Xác định đối tượng chửi của Chí Phèo trong đoạn văn

Tác giả đưa tiếng chửi của Chí Phèo lên đầu truyện với mục đích để lại sự độc đáo và ấn tượng cho người đọc. Tác giả đã không sử dụng cách kể chuyện theo khuôn khổ truyền thống mà theo kết cấu hồi tưởng, những tình tiết mở đầu cực kỳ bất ngờ và khiến người đọc thực sự lôi cuốn.

Ban đầu, Chí Phèo chửi chung chung: chửi trời, chửi đời, rồi đến chửi cả làng Vũ Đại, chửi cha đứa nào không chửi nhau với hắn, chửi đứa chết mẹ nào đã đẻ ra thân hắn.

Tiếng chửi của Chí Phèo đã tạo ra một màn ra mắt độc đáo cho nhân vật, gợi sự chú ý đặc biệt của người đọc về nhân vật. Tiếng chửi ấy vừa gợi ra một con người tha hóa đến độ lại vừa hé lộ bi kịch lớn nhất trong cuộc đời nhân vật này. Chí dường như đã bị đẩy ra khỏi xã hội loài người. Không ai thèm quan tâm, không ai thèm ra điều. Chí khao khát được giao hòa với đồng loại, dù là bằng cách tồi tệ nhất là mong được ai đó chửi vào mặt mình, nhưng cũng không được.

Ngay ở đoạn văn tiếng chửi mở đầu tác phẩm, tác giả đã trình bày ba bi kịch chính của Chí Phèo, và đó cũng là nền tảng triển khai những bi kịch này xuyên suốt tác phẩm:

+ Bi kịch số phận: Cả cuộc đời Chí Phèo chỉ là con số không, không cha không mẹ không gia đình, không tài sản của cải. Chí Phèo chửi cha mẹ mình, thực ra chính là chửi chính mình, chửi chính số kiếp đau đớn của mình. “Nhưng biết đứa nào đẻ ra Chí Phèo”, câu hỏi ấy vang lên không lời đáp như chính sự bế tắc, bất lực của Chí, một kẻ bị chối bỏ ngay từ khi mới ra đời và phải sống cả kiếp người-thú đau đớn, chật vật.

+ Bi kịch tha hóa: Cùng với việc đánh mất nhân hình, tiếng chửi và hành động rạch mặt ăn vạ, đập phá, đâm chém chính là những biểu hiện của quá trình “lưu manh hóa”, dần biến Chí Phèo thành “Con quỷ dữ của làng Vũ Đại”.

+ Bi kịch bị tước đoạt quyền làm người: Tiếng chửi của Chí Phèo không có một lời đáp. Bởi vì, tất cả dân làng Vũ Đại đều không xem Chí Phèo là con người. Đây là hệ quả tất yếu từ những đau thương mà Chí Phèo gây ra cho họ. Tình cảnh “chỉ ba con chó dữ với một thằng say rượu” cho thấy sự cô đơn tận cùng của Chí Phèo, bị chối bỏ, bị đẩy ra ngoài xã hội người của làng Vũ Đại, bị tước đoạt quyền làm người. Tiếng chửi của Chí Phèo, do vậy, chính là một nỗ lực tuyệt vọng để giao tiếp, chính là tiếng kêu cứu của khao khát lương thiện trong vô thức của Chí Phèo, là “tiếng hát lộn ngược” vô vọng tìm sự sẻ chia, thấu hiểu.

Qua tiếng chửi, Nam Cao đặt ra một nghịch lý trước người đọc: Chí Phèo say hay tỉnh? Rõ ràng ông đã khẳng định “cứ rượu say là hắn chửi”. Nhưng nếu đó là tiếng chửi của một người say và mất hết ý thức, tại sao lại lớp lang rành mạch (sự tăng cấp giữa các đối tượng), tại sao vẫn nhận ra “thân hắn khổ đến nông nỗi này”. Say mà tỉnh, tỉnh mà say, đó là trạng thái lưỡng phân của hình tượng Chí Phèo, qua đó Nam Cao hé lộ cho người đọc thấy được ý thức tỉnh táo của Chí Phèo sau cái vô thức của kẻ say, nỗi đau con người sau hình thù quỷ dữ, khát vọng lương thiện sau những hành động, lời nói côn đồ, ác độc.

