Hướng dẫn chơi cờ vua nâng cao năm 2024

wikiHow là một trang "wiki", nghĩa là nhiều bài viết ở đây là nội dung của nhiều tác giả cùng viết nên. Để tạo ra bài viết này, 51 người, trong đó có một số người ẩn danh, đã thực hiện chỉnh sửa và cải thiện bài viết theo thời gian.

Bài viết này đã được xem 136.338 lần.

Ai cũng có thể thử chơi cờ vua, nhưng bạn cần nỗ lực để trở nên giỏi hơn ở bộ môn này. Hãy đọc bài viết dưới đây để học cách phát triển kỹ năng chơi cờ của bản thân.

1. Học cách chơi cờ. Bạn không thể nâng cao trình độ khi còn chưa nắm rõ luật chơi hoặc nước đi hợp lệ của các quân cờ.
2. Hãy giữ tâm trạng thoải mái và hòa đồng khi chơi cờ vua. Đừng đánh cờ với những người kém hơn bạn chỉ để cảm thấy tự hài lòng. Cách tốt nhất để bạn xốc lại tinh thần sau khi thua một ván cờ là nghiên cứu cách thức đánh thắng đối phương.
3. Quân Tốt đáng giá 1 điểm. Mỗi quân Mã và Tượng đều đáng giá 3 điểm. Quân Xe đáng giá 5 điểm. Quân Hậu đáng giá 9 điểm. Tuy nhiên, thông tin này chỉ mang tính hướng dẫn, không phải chiến thuật để thắng cờ. Nếu chắc chắn rằng mình sẽ thắng cuộc, bạn có thể bỏ qua giá trị quân cờ.
   • Không thí quân trừ phi bạn chắc thắng. Ví dụ, bạn không nên hy sinh quân Mã cho đòn tấn công cánh Vua khi không chắc mình sẽ thắng.
   • Việc đổi một Tượng [3 điểm] và một Mã [3 điểm] lấy một Xe [5 điểm] và một Tốt [1 điểm] không có lợi, vì Mã và Tượng cộng lại mạnh hơn một quân Xe, còn quân Tốt phải tới khi tàn cuộc mới thực sự phát huy tác dụng.
   • Những giá trị này chỉ là tương đối. Trong một số tình huống, quân Tượng hoặc Mã sẽ mạnh hơn quân Xe.
   • Việc đổi quân [quân Mã hoặc Tượng đổi Xe] KHÔNG đáng trọn vẹn 2 điểm, dù điều này rất hiển nhiên về mặt số học. Chúng chỉ đáng từ 1-1.5 điểm mà thôi. Vì vậy, 1-2 [đôi khi là 3] quân Tốt là đủ để bù lại một cuộc đổi quân bất lợi.
4. Các quân Tốt thường bị lạm dụng quá đà và phát triển quá xa, khiến những quân có tiềm năng không thể được phát triển. Sau đó, Tượng của đối phương thường sẽ chọc thủng được cấu trúc Tốt của bạn.
   • Di chuyển quá nhiều Tốt sẽ làm suy yếu vị trí nhập thành của Vua và để lộ nhiều sơ hở để đối phương tấn công. Di chuyển Tốt quá nhiều cũng thường làm cấu trúc Tốt khi tàn cuộc bị yếu đi.
5. Có thể chia lối đánh của mọi người thành hai loại. Một số người xây dựng hàng phòng ngự mạnh; những người theo phong cách này có thể cực kỳ nguy hiểm nếu họ ưa tấn công. Lối đánh còn lại là lối đánh cơ hội. Chỉ cần đối phương phạm sai lầm, họ lập tức nắm lấy thời cơ, nhanh chóng phát triển quân và tạo một thế cờ mở. Không lối đánh nào vượt trội hơn, nhưng phần lớn người chơi dùng lối đánh chắc chắn hơn là cơ hội.
   • Tấn công dễ hơn phòng thủ. Một số người thích thí quân [gambit], cụ thể là thí Tốt để thực hiện đòn tấn công, vì họ thấy rằng tỷ lệ thắng cờ sẽ cao hơn.
6. Hãy thi đấu với tâm thế bạn sẽ thành công xuất sắc trong loạt trận đấu này. Quên đi xếp hạng. Quên đi điểm số. Bạn chỉ cần tham gia thi đấu và chơi hết sức mình, thái độ tích cực ấy sẽ giúp bạn hoàn thành mục tiêu.
7. Tìm một người chơi giỏi hơn bạn và "cạnh tranh" với họ. Chơi cờ với họ. Thi đấu ở những giải mà họ tham gia. Từng bước làm quen với lối chơi của họ và sử dụng những hiểu biết của mình để đấu lại họ hoặc những người khác. Đừng coi "đối thủ" này là người mà bạn cần vượt qua. Đừng quá dằn vặt bản thân nếu bạn thua. Tiếp tục đánh cờ với họ và liên tiếp như vậy tới khi bạn học được lối đánh của họ cùng cách thức đối phó.
