I. HƯỚNG DẪN ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
Bài này SGK chỉ ghi bản dịch thơ mà không có phần phiên âm chữ Hán và phần dịch nghĩa như các bài khác [có lẽ vì dài]. Vì vậy, các em cần đọc nhiều lần bản dịch thơ để có một cảm nhận ban đầu trước khi đi vào tìm hiểu tác phẩm [kết hợp với việc đọc kĩ chú thích [%] để hiểu về tác giả và hoàn cảnh sáng tác bài thơ].
1. Tìm hiểu và phân tích bố cục bài thơCác em trao đổi với nhau về hai phương án của bố cục bài thơ: gồm 4 phần theo như cách in bài thơ hoặc gồm 2 phần [phần đầu gồm 3 đoạn 1, 2, 3].
Gợi ý: Đứng về phương diện phân biệt phương thức biểu đạt, cách chia sau có điểm hợp lí của nó: 18 câu trên đã tạo ra một cái nền chung, vững chắc cho ước mơ cao cả, tư tưởng nhân đạo sâu sắc được thể hiện trực tiếp ở cuối bài. Và để diễn đạt ước mơ cao cả đó, các câu thơ trong đoạn cuối phải kéo dài ra. Sau hai đoạn thơ gieo vần trắc để nói. lên những nỗi khổ cực, ấm ức, dằn vặt, ở đây tác giả đã sử dụng luôn một lần bằng ở ba câu liền gian, hoan, bàn].
2.Tìm hiểu phương thức biểu đạt qua các phần của bài thơ [với giả định là bài thơ gồm hai phần: phần 1: 18 câu đầu, phần 2: 5 câu cuối bài].
Nhận xét: Phương thức biểu đạt của bài thơ phong phú và đa dạng đã góp phần quan trọng trong việc ghi lại cái hiện thực đau xót [căn nhà bị gió thu phá] và bộc lộ tình cảm, tư tưởng của nhà thơ trước hiện thực đó. Phần 1 [hiện thực] nên chủ yếu dùng phương thức miêu tả, tự sự và miêu tả kết hợp tự sự để biểu cảm [cũng có biểu cảm trực tiếp]; phần 2 [ước mơ] thì chủ yếu dùng biểu cảm trực tiếp.
3. Những nỗi khổ của nhà thơ đã được nói đến trong bài thơ
Phần đầu bài thơ đã dựng lên một bức tranh hiện thực với nỗi khổ nhiều bề của nhà thơ khí căn nhà tranh bị gió thu phá nát. Bao nhiêu nỗi khổ dồn dập tập kích nhà thơ: ướt, lạnh, con quậy phá, lo lắng vì loạn lạc. Nỗi khổ nào cũng được miêu tả một cách sinh động, vừa có những nét phác họa khái quát, vừa có những chi tiết cụ thể. Đó là điều ít thấy trong thơ ca cổ. "Từ trải cơn loạn ít ngủ nghê" là một nét điểm xuyết làm cho nỗi khổ của Đỗ Phủ được nhân lên gấp bội. Dựa vào những điều này, các em chứng minh cụ thể qua phần đầu của bài thơ].
4. Tình cảm cao quý của nhà thơ được biểu hiện qua phần cuốiĐây là linh hồn, điểm sáng của bài thơ. Vì vậy, nếu không có năm Nàng thơ cuối thì ý nghĩa, giá trị biểu cảm của bài thơ sẽ giảm đi nhiều, bài thơ chỉ còn lại một bức tranh hiện thực mà dường như tình cảm chưa được bộc lộ hết, tư tưởng chưa được tỏa sáng, nâng cao trong tác phẩm. Phần này đã tiếp nối một cách tự nhiên, lôgic như một quy luật tất yếu của tình cảm thi nhân: Từ sự đau khổ tột cùng đã vút lên ước mơ cao cả. Có thể thấy điều đó như sau:- Ba câu đầu: Ước mơ cao cả chan chứa lòng vị tha [vì chỉ nghĩ đến người khác] và tinh thần nhân đạo [ước mong cho mọi người được hân hoan, vui sướng]. Ước mơ tuy mang màu sắc ảo tưởng song rất đẹp đẽ và vẫn bắt nguồn từ cuộc sống: vì căn nhà bị phá nát nên nhà thơ mới ước mơ có căn nhà muôn ngàn gian.
