy nhiên các hệ điều hành được thiết kế theo nguyên tắc chung nên dễ sử dụng.
Hệ điều hành máy tính là gì?Hiện nay hệ điều hành máy tính để bàn phổ biến nhất đó là Microsoft Windows [Chiếm 76,45%], thứ 2 là macOS của Apple [17,72%] và các loại hệ điều hành Linux đứng thứ 3 [1,73%] – Theo Wikipedia
Hệ điều hành di động được thiết kế với nhu cầu liên lạc, giải trí,… và được áp dụng trên điện thoại di động [Smartphone] hay các máy tính bảng nên đặc biệt sẽ không có đầy đủ chức năng như hệ điều hành dành cho máy tính.
Hệ điều hành di động là gì?Thị phần sử dụng hệ điều hành di động phổ biến nhất là Android [87,5%] với tốc độ tăng trưởng 10,3% mỗi năm, sau đó là đến hệ điều hành iOS với 12,1%, trong khi các hệ điều hành khác chỉ 3% – Theo Wikipedia
Sau khi đã tìm hiểu về khái niệm của hệ điều hành là gì? Tiếp theo là tìm hiểu sâu hơn về các thành phần của hệ điều hành ngay dưới đây.
3 thành phần chính trong hệ điều hànhHệ điều hành được xác định với 3 thành phần sau:
- Kernel: Cung cấp khả năng kiểm soát cơ bản đối với phần cứng của máy tính. Vai trò của thành phần Kernel là đọc và ghi dữ liệu từ bộ nhớ, xử lý cách nhận và gửi dữ liệu của các thiết bị như: Màn hình, chuột, bàn phím,…
- Giao diện lập trình ứng dụng [Application Programming Interfaces – API]: Cho phép các nhà phát triển ứng dụng viết module code.
- Giao diện người dùng [User Interface]: Cho phép tương tác với người dùng qua biểu tượng đồ họa hoặc qua một dòng lệnh [Command line].
>> Xem thêm: Các câu lệnh cơ bản trong Linux toàn tập
Hệ điều hành có rất nhiều chức năng khác nhau, nhưng về cơ bản thì hệ điều hành có 2 chức năng chính:
Một hệ thống máy tính có rất nhiều tài nguyên [CPU, bộ nhớ, thiết bị ngoại vi,…] rất giới hạn. Nhưng trong hệ thống đa nhiệm, với nhiều yêu cầu cung cấp tài nguyên từ các chương trình. Nên hệ điều hành phải phân phối nhanh chóng các tài nguyên có sẵn.
Hệ điều hành [Operating System] kiểm soát các chương trình đang chạy trên hệ thống để tránh xảy ra lỗi và các trường hợp sử dụng không đúng cách từ người dùng.
Một số chức năng nâng cao khác:
- Chức năng quản lý quá trình [Process Management].
- Chức năng quản lý bộ nhớ [Memory Management].
- Chức năng quản lý ổ cứng [Storage Management].
- Chức năng quản lý bộ nhớ ngoài [USB, HDD].
- Chức năng quản lý hệ thống lưu trữ.
- Giúp người dùng cách tiếp cận nhanh chóng và tiện lợi.
Một số vai trò của hệ điều hành cần phải nắm được như là:
- Hệ điều hành thực hiện các thao tác cơ bản như: Đọc, viết, quản lý kho dữ liệu và hệ thống các tập tin [File System].
- Giúp điều khiển và quản lý phần cứng một cách hiệu quả.
- Hệ điều hành cung cấp các hệ thống lệnh cơ bản để điều hành máy.
- Bên cạnh đó, hệ điều hành cung ứng giao diện cơ bản cho các ứng dụng, phần mềm.
Multi-user – Nhiều người dùng: Cho phép hai hoặc nhiều người dùng chạy các chương trình cùng một lúc. Một số hệ điều hành cho phép hàng trăm hoặc thậm chí hàng ngàn người dùng đồng thời.
Multiprocessing – Đa xử lý: Hỗ trợ chạy một chương trình trên nhiều CPU.
Multitasking – Đa nhiệm: Cho phép nhiều chương trình chạy đồng thời.
Multithreading – Đa luồng: Cho phép các phần khác nhau của một chương trình chạy đồng thời.
Real time – Thời gian thực: Phản hồi ngay lập tức.
Sau khi tìm hiểu về chức năng và hiểu được hệ điều hành là phần mềm gì? Vai trò và phân loại các loại hệ điều hành. Tiếp theo, cùng Vietnix tìm hiểu các hệ điều hành phổ biến hàng đầu hiện nay.
Dưới đây là các hệ điều hành phổ biến trên máy tính được người dùng sử dụng nhiều. Và bạn có thể xem qua bảng chỉ số đánh giá mức độ phổ biến của các hệ điều hành máy tính này:
| Windows | 76,45% |
| macOS | 17,72% |
| Linux | 1,73% |
| Khác [Gồm nhiều hệ điều hành] | 4,1% |
Hệ điều hành Windows
Microsoft Windows là một hệ điều hành dành cho máy tính cá nhân và doanh nghiệp. Windows thống trị thế giới máy tính cá nhân, cung cấp giao diện người dùng đồ họa [GUI]. Windows quản lý bộ nhớ ảo, đa nhiệm và hỗ trợ cho nhiều thiết bị ngoại vi.