8. Học, chơi, học, chơi. Học các kỹ thuật của họ cũng như cách thức đối phó.
9. Sau đây là một số cuốn sách hay:
   • "The Mammoth book of Chess" [tạm dịch là "Cuốn sách khổng lồ về cờ vua"]
   • "Logical Chess move by move" [tạm dịch là "Logic từng bước của cờ vua"] của Irving Chernev. Cuốn sách dạy bạn cách tấn công quân Vua trong khai cuộc Tốt trước Vua và cách chơi cờ cảm nhận vị trí trong khai cuộc Tốt trước Hậu.
   • "My System" [tạm dịch là "Hệ thống cờ vua của tôi"] của Aaron Nimzovitch.
   • "Think Like a Grandmaster" [tạm dịch là "Tư duy như một đại kiện tướng"] của Alexander Kotov. Cuốn sách này hướng dẫn người đọc cách phân tích các biến thể của thế cờ, giúp bạn chơi cờ trung cuộc hiệu quả hơn.
   • "Judgement and Planning in Chess" [tạm dịch là "Phán xét và lên kế hoạch trong cờ vua"] của Max Euwe. Một cuốn sách kinh điển chỉ ra cách đánh giá thế cờ dựa trên lợi thế không gian, đòn phối hợp, lợi thế tàn cuộc, nước tấn công của Vua và cấu trúc Tốt.
   • "Bobby Fischer Teaches Chess" [tạm dịch là "Bobby Fischer dạy đánh cờ"] của Bobby Fischer. Một cuốn sách kinh điển dạy chiến thuật cờ vua cho người mới chơi.
   • "Chess Master vs. Chess Amateur" [tạm dịch là "Trận đấu giữa kiện tướng và tay mơ"] của Max Euwe và Walter Meiden. Cuốn sách giải thích cách thức một kiện tướng đánh bại một kỳ thủ nghiệp dư bằng những nước đi chuẩn xác dựa trên yêu cầu của thế cờ.
   • "Practical Chess Endings" [tạm dịch là "Thực hành các thế tàn cuộc trong cờ vua"] của Irving Chernev. Cuốn sách bao gồm 300 thế cờ tàn cuộc từ đơn giản tới phức tạp.
   • "1001 Checkmates" [tạm dịch là "1001 cách chiếu tướng"] của Fred Reinfield. Một cuốn sách kinh điển giúp bạn nhìn ra các nước chiếu hết và tính toán các biến thể của thế cờ.
   • "Ideas behind the Chess Openings" [tạm dịch là "Ý tưởng khai cuộc trong cờ vua"] của Reuben Fine. Cuốn sách giải thích chiến thuật đằng sau các bước khai cuộc, giúp bạn nhớ và áp dụng hiệu quả hơn.
   • "100 selected games" [tạm dịch là "100 ván cờ chọn lọc"] của Botvinnik.
   • "Basic Chess Endings" [tạm dịch là "Các thế tàn cuộc cơ bản trong cờ vua"] của Reuben Fine. Một cuốn sách dày kinh điển giải thích toàn bộ các thế cờ tàn cuộc.
   • "Point Count Chess" [tạm dịch là "Cờ vua tính điểm quân cờ"] của I. A. Horowitz. Một cuốn sách kinh điển đánh giá về 32 đặc trưng thế cờ và hướng dẫn cách chuyển hóa 32 lợi thế này thành chiến thắng.
   • "How to win in the chess endings" [tạm dịch là "Cách thắng cuộc khi cờ tàn"] của I.A. Horowitz. Cuốn sách này giải thích các chiến thuật tàn cuộc, ngoại trừ những trường hợp với biến thể thế cờ phức tạp.
   • "Chess Fundamentals" [tạm dịch là "Cờ vua cơ bản"] của José Raúl Capablanca. Cuốn sách này dạy chiến thuật cờ khai cuộc, trung cuộc và tàn cuộc.
10. Chiến thuật cờ tàn cuộc như sau: "Nếu hơn quân, hãy trao đổi các quân cờ mà không phải Tốt. Nếu kém quân, hãy trao đổi Tốt để buộc đối thủ hòa cờ."
    • Nếu không có Tốt, bạn phải hơn đối phương ít nhất một Xe [tức là hơn ít nhất 5 điểm] để chiếu hết. Ngoại lệ duy nhất của trường hợp này này là hai Mã [tổng điểm bằng 6] và Vua không thể cùng chiếu hết một Vua đơn độc.
    • Vua là một quân cờ rất mạnh, hãy dùng nó để chặn và tấn công Tốt.
