Năm 1998, vợ chồng anh Lê Đình Phục rời quê hương Nghệ An đến lập nghiệp tại thôn 13, xã Tân Hòa [huyện Buôn Đôn] với quyết tâm thực hiện bằng được ước mơ làm giàu.
Trên diện tích đất 1 ha, với phương châm lấy ngắn nuôi dài, vợ chồng anh Phục đã trồng cây hoa màu để ổn định cuộc sống gia đình và bắt đầu trồng cà phê từ năm 2000. Để sản xuất đạt hiệu quả, đồng thời tận dụng được sức lao động, tiết kiệm được chi phí và nâng cao thu nhập trên cùng một diện tích đất, vợ chồng anh Phục đã vừa làm, vừa học hỏi khoa học kỹ thuật và kinh nghiệm canh tác cây cà phê, cây tiêu. Khi đã chuẩn bị cho mình những điều kiện cần thiết, năm 2007, anh Phục đã trồng một số trụ tiêu xen trong diện tích cà phê bằng cách chọn cây lồng mức - có ở rừng tự nhiên - đem về trồng làm trụ tiêu, chờ 2 năm sau khi cây lồng mức phát triển mới trồng tiêu cho bám vào gốc. Anh Phục cho biết, với cách làm này, đến nay, gia đình anh đã có vườn cây cà phê trồng xen cây tiêu quanh năm xanh tốt. Mỗi năm, trên 1 ha đất này, 800 cây cà phê đã cho vợ chồng anh thu bình quân 2,5 tấn cà phê nhân; 300 trụ tiêu kinh doanh cho thu hoạch gần 3 tấn tiêu hạt, với giá tính tại thời điểm đầu năm nay, gia đình anh Phục đã có thu nhập trên 400 triệu đồng. Năm 2011, cũng trên phần đất 1 ha này, gia đình anh Phục đã trồng thêm gần 700 trụ tiêu cũng bằng phương pháp cho tiêu sống bám vào thân cây lồng mức. Sau một năm đầu tiên, khi cây tiêu phát triển, vợ chồng anh đã cắt nhánh tiêu bán giống cho bà con trong vùng, thu được hơn 70 triệu đồng. Những gốc tiêu sau khi cắt bán giống, vợ chồng anh tiếp tục chăm sóc để có thu hoạch sau 2-3 năm. Nhờ vậy, riêng năm 2011, chưa trừ chi phí, gia đình anh Phục đã có thu nhập hơn 470 triệu đồng trên 1 ha đất. Anh Phục cho biết thêm: Mỗi năm gia đình đào 4 chiếc hố quanh gốc tiêu, bỏ rác xuống, lấp đất lại. Cách làm này không những giúp cho tiêu thoát nước, không bị ngập úng trong mùa mưa, không mắc bệnh, mà còn làm cho đất tơi xốp, giữ được độ ẩm cho cả cây cà phê và cây tiêu. Việc trồng xen cà phê với tiêu, trồng tiêu sống dựa vào thân cây lồng mức đã giúp gia đình hạn chế được chi phí mà năng suất, sản lượng cây trồng vẫn đạt cao gấp 3-4 lần trồng chuyên canh cây cà phê...
TP - Nhiều năm nay, giá cà phê, hồ tiêu [2 loại cây trồng chủ lực của Tây Nguyên] luôn ở mức thấp kỷ lục; nay thêm dịch COVID-19, càng đẩy người dân vào cảnh túng thiếu, nhất là thời điểm Tết Nguyên đán cận kề.
Bỏ mặc cà phê chín đỏ vườn
Thời điểm này, các tỉnh Tây Nguyên đang bước vào mùa thu hoạch cà phê. Thế nhưng, nhiều rẫy cà phê ở tỉnh Gia Lai đã chín đỏ cây mà không có người thu hoạch. Một phần do giá hạ, năng suất cây trồng thấp; phần khác có nguyên nhân không thuê được nhân công hái.