Chí Phèo khao khát được hòa nhập vào thế giới loài người, khao khát được giao tiếp, thế nhưng không ai nói chuyện với hắn, hắn đành chửi, chửi để mong người ta chửi lại cũng được, để chứng minh ít ra hắn vẫn là con người và người ta vẫn còn muốn đáp lại hắn. Và đến tột cùng của sự đớn đau, khi đã không còn ai chửi nhau với hắn, Chí Phèo mới thốt lên trong đau đớn rằng ai đã sinh ra cái thân hắn để hắn khổ đến thế này.

Đối với hắn, cả làng đều đáng chửi vì đã tước đi quyền làm người của hắn, khiến hắn lâm vào cuộc sống không giống một con người. Tiếng chửi là tiếng của sự chai sạn, là tiếng khóc của những kẻ đã không còn tin vào cuộc sống, là tiếng lòng của những kiếp người bất lực trước số phận bi kịch.

Tưởng như cảm xúc trong hắn đã chai sạn cả rồi, ấy mà một bát cháo hành từ người con gái xấu đến ma chê quỷ hờn đã khiến hắn bỗng thèm được sống như một con người. Có lẽ, lớp ngoài gai góc của hắn chỉ như một lớp vỏ bọc, chỉ chờ được ai đó thấu hiểu, xoa dịu những tổn thương chất chứa trong trái tim, hắn sẽ sẵn sàng gỡ bỏ đi.

Thế rồi, hắn chửi cha đứa nào không chửi nhau với hắn. Cả làng Vũ Đại đã quá ngao ngán, vì thế nào ai dại mà động đến hắn. Ấy thế mà, hắn lại chửi cả người không chửi chung với hắn. Phải chăng, hắn đang tủi thân, đang như một đứa trẻ làm nũng với mẹ, chỉ để được quan tâm, được chú ý. Dù chỉ là có ai đó chịu giao tiếp với hắn, chịu chửi nhau với hắn cũng được. Nhưng rốt cuộc, cũng chỉ có một mình hắn đối mặt với nỗi đau của mình.

Chửi chán mọi người, hắn lại quay sang chửi đứa chết mẹ nào chửi ra hắn. Cha mẹ - người đáng ra nên được kính trọng - thì lại bị hắn chửi không tiếc thương. Cũng phải thôi, trong khi người khác được cha mẹ chăm sóc bảo bọc, cha mẹ hắn chỉ biết đẻ ra rồi để hắn tự sinh tự diệt. Vậy thì họ nào đã hoàn thành đạo làm cha làm mẹ, mà đẻ ra hắn, cho hắn hình người rồi mà hắn nào có sung sướng gì? Trong lòng hắn phải chăng chỉ mong rằng ngay từ đầu đừng đưa hắn đến cõi đời cô độc nào, để hắn phải một mình gánh chịu những bi kịch đau thương.

Tiếng chửi của hắn không phải tiếng chửi của một người con bất hiếu, mà là tiếng chửi của một người con bất hành. Cuối cùng, đọng lại sau tiếng chửi đó là một số phận có phần đáng thương hơn là đáng trách.

Hắn chửi đến thế nhưng vẫn chẳng một ai đáp trả. Tiếng chửi của Chí Phèo nào chỉ là tiếng hờn trách, mà còn là khát khao được giao tiếp với con người. Vậy mà, chẳng ai cho hắn cơ hội, chẳng ai chịu lắng nghe hắn cả. Hắn chỉ có một mình, cô độc một cách đáng thương, chỉ có thể tự chửi rồi tự mình nghe, rồi lại buồn bực, đau khổ đến chai sạn cảm xúc vì cuộc đời quá đỗi bất công.

