Yêu cầu của tóm tắt văn bản tự sự là

(1) "Tiễn dặn người yêu" (Xống chụ xon xao) là một trong những truyện thơ nổi tiếng nhất trong kho tàng văn học dân gian của người Thái nói riêng, của các dân tộc it người ở Việt Nam nói chung. Truyện kể lại câu chuyện tình yêu – hôn nhân của một đôi trai gái. 
Truyện bắt đầu từ khi chàng trai và cô gái còn năm trong bụng mẹ. Từ ấu thơ họ đã là bạn thân thiết của nhau. Lớn lên, hai người cang quấn quýt với nhau hơn. Song cha mẹ cô gái chê chàng trai nghèo không nhận rể, quyết định gả con cho một người giàu có. Cô gái đau khổ nhưng bất lực, còn chàng trai, trước tình cảnh ấy quyết ra đi tìm sự giàu sang, mong trở về chuộc lại người yêu. Mấy năm trôi qua, khi người chồng hết thời hạn “rể ngoài”, rồi đủ công “rể trong”, cô gái đành phải về nhà chồng. Đúng lúc đó, chàng trai mới trở về thì mọi việc đã muộn. Đau đớn, anh đi theo tiễn dặn người yêu. Theo lời anh dặn, co gái cố làm ra vẻ vụng về, hậu đậu khiến gia đình nhà chồng chán chường mà trả về nhà cha mẹ. Trở về nhà, bị cha mẹ bán đứt vào cửa quan, cô gái càng thất vọng, đau khổ và phá phách mạn hơn: Cô “giã gạo – quăng chày; phơi thóc – chửi sàn, mắng cót; dỡ xôi – quật mâm vỡ” cốt sao để được trả về gia đình. Người nhà quan mang cô ra chợ bán “nhưng nghìn lần không đắt”. Cô gái ngày nào “ngón tay thon lá hành, đôi mắt đẹp dài như lá trầu xanh”, mà nay tiều tuỵ chỉ đáng đổi một bó lá dong. Người đổi được cô lại là anh. Nhưng anh giờ đã có nhà cao cửa rộng, vợ con yên ấm, làm sao nhận ra cô. Tủi phận, cô gái mang đàn môi anh tặng năm xưa ra thổi, gợi lại lời thề thốt ngày nào. Bàng hoàng nhận ra người yêu cũ, anh chia đôi tài sản và tiễn vợ về nhà cha mẹ đẻ. Anh cưới cô gái và hai người sống hạnh phúc bên nhau. 

                                                                                                                    (Bản tóm tắt của NBS)

(2) Ví dụ như chuyện vợ chồng chàng Trương: Chàng Trương đi đánh giặc khi vợ mới có mang. Lúc trở về, con đã biết nói. Một hôm đùa với con tự xưng là bố, đứa con không nhận mà nói rằng bố nó tối tối vẫn đến. Trương buồn và ghen, đay nghiến vợ đến nỗi nàng phải tự vẫn. Một tối, ngồi bên đèn đùa với con, thấy nó chỉ lên bóng mình trên tường mà nói: “Bố đã đến kìa”. Lúc đó mới biết là mình lầm thì không kịp nữa. 

Câu chuyện lẽ ra chấm hết ở đó, nhưng dân chúng không chịu nhạn cái tình thế đau đớn ây, và cố gắng đem một nét huyền ảo để an ủi ta. Vì thế mới có đoạn thứ hai, kể chuyện chàng Trương gặp mặt vợ một lần nữa... 

(Theo Nguyễn Đình Thi, Sức sống của dân Việt Nam trong ca dao, cổ tích)

a. Xác định phần tóm tắt văn bản Chuyện người con gái Nam Xương. Mục đích tóm tắt ở (1) và (2) có gì khác nhau?

b. Cách tóm tắt ở (1) và (2) khác nhau như thế nào, vì sao? 

