Thành phố Hòa Bình được thành lập năm 1896 theo Sắc lệnh của Toàn quyền Đông Dương. Trước năm 1896, trung tâm của tỉnh Mường Hoà Bình được đặt ở Chợ Bờ, sau khi bị nghĩa quân Đốc Ngữ tập kích mới dời về địa điểm hiện nay và mang tên thành phố Hòa Bình.
Khi mới thành lập, thị xã Hòa Bình nằm ở hai bên bờ sông Đà, bao gồm: bên bờ trái có phố Đúng, là nơi tập trung các công sở của chính quyền phong kiến và bên bờ phải có các phố An Hòa, Đồng Nhân, Trang Nghiêm, Xóm Vạn. Các phố bên bờ phải là nơi tập trung dân cư, nơi diễn ra các hoạt động kinh tế phục vụ khu vực hành chính và quân lính thực dân.
Trên bản đồ hành chính hiện nay, sông Đà chia thị xã thành hai phần: bên bờ phải có 4 phường là Đồng Tiến, Phương Lâm, Chăm Mát, Thái Bình và 3 xã là Sủ Ngòi, Dân Chủ và Thống Nhất; bên bờ trái có 4 phường là Tân Hòa, Hữu Nghị, Tân Thịnh, Thịnh Lang và 3 xã là Yên Mông, Hòa Bình và Thái Thịnh.
Các xã Hoà Bình, Thịnh Lang, Sủ Ngòi, Thái Bình lần lượt được sát nhập vào thị xã các năm 1979 và 1984. Như vậy, hiện nay thị xã Hoà Bình có 14 đơn vị hành chính, gồm 8 phường: Đồng Tiến, Phương Lâm, Chăm Mát, Thái Bình, Tân Hòa, Hữu Nghị, Tân Thịnh, Thịnh Lang và 6 xã: Sủ Ngòi, Dân Chủ, Thống Nhất, Yên Mông, Hòa Bình, Thái Thịnh.
HUYỆN ĐÀ BẮC
Trước kia, Đà Bắc thuộc lộ Đà Giang. Đến thế kỷ XV, Đà Bắc là một động của Mộc Châu thuộc phủ Gia Hưng, xứ Hưng Hóa. Năm Cảnh Hưng thứ 36 [1775], Mộc Châu chia thành 3 châu: Mộc Châu, Mã Nam và Đà Bắc. Từ đó, Đà Bắc trở thành một đơn vị hành chính cấp châu thuộc phủ Gia Hưng, trấn Hưng Hoá, gồm 4 động: Hiền Lương, Hào Tráng, Dỹ Lý và Đức Nhàn.
Ngày 22-6-1886, thực dân Pháp lập ra tỉnh Mường Hòa Bình, đặt lỵ sở ở Chợ Bờ, khi đó châu Đà Bắc nằm trong phủ Chợ Bờ. Đến tháng 11-1950, Mai Châu và Đà Bắc hợp thành châu Mai Đà, được một thời gian lại tách ra cho đến năm 1941 thì nhập lại. Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, châu Đà Bắc trở thành một đơn vị hành chính riêng.
Tháng 5-1947, Chính phủ quyết định chuyển 3 xã: Thịnh Lang, Yên Mông, Hòa Bình về Đà Bắc và chuyển châu Đà Bắc về Khu XIV. Đến tháng 11-1950, Đà Bắc chuyển về tỉnh cũ, hợp nhất với Mai Châu thành huyện Mai Đà, chuyển xã Hòa Bình, Yên Mông, Thịnh Lang trở lại huyện Kỳ Sơn.
Ngày 3-11-1956, Chính phủ quyết định chia xã Quy Đức thành 8 xã: Tiền Phong, Dân Lập, Tân Lập, Yên Hòa, Đoàn Kết, Trung Thành, Tân Minh và Cao Sơn. Đến ngày 22-1-1957, ủy ban hành chính Liên khu III lại ra quyết định chia xã Đức Nhàn thành 8 xã mới: Đồng Ruộng, Đồng Chum, Tân Pheo, Mường Chiềng, Giáp Đắt, Suối Nánh, Mường Tuổng, Đồng Nghệ và chia xã Hào Tráng thành 4 xã: Hào Tráng, Vầy Nưa, Ngòi Hoa, Thung Nai. Như vậy, toàn huyện lúc này có 23 xã.
Ngày 12-2-1957, Thủ tướng Chính phủ ra quyết định chia huyện Mai Đà thành hai huyện Mai Châu và Đà Bắc. Lúc này, huyện Đà Bắc có 6 xã: Đức Nhàn, Quy Đức, Hào Tráng, Tu Lý, Toàn Sơn và Hiền Lương.
Năm 1982, khi xây dựng Nhà máy thủy điện sông Đà, Chính phủ quyết định nhập xã Thung Nai vào huyện Kỳ Sơn, xã Ngòi Hoa vào huyện Tân Lạc; giải thể 2 xã Dân Lập và Tân Lập, thành lập mới xã Tân Dân; giải thể 2 xã Hào Tráng và Tu Lý, thành lập mới xã Hào Lý.
Đến nay, địa giới hành chính huyện Lương Sơn được ổn định với 18 đơn vị hành chính, bao gồm các xã Hoà Sơn, Liên Sơn, Thành Lập, Trung Sơn, Tiến Sơn, Nhuận Trạch, Cư Yên, Tân Vinh, Hợp Hoà, Cao Răm, Trường Sơn, Lâm Sơn và thị trấn Lương Sơn.
Theo đó, toàn bộ 204,92 km2 diện tích tự nhiên, 34.044 người của huyện Kỳ Sơn nhập vào thành phố Hòa Bình. Sau khi nhập, thành phố Hòa Bình có 348,65 km2 diện tích tự nhiên và quy mô dân số 135.718 người.
Thành phố Hòa Bình thành lập phường Dân Chủ, phường Thống Nhất, phường Kỳ Sơn, xã Quang Tiến, xã Thịnh Minh; điều chỉnh diện tích tự nhiên và người dân phường Thái Bình, xã Hòa Bình, xã Độc Lập, xã Mông Hóa. Sau khi sắp xếp, thành phố Hòa Bình có 19 đơn vị hành chính cấp xã, gồm 10 phường và 9 xã.
Sau khi thành lập, xã Hợp Phong, xã Thạch Yên, huyện Cao Phong, tỉnh Hòa Bình có 10 đơn vị hành chính cấp xã, gồm 9 xã và 1 thị trấn.
Huyện Đà Bắc thành lập xã Tú Lý, xã Nánh Nghê; điều chỉnh diện tích tự nhiên và người dân thị trấn Đà Bắc, xã Mường Chiềng. Sau khi sắp xếp, huyện Đà Bắc có 17 đơn vị hành chính cấp xã, gồm 16 xã và 1 thị trấn.
Huyện Kim Bôi điều chỉnh diện tích tự nhiên và dân số thị trấn Bo, xã Kim Bôi; thành lập xã Hùng Sơn, xã Kim Lập, xã Xuân Thủy, xã Hợp Tiến. Đến nay, huyện Kim Bôi có 17 đơn vị hành chính cấp xã, gồm 16 xã và 1 thị trấn.
Huyện Lạc Sơn thành lập xã Quyết Thắng, xã Vũ Bình; điều chỉnh diện tích tự nhiên và người dân thị trấn Vụ Bản. Sau khi sắp xếp, huyện Lạc Sơn có 24 đơn vị hành chính cấp xã, gồm 23 xã và 1 thị trấn.
Huyện Lạc Thủy thành lập thị trấn Ba Hàng Đồi, xã Thống Nhất, xã Phú Nghĩa; điều chỉnh diện tích tự nhiên và người dân thị trấn Chi Nê. Sau khi sắp xếp, huyện Lạc Thuỷ có 10 đơn vị hành chính cấp xã, gồm 8 xã và 2 thị trấn.
Huyện Lương Sơn thành lập xã Cao Sơn, xã Thanh Sơn, xã Thanh Cao; điều chỉnh diện tích tự nhiên và người dân xã Cư Yên, xã Liên Sơn, xã Cao Dương. Sau khi sắp xếp, huyện Lương Sơn có 11 đơn vị hành chính cấp xã, gồm 10 xã và 1 thị trấn.
Huyện Mai Châu thành lập xã Sơn Thủy, xã Tân Thành, xã Thành Sơn, xã Đồng Tân; điều chỉnh diện tích tự nhiên và người dân xã Nà Phòn, xã Bao La. Sau khi sắp xếp, huyện Mai Châu có 16 đơn vị hành chính cấp xã, gồm 15 xã và 1 thị trấn.
Huyện Tân Lạc thành lập xã Vân Sơn, thị trấn Mãn Đức, xã Nhân Mỹ, xã Suối Hoa; điều chỉnh diện tích tự nhiên và dân số xã Phong Phú. Sau khi sắp xếp, huyện Tân Lạc có 16 đơn vị hành chính cấp xã, gồm 15 xã và 1 thị trấn.
Huyện Yên Thủy sau khi điều chỉnh diện tích tự nhiên và dân số xã Bảo Hiệu, thị trấn Hàng Trạm có 11 đơn vị hành chính cấp xã, gồm 10 xã và 1 thị trấn.
Bên cạnh đó, Tòa án nhân dân huyện Kỳ Sơn, tỉnh Hòa Bình giải thể, nhập vào Tòa án nhân dân thành phố Hòa Bình, tỉnh Hoà Bình; Viện kiểm sát nhân dân huyện Kỳ Sơn, tỉnh Hòa Bình giải thể, nhập vào Viện kiểm sát nhân dân thành phố Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình.
Nghị quyết này có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/1/2020, cũng từ thời điểm này, tỉnh Hòa Bình có 10 đơn vị hành chính cấp huyện, gồm 9 huyện và 1 thành phố; 151 đơn vị hành chính cấp xã, gồm 131 xã, 10 phường và 10 thị trấn.