Hệ điều hành WindowsHệ điều hành Windows được phát hành đầu tiên vào năm 1980 bởi Microsoft, sau đó là MS-DOS [1981], Windows 10 [2015] và gần đây nhất là Windows 11 được ra mắt vào ngày 24 tháng 6 năm 2021.
- Ưu điểm: Giao diện dễ sử dụng, tính ổn định cao với nhiều tính năng đa dạng phục vụ cho việc học và làm việc.
- Nhược điểm: Cần phải mua bản quyền để cài đặt
>> Xem thêm: Free Dos là gì
Hệ điều hành Mac OS
Mac OS hay OS X là tên chính thức của hệ điều hành Apple Macintosh. Mac OS có giao diện người dùng đồ họa [GUI] sử dụng các cửa sổ. Biểu tượng và tất cả các ứng dụng chạy trên máy tính Macintosh có giao diện người dùng tương tự. Hệ điều hành MacOS sử dụng tốc độ cao và mượt hơn rất nhiều so với Windows.
Hệ điều hành MacOS- Ưu điểm: Giao diện đẹp và mượt mà, đặc biệt là không tốn phí để mua bản quyền vì đã được cài đặt sẵn khi mua thiết bị.
- Nhược điểm: Kén thiết bị và nhiều phần mềm phổ biến vẫn chưa được phát hành trên hệ điều hành này.
Hệ điều hành Linux
Linux là một hệ điều hành nguồn mở chạy trên một số nền tảng phần cứng. Nhân Linux được phát triển chủ yếu bởi Linus Torvalds và nó dựa trên Unix. Hệ điều hành Linux là tập hợp nhiều phần mềm là máy chủ, ngôn ngữ lập trình và hệ thống quản trị cơ sở dữ liệu. Và đặc biệt, hệ điều hành có tính bảo mật cực kỳ cao.
Hệ điều hành Linux- Ưu điểm: Tính bảo mật cao, miễn phí và hoạt động ổn định cả trên máy tính có cấu hình yếu.
- Nhược điểm: Phần mềm hay ứng dụng ít được hỗ trợ trên Linux và khó sử dụng hơn Widows.
Cũng giống như hệ điều hành máy tính để bàn hoặc laptop của bạn. Hệ điều hành điện thoại di động là nền tảng phần mềm mà các chương trình khác có thể chạy trên thiết bị di động. Tuy nhiên, các hệ thống này được thiết kế dành riêng cho thiết bị di động. Ví dụ như điện thoại thông minh, máy tính bảng và các thiết bị cầm tay khác.
Bảng thống kê chỉ số thị phần của các hệ điều hành di động phổ biến:
| Android | 87,5% |
| iOS | 12,1% |
| Khác [Gồm nhiều hệ điều hành] | 0,4% |
Hệ điều hành di động chịu trách nhiệm xác định các chức năng và tính năng có sẵn trên thiết bị của bạn. Chẳng hạn như cảm ứng ngón tay, bàn phím, WAP. Đồng bộ hóa với các ứng dụng, email, nhắn tin văn bản và hơn thế nữa. Hệ điều hành di động cũng sẽ xác định ứng dụng của bên thứ ba nào có thể được sử dụng trên thiết bị của bạn.
Hệ điều hành Android
Hệ điều hành Android được phát triển bởi Android Inc và năm 2005 đã được Google mua lại. Android là hệ điều hành được đông đảo người dùng sử dụng chiếm đến 72% thị phần.
Hệ điều hành Android- Ưu điểm: Đây là hệ điều hành mở và hầu hết các thiết bị di động sử dụng. Sở hữu kho ứng dụng cực kỳ lớn và khả năng tùy biến cao.
- Nhược điểm: Tính bảo mật không được đánh giá cao so với iOS.
Hệ điều hành iOS
Hệ điều hành iOS chỉ được áp dụng duy nhất triển điện thoại của Apple. Được đánh giá cao về các tính năng, giao diện cho đến độ ổn định của hệ điều hành này. Ngày nay, nhiều người đã chuyển sang sử dụng iOS ngày càng nhiều hơn.
Hệ điều hành iOSƯu điểm: Giao diện đẹp, tính bảo mật cao và khả năng tối ưu phần mềm tốt.
Nhược điểm: Chỉ độc quyền cho các phiên bản điện thoại của Apple mà không sử dụng trên trên các hề điều hành khác và kho ứng dụng còn hạn chế nhiều.
Bài viết đã chia sẻ chi tiết về khái niệm hệ điều hành là gì? Chức năng và nhiệm cụ chính của hệ điều hành là gì? Cũng như giúp có thêm nhiều thông tin về các hệ điều hành phổ biến nhất hiện nay. Hy vọng bài viết này, Vietnix có thể giúp bạn có thêm nhiều kiến thức hay và hữu ích.