- Hai câu cuối: Ước mơ sẽ kém phần cao cả nếu không có hai câu này, ở đây lòng vị tha đã đạt đến mức xả thân, sẵn sàng hi sinh vì hạnh phúc chung. Với cụm từ "Riêng lều ta nát", nhà thơ không chỉ thể hiện tinh thần xả thân mà còn quay lại chủ đề của bài thơ, làm cho bố cục trở nên hoàn chỉnh, chặt chẽ. [Các em đọc thêm lời bình của Hoắc Tùng Lâm trong SGK để hiểu thêm về ước mơ này].
II. LUYỆN TẬP
1. Đọc diễn cảm hai phần cuối [tức từ câu Giây lát, gió lặng, mây tối mực đến hết]. Phần trên đọc với giọng đau xót, cảm thông; phần dưới đọc với giọng hân hoan, vui sướng ở ba câu đầu và giọng sâu lắng ở hai câu cuối để diễn tả đúng nỗi lòng của nhà thơ.
2. Để viết được hai câu như vậy, các em cần đọc kĩ nhiều lần đoạn văn, suy nghĩ về nội dung của người viết, từ đó mà khái quát lại thành hai câu văn của mình.
Xem tiếp các bài soạn để học tốt môn Ngữ Văn lớp 7
- Soạn bài Từ đồng âm
- Soạn bài Các yếu tố tự sự, miêu tả trong văn biểu cảm
Các em hãy cùng tham khảo Soạn bài Bài ca nhà tranh bị gió thu phá để thấy được hoàn cảnh đáng thương của nhà thơ Đỗ Phủ khi ngôi nhà bị gió thu phá nát, cảm nhận được tình thương cao cả của nhà thơ khi ước mơ có ngôi nhà trăm gian cho những con người nghèo khổ.
Phân tích bài thơ Bài ca nhà tranh bị gió thu phá Tấm lòng nhân ái của nhà thơ Đỗ Phủ trong Bài ca nhà tranh bị gió thu phá Giá trị hiện thực và nhân đạo trong bài thơ Bài ca nhà tranh bị gió thu phá Dàn ý phân tích 5 câu thơ cuối bài thơ Bài ca nhà tranh bị gió thu phá Dàn ý phân tích bài thơ Bài ca nhà tranh bị gió thu phá Phát biểu cảm nghĩ về bài thơ Bài ca nhà tranh bị gió thu phá
A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM
- Về tác giả: Đỗ Phủ [712 -770] là nhà thơ nổi tiếng đời Đường của Trung Quốc tự là Tử Mĩ, hiệu Thiếu Lăng, quê ở Hà Nam. Đỗ Phủ gần như suốt đời sổng trong khổ đau, bệnh tật. Năm 755 loạn An Lộc Sơn, ông từ quan đưa gia đình về Tây Nam, Tứ Xuyên. Năm 760 được bạn bè và người thân giúp đỡ, Đỗ Phủ dựng một nhà tranh bên cạnh khe Cán Hoa, vừa chuyển đến ngôi nhà mới được mấy tháng thì căn nhà đã bị gió phá nát. Bài thơ này ra đời trong hoàn cảnh ấy.
- Về bài thơ:
- Kết hợp nhiều phương thức biểu đạt, được viết theo lối cổ thể [tương đối tự do về vần, luật, đối]. Bằng bút pháp hiện thực sắc sảo cũng như tinh thần nhân đạo cao cả, bài thơ đã có ảnh hưởng khá sâu rộng đến thơ ca trung Quốc thời sau.
- Đỗ Phủ đã thể hiện một cách sinh động nỗi khổ của bản thân vì căn nhà tranh bị gió thu phá nát. Vượt lên trên bất hạnh cá nhân, thơ đã bộc lộ khát vọng cao cả: ước mong có được ngôi nhà vững chắc ngàn vạn gian để che chở cho tất cả mọi người nghèo trong thiên hạ.
B. Bài tập và hướng dẫn giải
Câu 1: [Trang 133 - SGK Ngữ văn 7 tập 1] Tìm hiểu và phân tích bố cục của bài thơ.