Khuôn mặt đầy lo âu, ông Bùi Đức Hùng [xã Ia Hrung, huyện Ia Grai, Gia Lai] cho biết, vườn cà phê hơn 1 ha của gia đình chín mọng từ 10 ngày trước nhưng không thuê được người hái. Sáng nào ông Hùng cũng chạy xe máy quanh vùng thuê người. Có người đến vườn ông nhìn rồi lắc đầu bỏ đi với lý do, vườn cà phê ít trái, khô, hái không lợi công.
Ông Hùng kể, vườn cà phê trồng từ năm 2005. Những năm trước, cây rất sai quả, ông trả 80 nghìn đồng/tạ, nhiều người đến nhận hái khoán ngay. Mỗi vụ, ông thu từ 15 đến 20 tấn tươi. Năm nay, nhân công hiếm, dù trả công tới 100 nghìn đồng/tạ, họ vẫn không mặn mà. “Trước kia, khi cà phê bắt đầu chín, tôi chỉ cần ra đầu đường là tìm được người hái ngay. Giờ thì khác, tôi tìm không ra người. Cà phê không hái kịp sẽ rụng hết”, ông Hùng nói.
Sau nhiều ngày tìm người hái cà phê, ông Hùng may mắn thuê được 4 công nhân từ Bình Định lên. Ông phải thuyết phục họ mới nhận hái khoán với giá 100 nghìn đồng/tạ. Vụ này, ông đầu tư vào vườn cà phê hơn 70 triệu đồng, cộng cả tiền công hái cà phê, năm nay lỗ khoảng 20 triệu đồng.
Những ngày này ông Siu Nhức [45 tuổi, Chư Đăng Ya, huyện Chư Păh, Gia Lai] cùng với 10 người trong xã đùm cơm, nước rồi chạy xe máy đi hái cà phê ở các huyện Ia Grai, Chư Prông, Đăk Đoa, Chư Sê, Mang Yang. Ông Nhức cho biết, mỗi ngày bản thân ông hái được khoảng 9 tạ cà phê, tương đương với tiền công gần 1 triệu đồng/ngày. Mùa vụ này giảm hẳn các nhóm đi hái cà phê thuê.
Theo thông tin từ Sở Lao động Thương binh và Xã hội Gia Lai, những năm trước, cứ vào vụ thu hoạch cà phê, tỉnh đón khoảng 7 - 8 nghìn lao động, từ các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Phú Yên, Bình Định. Nhưng năm nay, số người lên hái cà phê thuê giảm do ảnh hưởng của dịch bệnh, lũ lụt đã tác động đến thời gian thu hoạch, gieo trồng của các tỉnh đồng bằng. Bởi vậy, họ phải ở lại quê lo khắc phục hậu quả thiên tai và gieo sạ.
Trồng xen canh tạo thêm thu nhập
Tại Đắk Lắk, nông dân cũng lao đao vì giá cà phê thấp, năng suất giảm so với năm trước. Anh Vi Văn Phước [buôn Thái, xã Ea Kuêh, huyện Cư M’gar] có gần 2 ha cà phê, cho hay, vụ này chỉ thu được khoảng 5 tấn cà phê nhân, giảm gần 40% so với các năm trước. “Cà phê trồng từ thời ông bà, già cỗi lắm rồi mà tôi chưa có vốn tái canh. Năm nay thêm cái nắng hạn nặng quá, tôi phải tưới nước tới 6 đợt mới cứu được vườn cây. Chi phí đầu tư [phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, tiền bơm nước tưới cây, nhân công thu hoạch…] cao nhưng giá cà phê lại rất thấp khiến gia đình tôi điêu đứng”, anh Phước nói.
Với mức giá dao động từ 30-32 triệu đồng/tấn nhân, anh Phước nhẩm tính thu được khoảng 160 triệu đồng tiền cà phê. Trừ hết chi phí đầu tư, anh chẳng còn được bao nhiêu. Anh Phước lo lắng chưa biết lấy tiền từ đâu chi tiêu cho dịp Tết Nguyên đán này.