    • Tàn cuộc Tượng khác màu [tức là Tượng của hai bên nằm ở các ô khác màu nhau] thường dẫn tới kết quả hòa, bởi các bên đều không thể bảo vệ được Tốt của mình. Trong tàn cuộc, nếu bên trắng có một quân Tốt nằm trên cột chứa xe [tức là cột a và cột h trên bàn cờ] và một quân Tượng, bên trắng sẽ chỉ hòa với Vua đen khi Tượng trắng nằm ở ô khác màu với ô mà quân Tốt hóa Hậu.
    • Tượng đáng giá hơn Mã trong mọi trường hợp, trừ khi trong thế cờ có Tốt bị khóa.
    • Giá trị của Tốt, Xe, và Tượng sẽ tăng dần theo tiến trình của ván cờ, vì vậy bạn cần giữ gìn chúng.
    • Rất nhiều ván cờ với tất cả Tốt ở cùng một bên [phải hoặc trái] của bàn cờ kết thúc với kết quả hòa. 90% các ván cờ của kiện tướng có kết quả hòa, nếu tất cả Tốt đều ở cùng một bên của bàn cờ, bởi kiện tướng có ít Tốt hơn thường đổi Tốt và hy sinh một Mã hoặc Tượng để bắt các quân Tốt còn lại. Khi chỉ còn một Tượng hoặc Mã, bạn không thể chiếu hết đối phương.
    • Trong nhiều trường hợp, một Xe và một Mã hoặc một Xe và một Tượng chỉ có thể hòa với một Xe.
    • Trong tàn cuộc Hậu, người di chuyển Hậu tới vùng trung tâm trước tiên sẽ làm chủ thế cờ.
11. * Một quân "Tốt xa" dụ Vua đối phương sang phía bên kia, tạo cơ hội cho bạn bắt hết Tốt đối phương hoặc đẩy Tốt của bạn sang cuối bàn cờ bên kia.
    • Một quân "Tốt thông" là Tốt không bị cản bởi các quân Tốt khác và nên được đẩy về trước. Nimzovitch từng nói, "Tốt thông phải được đẩy lên".
    • Một quân "Tốt thông được bảo vệ" là một quân Tốt thông được bảo vệ bởi một quân Tốt khác. Tốt thông được bảo vệ buộc đối phương phải không ngừng phòng ngự trước bước tiến của nó.
12. * Tốt chồng không thể bảo vệ lẫn nhau và dễ bị tấn công.
    • Tốt cô lập rất yếu và phải được bảo vệ bởi một quân khác.
    • Tốt chậm tiến nằm ở những cột mở đặc biệt yếu và dễ bị Xe đối phương tấn công.
    • Một quân Vua, nếu có lợi thế đối vua [opposition], có thể hòa với một Vua và một Tốt.
    • Xe của đối phương ở hàng ngang thứ 7 đáng để thí đổi bằng một Tốt.
    • Zugzwang là tình huống mà chỉ cần đối phương di chuyển, thế cờ của họ sẽ yếu đi [họ thà bỏ qua lượt của mình]. Tình huống này rất phổ biến trong cờ vua.
    • Tàn cuộc Xe và Tốt là tàn cuộc phức tạp nhất, nên tránh chúng.
13. Cờ tưởng rèn luyện bạn bớt lãng quên và không rơi vào tình trạng buộc phải nhìn bàn cờ để xác định quân nào đang tấn công ô nào. Khi chơi cờ tưởng, bạn buộc phải ghi nhớ một lượng lớn thông tin về trạng thái các quân cờ. Do đó, việc học cách sắp xếp thông tin về thế cờ thay vì nhớ vị trí từng quân đơn lẻ cũng sẽ không quá khó khăn. Dần dần, bạn sẽ nhìn được bức tranh toàn cảnh, để tâm đến những ý đồ phức tạp phơi bày trên bàn cờ cũng như dấu hiệu của những ý đồ đó nhằm quyết định bước đi phù hợp. Trên thực tế, bạn sẽ giỏi cờ tưởng hơn cả cờ vua thông thường, nếu cường độ luyện tập của bạn với hai loại là tương đương. Tuy nhiên, trong thời điểm hiện tại, việc chơi cờ tưởng sẽ không giúp bạn khá hơn so với khi chơi cờ thường. Mục tiêu của cờ tưởng là để luyện tập cho những trận đấu tương lai.
