Bản chất của nhà nước XHCN
So với các kiểu nhà nước khác trong lịch sử nhà nước xã hội chủ nghĩa là kiểu nhà
nước mới, có bản chất khác với bản chất của các kiểu nhà nước bóc lột trong lịch sử. Nhà
nước XHCN được xây dựng trên cơ sở của chế độ kinh tế xã hội chủ nghĩa, là công cụ để
thực hiện quyền lực chính trị của nhân dân lao động dưới sự lãnh đạo của giai cấp vô sản.
Tính ưu việt về mặt bản chất của nhà nước xã hội chủ nghĩa được thể hiện trên các
phương diện:
Về chính trị, nhà nước xã hội chủ nghĩa mang bản chất của giai cấp công nhân, giai
cấp của lợi ích phù hợp với lợi ích chung của quần chúng nhân dân lao động. Trong xã
hội chủ nghĩa giai cấp vô sản là lực lượng giữ vị trí thống trị về chính trị. Tuy nhiên sự
thống trị của giai cấp vô sản có sự khác biệt về chất so với sự thống trị của các giai cấp
bóc lột trước đây. Sự thống trị của các giai cấp bóc lột là sự thống trị của thiểu số đối với
tất cả các giai cấp, tầng lớp nhân dân lao động trong xã hội nhằm bảo vệ và duy trì địa vị
của mình. Còn sự thống trị về chính trị của giai cấp vô sản là sự thống trị của đa số đối
với thiểu số giai cấp bóc lột nhằm giải phóng giai cấp mình và giải phóng tất cả các tầng
lớp nhân dân lao động khác trong xã hội. Do đó nhà nước xã hội chủ nghĩa là đại biểu
cho ý chí chung của nhân dân lao động.
Nhà nước xã hội chủ nghĩa do Đảng Cộng sản lãnh đạo. Thông qua nhà nước, Đảng
lãnh đạo toàn xã hội về mọi mặt và nhân dân lao động thực hiện quyền lực và lợi ích của
mình trên mọi mặt của xã hội. Nhân dân lao động tham gia nhiều vào công việc nhà
nước. Đây là một “nhà nước nửa nhà nước”, với tính tự giác, tự quản của nhân dân rất
cao, thể hiện các quyền dân chủ, làm chủ và lợi ích của chính mình ngày càng rõ hơn. →
Nhà nước XHCN mang bản chất giai cấp công nhân, tính nhân dân rộng rãi và tính dân
tộc sâu sắc.
Về kinh tế, bản chất của nhà nước xã hội chủ nghĩa chịu sự quy định của cơ sở kinh tế
xã hội xã hội chủ nghĩa, đó là chế độ sở hữu xã hội về tư liệu sản xuất chủ yếu, do đó,
không tồn tại quan hệ sản xuất bóc lột. Nếu như tất cả các nhà nước bóc lột khác trong
lịch sử đều là bộ máy của thiểu số những kẻ bóc lột để trấn áp đa số nhân dân lao động bị
áp bức, bóc lột; thì nhà nước xã hội chủ nghĩa vừa là một bộ máy chính trị - hành chính,