KẾT QUẢ CẦN ĐẠT - Nắm được cách tóm tắt văn bản tự sự dựa theo nhân vật chính. - Biết tóm tắt văn bản tự sự dựa theo nhân vật chính

I - MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU TÓM TẮT VĂN BẢN TỰ SỰ DỰA THEO NHÂN VẬT CHÍNH

Nhân vật văn học là hình tượng con người (có thể là loài vật hay cây cỏ,... được nhân cách hoá) được miêu tả trong văn bản văn học. Nhân vật thường có tên tuổi, lai lịch, ngoại hình, hành động, lời nói, suy nghĩ, tình cảm,... Mỗi nhân vật còn có cốt truyện. Trong một tác phẩm có thể có nhiều loại nhân vật. Tuỳ theo vai trò, vị trí, tầm quan trọng của nhân vật trong tác phẩm, người ta chia ra nhân vật chính và nhân vật phụ. Mỗi nhân vật chính đều gắn liện với một số sự việc cơ bản của cốt truyện. Tóm tắt văn bản tự sự dựa theo nhân vật chính là viết hoặc kể lại một cách ngắn gọn những sự việc cơ bản xảy ra với nhân vật đó. Việc tóm tắt ngay giúp ta nắm vững tính cách và số phận của nhân vật, góp phần đi sâu tìm hiểu và đánh giá tác phẩm. Muốn vậy, bản tóm tắt cần đáp ứng đầy đủ yêu cầu chung của một văn bản, trung thành với văn bản gốc, nêu được đặc điểm và những sự việc xảy ra với nhân vật chính.

II – CÁCH TÓM TẮT VĂN BẢN TỰ SỰ DỰA THEO NHÂN VẬT CHÍNH

Anh (chi) đọc lại Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thuỷ và thực hiện những yêu cầu dưới đây:

a) Xác định những nhân vật chính của truyện. b) Tìm hiểu và tóm tắt truyện dựa thoe nhân vật An Dương Vương Gợi ý: - Lai lịch của nhân vật - Các hành động, lời nói và việc làm trong mối quan hệ với những sự việc chính và diễn biến của cốt truyện. - Quan hệ giữa An Dương Vương với các nhân vật khác trong truyện.

- Viết văn bản tóm tắt bằng lời văn của minh.

c) Tiếp tục tìm hiểu và tóm tắt truyện dựa theo nhân vật Mị Châu (gợi ý như ỏ mục b) d) Cho biết cách tóm tắt văn bản tự sự dựa theo nhân vật chính.

GHI NHỚ

- Tóm tắt Việt Nam tự sự dựa theo nhân vật chính là viết hoặc kể lại một cách ngắn gọn những sự việc co bản xảy ra với nhân vật đó. Bản tóm tắt phải trung thành với văn bản gốc. - Khi tóm tắt, cần: + Đọc kĩ văn bản, xác định nhân vật chính + Chọn các sự việc cơ bản xảy ra với nhân vật chính và diễn biến của các sự việc đó. + Tóm tắt các hành động, lời nói, tâm trạng của nhân vật theo diễn biến của các sự việc (một vài chỗ có thể kết hợp dẫ nguyên văn từ ngữ, câu văn trong bản gốc).

III – LUYỆN TẬP

1. Dưới đây là các bản tóm tắt hai văn bản khác nhau:

(1)

Tiễn dặn người yêu (Xống chụ xon xao) là một trong những truyện thơ nổi tiếng nhất trong kho tàng văn học dân gian của người Thái nói riêng, của các dân tộc it người ở Việt Nam nói chung. Truyện kể lại câu chuyện tình yêu – hôn nhân của một đôi trai gái. Truyện bắt đầu từ khi chàng trai và cô gái còn năm trong bụng mẹ. Từ ấu thơ họ đã là bạn thân thiết của nhau. Lớn lên, hai người cang quấn quýt với nhau hơn. Song cha mẹ cô gái chê chàng trai nghèo không nhận rể, quyết định gả con cho một người giàu có. Cô gái đau khổ nhưng bất lực, còn chàng trai, trước tình cảnh ấy quyết ra đi tìm sự giàu sang, mong trở về chuộc lại người yêu. Mấy năm trôi qua, khi người chồng hết thời hạn “rể ngoài”, rồi đủ công “rể trong”, cô gái đành phải về nhà chồng. Đúng lúc đó, chàng trai mới trở về thì mọi việc đã muộn. Đau đớn, anh đi theo tiễn dặn người yêu. Theo lời anh dặn, co gái cố làm ra vẻ vụng về, hậu đậu khiến gia đình nhà chồng chán chường mà trả về nhà cha mẹ. Trở về nhà, bị cha mẹ bán đứt vào cửa quan, cô gái càng thất vọng, đau khổ và phá phách mạn hơn: Cô “giã gạo – quăng chày; phơi thóc – chửi sàn, mắng cót; dỡ xôi – quật mâm vỡ” cốt sao để được trả về gia đình. Người nhà quan mang cô ra chợ bán “nhưng nghìn lần không đắt”. Cô gái ngày nào “ngón tay thon lá hành, đôi mắt đẹp dài như lá trầu xanh”, mà nay tiều tuỵ chỉ đáng đổi một bó lá dong. Người đổi được cô lại là anh. Nhưng anh giờ đã có nhà cao cửa rộng, vợ con yên ấm, làm sao nhận ra cô. Tủi phận, cô gái mang đàn môi anh tặng năm xưa ra thổi, gợi lại lời thề thốt ngày nào. Bàng hoàng nhận ra người yêu cũ, anh chia đôi tài sản và tiễn vợ về nhà cha mẹ đẻ. Anh cưới cô gái và hai người sống hạnh phúc bên nhau.

