SKĐS - Phổi chúng ta được bao bọc bởi màng mỏng gọi là màng phổi. Màng phổi có hai lá: Lá thành [lót bên trong thành ngực] và lá tạng [bao bọc chính lá phổi]. Bình thường giữa hai lá này chỉ có một lớp dịch mỏng [khoảng 20ml] đủ giúp cho hai lá màng phổi dễ dàng trượt lên nhau khi ta hít thở.
Tràn dịch màng phổi là gì?
Nếu lượng dịch trong khoang màng phổi nhiều thì chức năng hô hấp sẽ bị cản trở. Tình trạng này gọi là tràn dịch màng phổi [TDMP], trong dân gian thường gọi đơn giản là “phổi có nước”. Nếu dịch này là mủ, ta gọi là “tràn mủ màng phổi”, còn nếu là máu sẽ được gọi là “tràn máu màng phổi”. Tràn dịch màng phổi có thể gặp ở cả người lớn lẫn trẻ em.
Triệu chứng của tràn dịch màng phổi
Các triệu chứng liên quan số lượng và vị trí của TDMP: Không có triệu chứng [nếu lượng dịch ít]; Khó thở, suy hô hấp, đau âm ỉ, ho [lượng dịch nhiều]; Nôn, đau bụng, chướng bụng [tụ dịch dưới phổi]; Đau ngực âm ỉ, đau nhiều hơn về bên bị tràn dịch và nếu nằm nghiêng về bên đó cơn đau sẽ tăng lên.
Hình ảnh phổi bình thường và tràn dịch màng phổi.
Các triệu chứng liên quan đến các bệnh là nguyên nhân. Ví dụ: Sốt cao, biếng ăn, mệt mỏi, thở nhanh, khó thở, đau ngực [viêm phổi]; Đổ mồ hôi về đêm, sốt về chiều, ho ra máu, sụt cân [lao].
Khi được chụp X-quang phổi sẽ thấy hình mờ đậm một bên bị tràn dịch hoặc cả hai bên phổi, dịch ở dưới thấp hơn, tim có thể bị đẩy sang bên đối diện.“Phổi có nước” - có phải do tắm nhiều?
Trong dân gian từ lâu vẫn có không ít người cho rằng “phổi có nước” là do tắm lâu, đặc biệt là tắm đêm, làm nước ngấm vào phổi. Điều này hoàn toàn không đúng. Nếu không, vận động viên bơi lội những người thường phải dầm mình mỗi ngày trong nước có khi đến chục giờ sẽ không thể có đủ sức khỏe mà trở thành những kình ngư nổi tiếng trong lòng người hâm mộ.
Tại phổi - màng phổi:
Nhiễm trùng: Sau nhiễm trùng phổi [viêm phổi, áp-xe phổi vỡ vào khoang màng phổi...] hoặc từ các cơ quan lân cận [gan, màng tim, trung thất]. Nhiễm trùng này có thể do vi khuẩn [gây tràn mủ màng phổi], lao [lao màng phổi], ký sinh trùng. Đây là nguyên nhân thường gặp nhất của tràn dịch màng phổi ở trẻ em.
Ung thư: Phế quản, phổi, màng phổi tiên phát hay do di căn [hiếm gặp ở trẻ em].
Chấn thương ngực, phẫu thuật lồng ngực.
Ngoài phổi - màng phổi: Do các bệnh tim [suy tim], gan [xơ gan], thận [hội chứng thận hư, suy thận], suy dinh dưỡng nặng, bệnh tự miễn, viêm tụy cấp.
Làm thế nào để chẩn đoán bệnh?
Chẩn đoán TDMP thường không khó, nhưng tìm nguyên nhân – điều quan trọng cho điều trị - lại cần nhiều kỹ thuật chuyên sâu.
Khám lâm sàng là giai đoạn quan trọng cho chẩn đoán nhưng luôn luôn phải kết hợp với các xét nghiệm khác nhau để xác định chẩn đoán và truy tìm nguyên nhân.