Chính vì lẽ đó mà hắn thấy tức, tức chết đi được. Chỉ có một mình hắn với ba con chó giữ. Đến chi tiết này, hắn như chẳng còn được coi là con người, đây là một sự nhục nhã lớn nhất mà mọi người dành cho hắn. Dù là trong cơn say, hắn vẫn ám ảnh và đau đáu vì điều này. Bởi dù cho hắn cố tìm kiếm sự đồng cảm, sự chú ý đến bao nhiêu, thì đáp lại hắn chỉ có loài chó mà thôi.

Vị trí, kết cấu và nghệ thuật tiếng chửi của Chí Phèo

- Vị trí: Tiếng chửi của Chí Phèo được đưa ngay lên đầu tác phẩm, để lại một ấn tượng sâu sắc trong lòng tác giả về nhân vật Chí Phèo với tiếng chửi đầy bất mãn và đau đớn.

- Những hình thái diễn đạt khác nhau của tiếng chửi:

+ Thông qua lời dẫn truyện lạnh lùng, xót xa của tác giả.

+ Thông qua lời thuật lại đầy ngán ngẩm, thờ ơ, hờ hững của dân làng Vũ Đại

+ Thông qua cái giọng bực tức, chất vấn, đớn đau, quằn quại khi vật lộn với bi kịch của chính bản thân Chí Phèo.

- Tiếng chửi có sự tăng tiến về mặt cấp độ: càng về sau tiếng chửi của hắn càng trở nên gay gắt, cay cú và phẫn nộ, đau đớn đến cực điểm.

Cách sắp xếp tiếng chửi của Chí Phèo 

"Bắt đầu hắn chửi trời… Rồi hắn chửi đời… chửi ngay tất cả làng Vũ Đại… chửi đứa chết mẹ nào đẻ ra thân hắn, đẻ ra cái thằng Chí Phèo…"

- Sử dụng biện pháp tu từ cú pháp:

+ Điệp cú pháp, liệt kê (hắn chửi trời… hắn chửi đời… chửi ngay… chửi đứa…): nhấn mạnh đối tượng của tiếng chửi được sắp xếp từ xa đến gần, từ cao đến thấp, có thứ tự, có lớp lang.

+ Cuối câu chửi sử dụng nghệ thuật chêm xen ("đẻ ra cái thằng Chí Phèo"): nhấn mạnh bi kịch bị từ chối của Chí Phèo đồng thời gián tiếp tố cáo chính xã hội thực dân nửa phong kiến đã đẻ ra Chí Phèo.

=> Tiếng chửi của Chí Phèo diễn ra theo trật tự từ cái vĩ mô đến cái cụ thể, từ lớn đến nhỏ.

Tính chất những tiếng chửi của Chí Phèo

- Những tiếng chửi của Chí Phèo vu vơ, uất ức, hắn chửi từ trời đến đời, từ làng Vũ Đại đến những người không chửi nhau với hắn... hắn chửi tất cả mà chẳng trúng vào ai. Bởi Chí Phèo không biết ai làm hắn khổ, còn cả thế gian ai cũng nghĩ mình vô can trong bi kịch của Chí.

- Điều độc đáo trong tiếng chửi của Chí Phèo là ở việc Nam Cao đã lồng tiếng chửi vào một nhân vật đã bị tha hóa cả đạo đức và nhân cách, hắn chính là sản phẩm của sự tàn bạo. Thế nên, tiếng chửi ấy rất xứng đáng, rất hợp lý.

Đặc sắc nghệ thuật trần thuật qua tiếng chửi 

- Kết cấu đi thẳng vào vấn đề chính: trong tiếng chửi hội tụ các vấn đề quan trọng mà tác giả muốn triển khai.

- Cách dẫn dắt cuốn hút, hấp dẫn người đọc.

- Cách kể chuyện đa chủ thể: bằng lời nửa trực tiếp, tiếng chửi vừa có điểm nhìn của Nam Cao, vừa có điểm nhìn của Chí Phèo, vừa có điểm nhìn của làng Vũ Đại.

- Ngôn ngữ sống động, đa giọng điệu.

=> Nghệ thuật trần thuật đạt đến trình độ bậc thầy, làm nên sức sống cho tác phẩm.