(Bản tóm tắt của NBS)

(2)
Ví dụ như chuyện vợ chồng chàng Trương: Chàng Trương đi đánh giặc khi vợ mới có mang. Lúc trở về, con đã biết nói. Một hôm đùa với con tự xưng là bố, đứa con không nhận mà nói rằng bố nó tối tối vẫn đến. Trương buồn và ghen, đay nghiến vợ đến nỗi nàng phải tự vẫn. Một tối, ngồi bên đèn đùa với con, thấy nó chỉ lên bóng mình trên tường mà nói: “Bố đã đến kìa”. Lúc đó mới biết là mình lầm thì không kịp nữa. Câu chuyện lẽ ra chấm hết ở đó, nhưng dân chúng không chịu nhạn cái tình thế đau đớn ây, và cố gắng đem một nét huyền ảo để an ủi ta. Vì thế mới có đoạn thứ hai, kể chuyện chàng Trương gặp mặt vợ một lần nữa...

(Theo Nguyễn Đình Thi, Sức sống của dân Việt Nam trong ca dao, cổ tích)

a) Xác định phần tóm tắt văn bản Chuyện người con gái Nam Xương trong đoạn trích (2). Mục đích tóm tắt ở (1) và (2) có gì khác nhau? b) Cách tóm tắt ở (1) và (2) khác nhau như thế nào, vì sao?

2. Tóm tắt Truyện An Dương Vương và Mị Châu – Trọng Thuỷ dựa theo nhân vật Trọng Thuỷ.


3. Tóm tắt truyện Tấm Cám dựa theo nhân vật Tấm.

Tóm tắt tác phẩm tự sự là dùng lời văn của mình giới thiệu một cách ngắn gọn nội dung chính (bao gồm sự việc tiêu biểu và nhân vật quan trọng) của một tác phẩm nào đó. Bản tóm tắt cần phản ánh trung thành nội dung của tác phẩm được tóm tắt.

Để tóm tắt tác phẩm tự sự cần đọc kĩ tác phẩm để nắm được nhân vật và diễn biến truyện, định ra các ý lớn, sau đó viết, thành văn bản ngắn gọn bằng ngôn ngữ của mình.

II. CÁCH TÓM TẮT VĂN BẢN TỰ SỰ DỰA THEO NHÂN VẬT CHÍNH

Truyện An Dương Vương và Mị Châu - Trọng Thủy có các nhân vật chính là An Dương Vương, Mị Châu, Trọng Thủy.