Ngoài cà phê, nông dân Tây Nguyên cũng lao đao với hồ tiêu. Anh Trần Ngọc Đường [xã Ea Khăl, huyện Ea H’leo, Đắk Lắk] cho biết, gia đình hiện có 1,5 ha hồ tiêu đang thời kỳ kinh doanh, song giá xuống quá thấp, thu không đủ chi phí đầu tư. Thời điểm trồng, hồ tiêu được ví là “vàng đen” có giá đạt đỉnh trên dưới 200 nghìn đồng/kg [giai đoạn 2013-2016]. Anh Đường dồn công sức, rót vốn đầu tư cho vườn cây. Tuy nhiên, khi hồ tiêu bắt đầu cho thu hoạch, cũng là lúc giá tuột dốc không phanh. Hiện giá tiêu chỉ ở mức 46-50 nghìn đồng/kg, trong khi phân bón, thuốc bảo vệ thực vật… đều tăng.
Gần 4 năm nay, anh Đường chưa thu hồi được vốn đầu tư vào vườn tiêu. Anh phải trồng xen bơ, sầu riêng… tạo thêm thu nhập. “Giờ tôi chỉ biết trồng thêm cây ăn quả vào để kiếm thêm nguồn thu lo cho gia đình. Còn hồ tiêu, tôi cứ để đó, được bao nhiêu hưởng bấy nhiêu”, anh Đường kể.
Ông Huỳnh Ngọc Dương, Phó Giám đốc Sở Công Thương Đắk Lắk cho biết, cà phê, hồ tiêu là những mặt hàng chiếm tỷ lệ cao trong kim ngạch xuất khẩu của tỉnh. Tuy nhiên, mấy năm qua, giá cả các mặt hàng trên đều giảm sâu nên dù sản lượng xuất khẩu tăng nhưng giá trị kim ngạch xuất khẩu vẫn giảm. Năm 2020, toàn tỉnh chỉ đạt khoảng 92,3 % kế hoạch xuất khẩu. Ngoài ra, dịch COVID-19 tác động đến xuất khẩu nông sản. Nhiều nước trên thế giới và khu vực thực hiện chính sách đóng cửa, phong tỏa, giãn cách xã hội để phòng, chống dịch bệnh khiến chuỗi cung ứng nông sản bị đứt gãy, ảnh hưởng đến ngành xuất khẩu của tỉnh.
Ông Đoàn Ngọc Có- Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Gia Lai cho biết, toàn tỉnh hiện có hơn 97 nghìn ha cà phê. Trong đó, diện tích đang cho thu hoạch hơn 80 nghìn ha. Theo ông Có, sản lượng vụ mùa năm nay không tăng nhiều so với vụ trước, nhưng nhiều vườn cà phê đã già cỗi, năng suất thấp, trong khi công nhân hái khoán chỉ thích vườn cà phê năng suất cao.
1 ha được bao nhiêu tấn cà phê?
Đối với niên vụ cà phê năm 2022, năng suất tăng từ 10-15% so với năm 2021. Trung bình 1ha đạt khoảng 3,5 tấn nhân, thậm chí có những diện tích bà con đầu tư bài bản thì 4-5 tấn nhân/ha.Trồng cà phê Thu nhập bao nhiêu?
Người trồng cà phê có thu nhập bình quân chỉ từ 35 – 50 triệu đồng/ha/năm. Đây là mức thu nhập rất thấp so với nhiều loại cây trồng khác của tỉnh. Bên cạnh đó, người trồng cà phê phải "gánh" rất nhiều chi phí đầu tư, công chăm sóc, thu hoạch.1 tấn cà phê nhân bằng bao nhiêu tấn cà phê tươi?
Thành cà phê: khối lượng cà phê tươi cần thiết để cho ra 1Kg Cà phê nhân. Thông thường thành cà phê sẽ bằng 5 [5Kg cà phê tươi sẽ cho ra 1kg cà phê nhân]Bao nhiêu tiền 1 kg cà phê tươi?
Tại Việt Nam, giá cà phê tươi dao động từ 6.000 – 8.000 đồng/kg tùy thuộc vào địa phương.