14. Đừng nhất mực tuân theo bước 3 mà không có ngoại lệ, hãy đánh giá bố cục của các quân cờ để từ đó quyết định việc trao đổi quân có thật sự đáng hay không. Khi bạn đang có lợi thế như ở ví dụ sau, việc trao đổi quân thường có lợi. Nếu bạn thắng cờ kể cả khi hóa Tốt thành Xe rồi đem thí chính quân Xe đó, bạn cũng sẽ thắng khi hóa Tốt thành Hậu, thí Hậu để đổi Xe và Tượng của đối phương. Quân Hậu có thể di chuyển tương tự như quân Xe, do đó Hậu cũng có thể được sử dụng thay Xe trong những chiến lược dụng Xe để thắng cuộc. Hãy áp dụng những kỹ năng đã học để nhận biết quy luật trong cờ vua, lựa chọn những nước đi khiến đối phương dễ phạm sai lầm và đem đến chiến thắng cho bạn. Chiến thuật của bạn có thể bao gồm hiểu biết về đối phương, những lỗi lầm mà đối phương mắc phải trước đó, hoặc những lỗi chung mà mọi người hay mắc phải. Quảng cáo

• Bạn có thể dễ dàng tìm thấy những trận đấu này tại các trang trực tuyến như chessgames.com. Bạn nên ghi nhớ 10 nước đi đầu tiên của bên đen và bên trắng để có được cảm nhận về cách các kiện tướng cờ vua thực thụ bắt đầu ván cờ của mình. Việc ghi nhớ không những giúp bạn nhận thức được về phương pháp thành công mà còn về cách thức để thực sự vượt trội. Ngoài ra, bạn cũng sẽ trở nên kỷ luật hơn, bởi bạn vừa phải rèn luyện đầu óc để tiếp thu, vừa phải hiểu rõ lý do ẩn sau những nước cờ tuyệt vời đó.
• Bạn có thể sử dụng các trang như Chesstempo, Chessity, hoặc Puzzle Books. Malcom Gladwell từng đưa ra giả thuyết rằng: khi đầu tư 10.000 tiếng vào bất kỳ lĩnh vực nào, bạn sẽ trở thành chuyên gia trong lĩnh vực đó. Hãy thử tưởng tượng bạn sẽ trở nên chuyên nghiệp ra sao sau khi giải 10.000 câu đố về cờ vua! Dĩ nhiên, bạn cần nhiều thời gian để hoàn thành mục tiêu này, nhưng chỉ cần đặt mục tiêu mỗi ngày giải ít nhất một câu, bạn sẽ đạt được những bước tiến lớn. Bạn cũng có thể đặt một mục tiêu thực tế hơn, ví dụ như 1.000 câu đố, sau đó xem xét liệu mình có thể làm gì tiếp theo.
• Bạn có thể sử dụng các phần mềm giải vô địch cờ vua hoặc các phần mềm khác hướng tới người chơi cờ. Mặc dù bạn cần tập trung toàn diện để trở thành kiện tướng cờ vua, việc sở hữu phần mềm cờ vua trong điện thoại sẽ hỗ trợ quá trình rèn luyện của bạn, đặc biệt khi bạn bất chợt có thời gian rảnh.
• Đăng ký tham gia nhiều giải đấu nhất có thể, giữ tần suất mỗi tuần một lần, dù bạn có mệt mỏi hoặc uể oải ra sao. Giải đấu khu vực chính là cách thức để bạn có cơ hội luyện tập với các kỳ thủ thực thụ và cải thiện kỹ năng cũng như chiến thuật của mình.
• Đánh giá trận đấu của mình bằng phần mềm máy tính [chess engine] hoặc qua nhận xét của một huấn luyện viên. Việc thuê huấn luyện viên cờ vua sẽ tốn kha khá tiền của bạn, nhưng huấn luyện viên chắc chắn có thể giúp bạn cải thiện trình độ và củng cố tư duy sáng tạo. Bạn cũng có thể tìm được một phần mềm máy tính giúp mình đánh giá các nước cờ, từ đó nhìn nhận bước đi nào sai hay đúng. Nhận ra điểm yếu và điểm mạnh của bản thân là cách tốt nhất để bạn thành công trong cờ vua.
• Bạn có còn nhớ phần trên đề cập đến việc trở thành một chuyên gia thực thụ trong bất kỳ lĩnh vực nào nếu bạn đầu tư 10.000 giờ không? Mặc dù việc luyện tập như trên sẽ đem tới hiệu quả, cuối cùng, điều quan trọng nhất là bạn phải chơi cờ nhiều nhất có thể. Nếu bạn thực sự quyết tâm trở thành kỳ thủ giỏi, đây là con đường mà bạn cần theo đuổi.

Một trong những cách tốt nhất để trở nên giỏi hơn trong bất kỳ lĩnh vực gì chính là trao đổi với những người hiểu biết và xuất sắc trong lĩnh vực đó. Kỳ thủ giỏi có thể là một người trong gia đình, một đại kiện tướng, hay thậm chí là một kỳ thủ đã đánh bại bạn.