X-quang ngực thẳng tư thế đứng được xem là xét nghiệm thường qui trong chẩn đoán tràn dịch màng phổi.
Siêu âm ngực rất nhạy để phát hiện TDMP lượng ít mà trên X-quang phổi thẳng đứng đôi khi khó phát hiện. Siêu âm còn giúp bác sĩ xác định vị trí rút dịch màng phổi để chẩn đoán và điều trị.
Chọc hút dịch màng phổi là một thủ thuật thường khá an toàn với bác sĩ chuyên khoa và rất cần thiết nhằm xác định chẩn đoán và giúp tìm kiếm nguyên nhân TDMP. Thông thường bác sĩ sẽ dùng kim nhỏ, chọc vào khoang màng phổi vùng có dịch để hút. Tùy nguyên nhân và diễn biến bệnh mà dịch màng phổi có màu sắc khác nhau [trong, vàng chanh, vàng đục, mủ, nâu, đỏ máu, trắng đục như sữa...]. Dịch màng phổi sẽ được xét nghiệm sinh hóa, tế bào, vi sinh hoặc các xét nghiệm chuyên biệt khác để xác định nguyên nhân.
Điều trị bệnh thế nào?
Chọc hút dịch màng phổi không chỉ là biện pháp quan trọng giúp xác định chẩn đoán mà còn giúp bệnh nhân nhanh chóng bớt khó thở nếu lượng dịch nhiều.
Trong trường hợp tràn mủ màng phổi, người bệnh sẽ được thực hiện phẫu thuật nhỏ gọi là dẫn lưu màng phổi để đặt một ống dẫn lưu bằng nhựa xuyên qua da vào trong khoang màng phổi nhằm thoát mủ ra ngoài dần.
Tùy theo từng nguyên nhân của bệnh bác sĩ sẽ có chỉ định biện pháp điều trị phù hợp: Nếu do nhiễm khuẩn [viêm mủ màng phổi]: Sử dụng kháng sinh; Nếu do lao: điều trị thuốc kháng lao; Ung thư: phẫu thuật hoặc dùng hóa chất; Điều trị suy tim, xơ gan, suy thận...
Các biện pháp hỗ trợ khác: Nghỉ ngơi tại giường; ăn những thức ăn nhẹ, dễ tiêu, đủ năng lượng và dinh dưỡng; điều trị sốt, đau ngực bằng paracetamol; tập vật lý trị liệu hô hấp: theo chỉ định của thầy thuốc.
Theo SKĐS.
[Lê Lan - TP.HCM]
Hiện nay có khá nhiều bệnh nhân bị tràn dịch khoang màng phổi, có trường hợp là lành tính có thể điều trị hết, cũng có những trường hợp ác tính điều trị bệnh nhân bị tái phát nhiều lần và có thể tử vong.
Triệu chứng thường gặp của bệnh nhân tràn dịch màng phổi:
Khó thở, nhất là khó thở khi nằm là triệu chứng thường gặp nhất. Kế đến là đau ngực bên tràn dịch có thể có kèm theo sốt hay không, bệnh nhân có thể ho khan hay ho có đàm nếu nguyên nhân gây tràn dịch là viêm phổi. Nếu do ung thư phổi các cơn ho có thể kéo dài kèm theo khạc ra máu lẫn đàm, cơ thể suy kiệt.
Khi đi khám bệnh nếu nghi ngờ bác sĩ của bạn sẽ cho chụp X-quang phổi là phương pháp chẩn đoán cận lâm sàng rẻ tiền và hữu dụng nhất hiện nay trong việc chẩn đoán bệnh phổi có nước. Trong một số trường hợp bác sĩ sẽ dùng kim và ống chích chọc dò khoang màng phổi và lấy nước trong khoa màng phổi mang đi xét nghiệm tìm vi trùng, tế bào ác tính và xét nghiệm sinh hóa… để tìm nguyên nhân và bản chất của dịch khoang màng phổi. Việc tràn dịch có thể chỉ có một bên phổi, nhưng cũng có thể tràn dịch cả hai bên, tràn dịch có thể có số lượng ít vài trăm ml đến rất nhiều có khi cả một hai lít dịch. Một số trường hợp dịch có thể là mủ màu trắng sữa hay vàng đục tùy theo loại vi trùng gây ra tràn dịch màng phổi. Một số khác gặp tràn dịch khoang màng phổi trong chấn thương và dịch thường là máu không đông chảy ra từ các mạch máu và các tổn thương trong lồng ngực.