- Bài thơ gồm mấy phần? Hãy chỉ ra ranh giới giữa các phần. Sự việc, cảnh vật được kể và tả theo một trình tự chặt chẽ như thế nào?
- Thống kê số câu của mỗi phần và thử lí giải vì sao có phần dài phần ngắn phần cuối có số chữ nhiều hơn các phần khác?
=> Xem hướng dẫn giải
Câu 2: [Trang 134 - SGK Ngữ văn 7 tập 1] Kẻ lại bảng sau và đánh dấu X vào ô mà em cho là hợp lí
=> Xem hướng dẫn giải
Câu 3: [Trang 134 - SGK Ngữ văn 7 tập 1] Những nỗi khổ nào của nhà thơ được đề cập trong bài thơ? Tác giả đã miêu tả và thể hiện sinh động , khúc chiết những nỗi khổ đau đó như thế nào?
=> Xem hướng dẫn giải
Câu 4: [Trang 134 - SGK Ngữ văn 7 tập 1] Giả sử không có 5 dòng thơ cuối thì ý nghĩa giá trị biểu cảm của bài thơ sẽ giảm đi như thế nào? Phân tích tình cảm cao quý của nhà thơ được biểu hiện qua phần cuối.
=> Xem hướng dẫn giải
Câu 1: [Trang 134 - SGK Ngữ văn 7 tập 1] Dùng tối đa là hai câu để nêu ý chính của đoạn văn sau đây bàn về "Bài ca nhà tranh bị gió thu phá" của Đỗ Phủ
=> Xem hướng dẫn giải
Hãy nêu ngắn gọn những nội dung chính và chi tiết kiến thức trọng tâm bài học " Bài ca nhà tranh bị gió thu tàn phá"
=> Xem hướng dẫn giải
Trắc nghiệm ngữ văn 7: bài Bài ca nhà tranh bị gió thu phá
Ví dụ
Đề bài 1: Cảm nghĩ về bài "Nhà tranh bị gió thu phá" của Đõ Phủ.
Gợi ý làm bài
1. Mở bài
- Giới thiệu tác giả và tác phẩm
- Tác giả
- Đỗ Phủ [712-770] là nhà thơ nổi tiếng đời Đường bên Trung Quốc. Tên chữ là Tử Mĩ, bút hiệu là Thiếu Lăng, quê ở tỉnh Hà Nam.
- Ông đỗ đạt muộn, ra làm quan trong một thời gian rất ngắn.
- Năm 759, ông từ quan về quê, sống trong cảnh nghèo khổ cùng gia đình.
- Tác phẩm
- Bài ca nhà tranh bị gió thu phá được sáng tác vào thời gian này, nội dung phản ánh cuộc sống cơ cực của gia đình và thể hiện lòng nhân ái cao cả của Đỗ Phủ trước những cảnh đời bất hạnh như mình.
- Tác giả
2. Thân bài
a. Nỗi khổ tâm của nhà thơ trước cảnh căn nhà tranh bị gió thu thổi tốc mái
- Hình ảnh ngôi nhà tan hoang
"Tháng tám thu cao gió thét già
Cuộn mất ba lớp tranh nhà ta"
→ Thời gian là cuối thu [Thu cao], gió thổi rất mạnh [gió thét già], cả mái nhà bị gió thu thổi bay [cuộn mất ba lớp tranh..]. Mảnh treo trên ngọn cây cao trong rừng xa, mảnh rơi vào mương nước trước mặt...
⇒ Tâm trạng đau xót và bất lực của nhà thơ: Trước cảnh lũ trẻ lao vào cướp những tấm tranh lợp nhà, nhà thơ đau lòng nhưng
"Môi khô miệng cháy gào chẳng được,
Chống gậy quay về lòng ấm ức".
b. Tình cảnh khốn, khổ của gia đình nhà thơ trong đêm mưa lạnh
- Gió gào thét, màn đêm buông xuống cùng cơn mưa rả rích suốt đêm đã đẩy vợ chồng, cha con nhà thơ vào cảnh ngộ đáng thương: Nằm co quắp trong đống chăn đệm cũ nát, lạnh ngắt, dưới trời mưa dầm dề, giá buốt.
- Những hình ảnh tả thực gây xúc động: Trời thu mịt mịt, đêm đen đặc, Dày hạt mưa mưa, mưa chẳng dứt, Mền vải lâu năm lạnh tựa sắt... Đầu giường nhà dột chẳng chừa đâu...