Tóm tắt truyện dựa theo nhân vật An Dương Vương:

An Dương Vương xây thành ở đất Việt thường cứ đắp xong lại lở. Mãi sau, được thần Rùa Vàng giúp đỡ, nhà vua mới hoàn thành công việc. An Dương Vượng còn được Rùa Vàng cho chiếc vuốt để làm lẫy nỏ chống giặc xâm lược. Nhờ vậy, quân của nhà vua đã đánh bại dễ dàng quân của Triệu Đà khi bọn chúng kéo sang xâm lược. Dùng sức không được, Triệu Đà dùng mưu chước. Hắn cầu hôn Mị Châu - con gái An Dương Vương cho con trai mình là Trọng Thủy. Trọng Thủy lợi dụng sự ngây thơ và cả tin của Mị Châu đánh tráo lẫy nỏ thần mang về nước cho cha. Triệu Đà lại cất quân sang xâm lược Âu Lạc. Không còn lẫy nỏ thẩn, An Dương Vương không chống đỡ được, cùng Mị Châu lên ngựa chạy về phương Nam. Nhà vua cầu cứu Rùa Vàng và được thần cho biết: “Kẻ ngồi sau ngựa chính là giặc đó”. Hiểu nguồn cơn, An Dương Vương rứt gươm chém chết Mị Châu rồi cầm sừng tê giác theo Rùa Vàng xuống biển.

Tóm tắt truyện dựa theo nhân vật Mị Châu

Là con gái vua An Dương Vương, Mị Châu được nhà vua gả cho Trọng Thủy, con trai của Triệu Đà, người đã từng cất quân sang xâm lược và bị đánh bại dễ dàng bởi vua có vũ khí lợi hại là lẫy nỏ thần. Rất mực tin yêu chồng đến mất cảnh giác, Mị Châu bị Trọng Thủy lừa đánh tráo lẫy nỏ thần. Triệu Đà lại cất quân sang đánh. Không có lẫy nỏ thần, An Dương Vương thua trận. Mị Châu theo cha chạy trốn về phương Nam. Trên đường nàng vừa chạy vừa rắc lông ngỗng chỉ lối cho chồng. Thần Rùạ Vàng hiện ra mách bảo An Dương Vương biết Mị Châu chính là giặc. Trước khi bị vua cha xử tội, Mị Châu khấn nguyện: Nếu mình có lòng phản nghịch thì chết đi sẽ hóa thành cát bụi, còn nếu một lòng trung hiếu mà bị lừa dối thì sẽ hóa thành châu ngọc. Mị Châu chết ở bờ biển, máu chảy xuống nước, trai sò ăn phải đều hóa thành hạt châu.

LUYỆN TẬP

Bài tập 1.

a) Mục đích tóm tắt

- Văn bản 1 nhằm tóm tắt toàn bộ chi tiết chính, sự việc chính của câu chuyện để giúp người đọc nhớ rõ hoặc để làm tài liệu lúc cần thiết.

- Văn bản 2 lược trích những chi tiết, sự việc cần thiết tiêu biểu có liên quan đến nhân vật chàng Trương dùng làm minh họa cho luận điểm trong bài viết.

b) Cách thức tóm tắt

- Văn bản 1 tóm tắt toàn bộ diễn biến câu chuyện.

- Văn bản 2 chọn lọc một số sự việc chi tiết cần thiết có liên quan đến nhân vật chàng Trương chứ không tóm tắt toàn bộ câu chuyện.

Bài tập 2.

Gợi ý:

Trọng Thủy là con trai của Triệu Đà, vua phương Bắc, được vua cha sắp đặt cho cầu hôn Mị Châu, con gái của Thục Phán vua phương Nam làm vợ. Thục phán An Dương Vương dời đô về Kẻ Chủ, xây thành giữ nước nhưng cứ xây lại đổ. Sau nhờ Rùa Vàng giúp đỡ mới xong được việc. Rùa Vàng còn tặng An Dương Vương cái vuốt làm nỏ thần chống giặc. Nhờ nỏ thần, mấy phen An Dương Vương đánh bại được Triệu Đà, giữ được nước. Thua trận, Triệu Đà bày mưu cầu hôn. An Dương Vương vô tình mắc mưu: gả con gái mình cho Trọng Thủy. Trọng Thủy lợi dụng tình yêu của vợ, đánh cắp bí mật nỏ thần, chia tay vợ về nước. Triệu Đà phát binh xâm lược nước Âu Lạc. Thua trận, An Dương Vương đem con gái chạy trốn. Nhà vua cầu cứu Rùa Vàng, biết Mị Châu là mầm tai họa, vua chém chết con gái rồi đi xuống biển. Trước cái chết của vợ, Trọng Thủy tự lao đầu xuống giếng mà chết...