Về nguyên nhân của tràn dịch màng phổi có khá nhiều:
Đầu tiên phải phân biệt hai loại tràn dịch khoa màng phổi đó là tràn dịch do dịch thấm và tràn dịch do dịch tiết. Tràn dịch do dịch thấm xảy ra khi có các rối loạn và bệnh lý toàn thân ảnh hưởng đến việc hình thành và hấp thu dịch màng phổi. Ở Việt Nam và trên thế giới nguyên nhân hàng đầu gây tràn dịch thấm màng phổi là suy tim trái, tắc động mạch phổi và xơ gan… Tràn dịch màng phổi do dịch tiết xảy ra khi có sự rối loạn tại chỗ ảnh hưởng trực tiếp đến sự tạo thành và hấp thu dịch màng phổi. Những nguyên nhân chủ yếu gây tràn dịch màng phổi tiết là viêm phổi do vi trùng, bệnh ung thư phổi nguyên phát hay ung thư phổi di căn từ nơi khác đến, nhiễm siêu vi và tắc động mạch phổi. Việc chẩn đoán chính xác nguyên nhân rất quan trọng trong việc điều trị và tiên lượng cho người bệnh.
Điều trị bệnh chủ yếu là chọc hút, dẫn lưu khoang màng phổi và điều trị nguyên nhân như nhiễm trùng, suy tim, hay ung thư xơ gan… Nếu bệnh nhân bị tràn dịch nhiều thì phải gây đau ngực nhiều và khó thở phải tiến hành chọc hút khoang màng phổi với ống chích lớn và kim lớn, số lượng dịch hút ra có khi đến gần 1.000ml. Những trường hợp nặng hơn, bệnh nhân sẽ được mổ dẫn lưu kín khoang màng phổi chó dịch, mủ hoặc máu thoát ra ngoài. Việc sử dụng kháng sinh, thuốc kháng ung thư và các biện pháp điều trị nội khoa hỗ trợ là rất cần thiết nhằm điều trị tận gốc bệnh, tránh bị tái phát… Nói chung là muốn có kết quả điều trị tốt, bệnh nhân phải được phát hiện bệnh sớm và đến bệnh viện sớm. tuân thủ theo điều trị của thầy thuốc và các quy định của cơ sở Y tế trong chẩn đoán và điều trị.
Theo SKĐS
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Đặng Xuân Cường - Khoa Hồi sức cấp cứu - Bệnh viện đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng. Bác sĩ có 14 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực hồi sức cấp cứu và chống độc.
Tràn dịch màng phổi là tình trạng lượng dịch trong khoang màng phổi nhiều hơn mức sinh lý. Lượng dịch ít, tăng có thể không gây triệu chứng khó chịu cho người bệnh hay chỉ khó thở nhẹ. Tuy nhiên trường hợp tràn dịch nhiều gây nguy hiểm đến tính mạng người bệnh.
Khoang màng phổi là một khoang ảo nằm giữa phổi và thành ngực [Giữa lá thành và lá tạng]. Bình thường trong khoang màng phổi có một ít dịch [khoảng 10-15ml] có chức năng như hệ thống đệm giữa phổi và thành ngực, lượng dịch này gọi là dịch sinh lý trong khoang màng phổi
Tràn dịch màng phổi là tình trạng lượng dịch trong khoang màng phổi nhiều hơn mức sinh lý. Lượng dịch ít, tăng có thể không gây triệu chứng khó chịu cho người bệnh hay chỉ khó thở nhẹ, tuy nhiên trường hợp tràn dịch nhiều gây nguy hiểm đến tính mạng người bệnh.