- Nhà thơ vốn ít ngủ từ khi thời thế lâm vào cảnh binh đao, loạn lạc. Suốt đêm mưa lạnh, ông trằn trọc, thao thức, mong trời mau sáng.
c. Ước mơ cao cả xuất phát từ tấm lòng nhân ái của nhà thơ
- Trong cảnh bị mưa dập, gió vùi, nhà thơ đau lòng nghĩ đến bao nhiêu kẻ sĩ nghèo khó cũng lâm vào cảnh ngộ khốn khổ như mình.
- Ông ước có được ngôi nhà rộng muôn ngàn gian để che chở cho họ: ước được nhà rộng muôn ngàn gian, Che khắp thiên hạ kể sĩ nghèo đểu hân hoan...
- Nếu ước muốn ấy thành sự thực thì dù: Riêng lều ta nát, chịu chết rét củng đượcQuên mình vì người, đó là lòng nhân ái cao cả của nhà thơ.
3. Kết bài
- Bài ca nhà tranh bị gió thu phálà tác phẩm nồi tiếng của Đỗ Phủ.
- Nguyễn Du, nhà thơ kiệt xuất của nước ta đã tôn vinh Đỗ Phủ là Bậc thầy muôn đời của vãn chương muôn đời.
Bài văn mẫu
Đỗ Phủ [712-770], nhà thơ nổi tiếng đời Đường ở Trung Quốc. Tên chữ của ông là Tử Mĩ, bút hiệu là Thiếu Lăng, quê ở tỉnh Hà Nam. Sau khi đỗ đạt, ông có ra làm quan trong một thời gian ngắn. Tướng An Lộc Sơn nổi dậy chống triều đình, Đỗ Phủ tình nguyện xin nhà vua cho đi đánh dẹp nhưng không được nhà vua tín nhiệm. Năm 759, ông từ quan, đưa gia đình về vùng Tây Nam. sống trong cảnh đói nghèo, bệnh tật, mùa đông năm 770, nhà thơ qua đời trên một chiếc thuyền nhỏ cắm sào bên dòng sông Tương [tỉnh Hồ Nam].
Thời gian ở Thành Đô, Đỗ Phủ được bạn bè giúp đỡ dựng cho một căn nhà tranh bên khe Cán Hoa. Mới ở được mấy tháng thì căn nhà đã bị gió thu thổi mạnh làm cho tốc mái. Xuất xứ bài thơ là từ sự việc đó.
Bài ca nhà tranh bị gió thu pháphản ánh cuộc sống cơ cực của gia đình nhà thơ và thể hiện lòng nhân ái, vị tha đáng quý của nhà thơ trước những cảnh đời bất hạnh như mình:
Tháng tám, thu cao, gió thét già,
Cuộn mất ba lớp tranh nhà ta.
Tranh bay sang sông rải khắp bờ,
Mảnh cao treo tót ngọn rừng xa,
Mảnh thấp quay lộn vĩ/i mương sa.
Trẻ con thôn nam khinh ta già không sức,
Nỡ nhè trước mặt xô cướp giật,
Cắp tranh đi tuốt vào lũy tre
Môi khô miệng cháy gào chẳng được,
Quay về, chống gậy lòng ấm ức!
Giây lát, gió lặng, mây tối mực,
Trời thu mịt mịt đêm đen đặc.
Mền vải lầu năm lạnh tựa sắt,
Con nằm xấu nết đạp lót nát
Đầu giường nhà dột chẳng chừa đâu
Dày hạt mưa, mưa, mưa chẳng dứt.
Từ trải cơn loạn ít ngủ nghè
Đêm dài ướt át sao cho trótĩ
Ước được nhà rộng muôn ngàn gian,
Che khắp thiên hạ kẻ sĩ nghèo đều hân hoan,
Gió mưa chẳng núng, vững vàng như thạch hàn!
Than ôi! Bao giờ nhà ấy sừng sững dựng trước mắt,
Riêng lều ta nát, chịu chết rét củng được!
Bài thơ gồm có bốn phần. Phần một tả cảnh gió thu cuốn mất mấy lớp tranh lợp nhà. Phần hai là sự bất lực của nhà thơ khi lũ trẻ con hùa nhau cướp những tấm tranh. Phần ba tả nỗi khổ của gia đình Đỗ Phủ trong đêm mưa. Phần bốn là ước mơ và tấm lòng nhân ái của nhà thơ.
Phần đầu bài thơ tả cảnh ngôi nhà đơn sơ bị gió thu tàn phá: Tháng tám, thu cao, gió thét già,
Cuộn mất ba lớp tranh nhà ta,
Tranh hay sang sông rải khắp bờ,
Mảnh cao treo tót ngọn rừng xa,
Mảnh thấp quay lộn vào mương sa.
Đỗ Phủ đã dùng bút pháp miêu tả kết hợp với kế chuyện để nói lên nỗi khổ ghê gớm nhất của một đời người đó là cảnh sống không nhà hoặc phải ở trong một căn nhà chật hẹp, rách nát. Gió thu mạnh như thét, như gào, thổi tốc mái, cuốn những tấm tranh bay vung vãi khắp nơi. Nhiều tấm bay tít sang bên kia sông. Có tấm treo tận ngọn cây cao trong rừng xa. Có tấm rơi xuống mương sâu. Nhìn mái nhà tan nát, lòng nhà thơ cũng nát tan.
Phần hai của bài thơ tả tình thế .bối rối, bất lực của vị chủ nhà đáng thương:
Trẻ con thôn nam khinh ta già không sức,
Nỡ nhè trước mặt xô cướp giật,
Cắp tranh đi tuốt vào lũy tre
Môi khô miệng cháy gào chẳng được,
Quay về, chống gậy lòng ấm ức!
Nhà thơ kể lại diễn biến sự việc bằng giọng điệu ngậm ngùi, chua xót. Bất chấp sự ngăn cản, van xin của ông lão già yếu, lũ trẻ trong thôn hùa nhau cướp giật những tấm tranh rồi chạy tuốt vào lũy tre đầu làng. Không làm gì được, không còn hơi sức đế kêu gào, nhà thơ đành ấm ức chống gậy quay về, đứng run rẩy ngậm ngùi trước căn nhà tốc mái tan hoang. Đằng sau sự mất mát về vật chất là nỗi đau nhân tình thế thái. Cuộc sống cơ cực đã biến lũ trẻ thành những đứa bé hư đốn, nhẫn tâm, không biết xót thương.
Phần ba tả nỗi khổ của gia đình Đỗ Phủ trong đêm mưa. Đây là phần cảm động nhất của bài thơ:
Giây lát, gió lặng, mây tối mực,
Trời thu mịt mịt đèm đen dặc.
Mền vải lâu năm lạnh tựa sắt,
Con nằm xấu nết đạp lót nát
Đầu giường nhà dột chẳng chừa đâu
Dày hạt mưa, mưa, mưa chẳng dứt.
Từ trải cơn loạn ít ngủ nghê
Đêm dài ướt át sao cho trót?
Cuồng phong đã lặng. Màn đêm ập xuống, tối đen như mực. Cả gia đình khốn khổ nằm co quắp trong đống chăn đệm cũ rách, lạnh ngắt như sắt. Buổi chiều, gió nối làm tốc mái tranh. Đến đêm, mưa lại đổ xuống rỉ rả không ngừng. Nhà dột khắp nơi, chẳng biết tránh đâu. Lũ con thơ vừa đói vừa rét cứ lục đục hoài, nằm không yên chỗ. Cảnh tình thật đáng thương!
Nhà thơ miêu tả và kể chuyện theo trình tự thời gian. Chỉ vài chi tiết: Trời thu mịt mịt đèm đen đặc... Dày hạt mưa, mưa, mưa chẳng dứt, nhà thơ đã làm nổi bật được đặc điểm của mưa thu là dai dẳng và lạnh lẽo.
Suốt đêm dài, nhà thơ thao thức, trằn trọc, chỉ mong trời mau sáng. Từ độ loạn lạc tới giờ, Đỗ Phủ ít ngủ. Đêm nay, bao nhiêu nỗi khổ dồn dập đến với nhà thơ: nhà dột, mưa ướt dầm dề, các con đóilạnh...! Từ trải cơn loạn ít ngủ nghê là một nét nhấn làm nổi bật nỗi khổ tinh thần của Đỗ Phủ. Ông lo cho mình một phần, lo cho thiên hạ muôn phần, ông hiểu rằng tình cảnh gia đình mình đã khổ, nhưng nhiều người khác còn khổ hơn.
Phần bốn phản ánh ước mơ cao cả của nhà thơ.
Trong cảnh bị mưa vùi gió dập, trái tim nhà thơ quặn thắt không phải chỉ vì chuyện lều ta rách nát mà còn vì cảnh không nhà của hàng ngàn kẻ sĩ nghèo trong thiên hạ. Từ hiện thực đau khổ của cuộc sống cá nhân, nhà thơ đã thốt lên lời ao ước thiết tha: có được ngôi nhà rộng rãi, vững bền để có thể che gió che mưa cho tất cả những kẻ sĩ bần hàn: ước được nhà rộng muôn ngàn gian,
Che khắp thiền hạ kể sĩ nghèo đầu hân hoan,
Gió mưa chẳng núng, vững vàng như thạch bàn!
Than ôi! Bao giờ nhà ấy sừng sững dựng trước mắt,
Riêng lều ta nát, chịu chết rét củng được!
Lòng nhân ái của Đỗ Phủ đã đến mức xả thân. Ông chấp nhận riêng mình chịu khổ, miễn sao mọi người được hạnh phúc. Ước mơ của Đỗ Phủ tuy mang màu sắc ảo tưởng song nó đẹp đẽ, cao quý, làm xúc động trái tim người đọc.
Giả thử không có năm dòng thơ cuối, trước mắt ta vẫn là một bài thơ hay, có giá trị biểu cảm cao bởi vì nhà thơ đã phản ánh chân thực nỗi khổ của một người nghèo trước cảnh căn nhà bị gió thu phá nát.
Tuy nhiên, nhờ có năm dòng thơ cuối mà nỗi khổ đau của một con người, một gia đình mới trở thành tấm gương phản chiếu nỗi khổ đau của muôn người, muôn nhà.
Đỗ Phủ không dừng lại ở mức miêu tả nỗi thống khổ của bản thân mà thông qua đó để thế hiện sự thống khố của tất cả kẻ sĩ nghèo trong thiên hạ, từ đó phản ánh hiện thực ảm đạm của xã hội.
Bài ca nhà tranh bị gió thu phá là một tác phẩm nổi tiếng của Đỗ Phủ. Bút pháp hiện thực cũng như tinh thần nhân đạo cao cả của nhà thơ đã ảnh hưởng khá sâu rộng đến thơ ca Trung Quốc đời sau.
Đỗ Phủ là nhà thơ hiện thực lớn nhất trong lịch sử thơ ca cổ điển Trung Quốc. Thơ ông được mệnh danh là “thi sử” [sử bằng thơ] vì đã phản ánh chân thực, sâu sắc bộ mặt lịch sử đường thời. Nhà thơ Nguyễn Du, tác giả Truyện Kiềunổi tiếng của nước ta đã tôn vinh Đỗ Phủ là Bậc thầy muôn đời của văn chương muôn đời.
Đề bài 2: Phân tích năm câu thơ cuối bài thơ Bài ca nhà tranh bị gió thu phá của Đỗ Phủ.
Gợi ý làm bài
1. Mở bài
- Đỗ Phủ [712 - 770] là nhà thơ hiện thực lớn nhất, không chỉ của đời Đường mà của cả lịch sử thi ca cổ Trung Quốc. Ông để lại hàng nghìn bài thơ tuyệt tác, được người đời mệnh danh là “thi thánh”.
- Cuộc đời ông lưu lạc lênh đênh, nếm trải nhiều đau khổ, nên tâm hồn ông chan hòa với nhân dân lầm than trong xã hội loạn lạc. Ông là “nhà thơ dân đen” [Phan Ngọc].
- Bài ca nhà tranh bị gió thu phálà một kiệt tác của Đỗ Phủ. Năm câu thơ cuối là những câu thơ đẹp nhất trong bài thơ, lấp lánh tư tưởng nhân đạo sâu sắc của thi hào Đỗ Phủ:
“Ước được nhà rộng muôn ngàn gian,
Che khắp thiên hạ kẻ sĩ nghèo đều hân hoan,
Gió mưa chẳng núng, vững vàng như thạch bàn!
Than ôi! Bao giờ nhà ấy sừng sững dựng trước mắt
Riêng lều ta nát, chịu chết rét cũng được!”.
2. Thân bài
a. Để thấy được cái hay, cái đẹp của năm câu thơ cuối ta cần phải biết qua một vài nét của phần đầu bài thơ.
- Những dòng thơ tự sự chân thật, cảm động kể chuyện “gió thu tốc nhà”. Tai họa dồn dập trút lên gia đình nhà thơ trong một ngày đêm. Gió thu thổi tốc nhà “tranh bị rải khắp ven sông...”. Bao nhiêu tranh bị trẻ con xóm Nam cướp sạch. Nhà thơ “khản tiếng, rát hầu, đành chịu mất”. Thời loạn lạc đạo lí suy đồi. Tai họa dồn dập, nỗi khổ tưởng chừng không thể nào chịu đựng nổi. Mưa gió suốt đêm, nhà dột, chăn cũ mỏng và rách, rét lạnh thấu xương, thêm tuổi già bệnh tật.
→ Đoạn thơ như cuốn phim làm sống lại cảnh lầm than cực khổ của một nhà thơ tài ba mà bất hạnh trong xã hội loạn li.
b. Trước nỗi đau ấy, con người gục xuống khóc than? Không! Tâm hồn nhà thơ sáng ngời.
- Quên hết nỗi đau của riêng mình, lòng ông hướng về bao người cần lao trong xã hội. Ông mơ ước, khát khao: có ngôi nhà ngàn vạn gian “Che khắp thế gian dân rét mừng. Vững như núi, gió mưa chẳng chuyển”. Thật vô cùng cảm động, nhà thơ nguyện quên mình cho hạnh phúc của nhân dân.
Than ôi! Bao giờ nhà ấy sừng sững dựng trước mắt
Riêng lều ta nát, chịu chết rét cũng được!”.
- Cái hay, cái sâu sắc của đoạn thơ là bằng bút pháp tương phản: Cảnh đời và tấm lòng, nỗi khổ và niềm mong ước. Đoạn thơ như một lời tâm sự, chân thực và cảm động được diễn tả qua hình ảnh ngôi nhà to lớn trong ước mơ của tác giả... Yếu tố hiện thực, yếu tố trữ tình lãng mạn kết hợp một cách hài hòa làm sáng lên tư tưởng, tình cảm nhân ái, lí tưởng nhân đạo bao la của Đỗ Phủ.
- Ở năm dòng cuối bài thơ, ước vọng nhân đạo chân thành thấm đượm tình người của Đỗ Phủ sáng mãi cùng thời gian. Giả sử nếu bài thơ dừng lại ở câu thơ tả thực ở phần trên thì có lẽ không phải là tác phẩm của bậc “thi thánh” nữa. Thi pháp cổ gọi năm câu thơ ấy là loại câu “cảnh cú” [làm rung chuyển cả bài thơ]. Câu thơ để lại dấu ấn một hồn thơ, một tấm lòng, đi dọc thời gian từ đó đến nay đã 13 thế kỉ mà ta đọc lên vẫn xiết bao cảm động!
3. Kết luận
- Đọc Bài ca nhà tranh bị gió thu phá, ta như thấy hiện lên trước mắt hình ảnh một ông già gầy yếu ngồi trong một gian nhà bị dột dưới mưa gió tầm tã, tấm chăn mỏng ướt sũng, đôi mắt đăm chiêu, tư lự nhìn xa xăm... Hình ảnh ấy như một ám ảnh chập chờn mãi trong lòng ta.
- Năm dòng thơ cuối vừa đẹp về tư tưởng, vừa đẹp về hình ảnh, bừng sáng tấm lòng nhân đạo của tác giả. Khát vọng che chở cho dân lành đói khổ đã chắp cánh cho thơ Đỗ Phủ đến với mọi tâm hồn nhân ái và làm cho con người nhân ái hơn. Chữ “tâm” trong thơ ông đã giúp cho chữ “tài” trở nên bất tử. Đọc bài thơ, ta khâm phục và kính yêu một hồn thơ vĩ đại, một trái tim nhân hậu bao la.