Tràn dịch màng phổi có nhiều nguyên nhân gây ra và có thể tràn dịch là lành tính nhưng có không ít trường hợp tràn dịch màng phổi ác tính, tái lại nhiều lần có thể gây tử vong.
Nguyên nhân gây tràn dịch màng phổi được chia theo phân loại
- Tràn dịch màng phổi do dịch thấm
- Tràn dịch màng phổi do dịch tiết
Người bệnh đau ngực nhiều, đau âm ỉ tăng dần theo thời gian
- Người bệnh xuất hiện khó thở, khi nằm. Mức độ khó thở tùy thuộc vào lượng dịch trong khoang màng phổi, nếu lượng dịch > 2 lít gây khó thở nhiều, lượng dịch màng phổi tăng nhanh gây khó thở cấp tính.
- Khám lâm sàng phát hiện hội chứng 3 giảm: Rung thanh giảm, rì rào phế nang giảm, gõ đục.
- Nếu nguyên nhân do viêm phổi, viêm màng phổi: Có thể gặp ở mọi lứa tuổi
- Người bệnh thường xuất hiện kèm theo sốt vừa hay sốt cao, đau ngực, ho khan hoặc ho có đờm.
- Chụp x-quang hay CT scan xác định có dịch tự do hay khu trú trong khoang màng phổi
- Xác định căn nguyên gây viêm phổi bằng cách xét nghiệm đờm, xét nghiệm sinh hóa dịch màng phổi, nuôi cấy vi khuẩn...
- Nguyên nhân do ung thư: Thường thấy ở người trung và cao tuổi. Độ tuổi thường thấy là trên 40 tuổi.
- Thường kèm theo triệu chứng toàn thân mệt mỏi, chán ăn, gầy sút nhanh, ít khi sốt, da niêm mạc xanh, thiếu máu...
- Người bệnh đau ngực nhiều, đau âm ỉ tăng dần theo thời gian
- Ho khan hoặc ho ra máu
- Chẩn đoán dựa vào X-quang, chụp CT scan, xét nghiệm sinh hóa dịch màng phổi, xét nghiệm tìm tế bào ung thư...
- Nếu do nguyên nhân toàn thân người bệnh thường có tiền sử bệnh toàn thân trước đó: Suy tim, suy dinh dưỡng, xơ gan..... Thường có kèm theo tràn dịch đa màng, phù chân...
Tràn dịch màng phổi có nguy hiểm hay không còn tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra tràn dịch màng phổi và mức độ tràn dịch. Nếu nguyên nhân do ung thư việc điều trị gặp phải nhiều khó khăn vì hường tái phát tràn dịch sau khi hút dịch màng phổi.
Tràn dịch màng phổi gây thiếu oxy nuôi dưỡng cơ thể
Tràn dịch cấp tính nếu không được xử lý kịp thời có thể gây tử vong, do chèn ép phổi, giảm khả năng hô hấp gây thiếu oxy.
Những trường hợp tràn dịch màng phổi ác tính thường tái đi tái lại nhiều lần dù đã được điều trị đúng cách.
Tràn dịch màng phổi gây ra hậu quả ảnh hưởng rất lớn đến hô hấp, gây thiếu oxy nuôi dưỡng cơ thể. Có thể để lại một số di chứng như: Viêm dày màng phổi, vôi hóa màng phổi, nếu căn nguyên do lao còn gây viêm mủ màng phổi. Các di chứng này ảnh hưởng tới khả năng hô hấp của người bệnh.
Việc phát hiện sớm bệnh giúp điều trị hiệu quả cao, nên khi có các dấu hiệu như khó thở tăng dân, đau ngực... người bệnh không nên chủ quan mà cần đến các cơ sở Y tế khám để chẩn đoán sớm bệnh.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đăng ký lịch trực tuyến TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn!
Phổi có nhiệm vụ gì?
XEM THÊM: