Trong quả dưa hấu thường có rất nhiều hạt, nhưng hiện nay bên ngoài thì trường đã xuất hiện loại dưa hấu không hạt. Vậy người ta đã loại bỏ hạt trước khi bán ư? Hay người ta đã sử dụng cách thức nào khác để có được dưa hấu không hạt.
Tại sao dưa hấu tam bội không có hạt
Trong dưa hấu thường có rất nhiều hạt, khi ăn ta phải nhằn nhổ đi. Ngày nay, con người đã trồng được một loại dưa hấu không có hạt [trên thực tế có hạt, song hạt không phát dục] mà lại còn nhiều nước, ngọt, ròn.
Đó là kết quả của sự nhận thức tự nhiên và sự cải tạo tự nhiên của con người. Trong giới tự nhiên ngoài phần lớn thực vật cần ra hoa kết hạt, truyền giống đời sau ra, cũng có một số thực vật chỉ kết quả không kết hạt. Con người đã tiến hành quan sát nghiên cứu những loại thực vật không hạt, phát hiện chúng đa phần là thực vật tam bội thể. Cái gọi là tam bội thể, tức là số nhiễm sắc thể của tế bào thể [tế bào của các cơ quan như rễ, thân, lá…] của chúng bằng ba lần tế bào tính [phấn hoa và noãn]. Số nhiễm sắc thể trong tế bào thể của thực vật chỉ bằng hai lần tế bào tính [số nhiễm sắc thể của tế bào tính gọi là đơn bội] cho nên gọi là thực vật nhị bội thể.
Chỉ có những thực vật có số nhiễm sắc thể là số chẵn [như 2, 4…] mới có thể sản sinh ra hạt, dưa hấu bình thường là thực vật nhị bội thể, số nhiễm sắc thể là 22, phối thành 11 đôi, cho nên có thể truyền giống đời sau. Dưa hấu không hạt là thực vật tam bội thể, số nhiễm sắc thể của nó là 33, khi tế bào phân chia nhiễm sắc thể sẽ phân phối không đều, gây ra tình trạng không mang thai nghiêm trọng, không kết hạt được, cho nên tuyệt đại bộ phận trong quả là không hạt.
Có một số thực vật, trong điều kiện môi trường thay đổi rõ rệt sẽ có những biến đổi có thể khiến cho nhiễm sắc thể của tế bào thể tăng gấp bội, hiện nay con người thường dùng một loại kiềm sinh vật để xử lý hạt giống của thực vật, có thể trồng được nhiều thực vật đa bội thể. Để trồng được loại dưa hấu tam bội thể, người ta trước tiên dùng 0,01% – 0,1% dung dịch colchinine ngâm hạt giống dưa hấu bình thường, hoặc bôi lên các mầm non của nó, thu được loại hạt giống dưa hấu tứ bội thể.
Sau đó trồng hạt giống tứ bội thể, dùng loại dưa hấu thường làm cây đực và loại dưa hấu tứ bội thể làm cây mẹ, tiến hành tạp giao như vậy sẽ được hạt giống dưa hấu tam bội thể. Dùng hạt giống dưa hấu tam bội thể trồng, sẽ trồng được dưa hấu không hạt. Bởi vì trên cây thực vật tam bội thể phấn hoa của nhụy đực đã mất đi chức năng, không có khả năng thụ tinh, phải lấy phấn hoa của dưa nhị bội thể chuyển sang nhụy cái của cây tam bội thể, mới có thể tạo ra loại dưa hấu không hạt.
Cho nên chúng ta thấy trong vườn dưa, dưa tam bội thể và dưa hấu nhị bội thể trồng lẫn lộn, có lợi cho côn trùng truyền phấn.
Tại sao có quả không hạt?
Khi đi chợ, đôi khi ta vẫn bắt gặp những lời mời gọi, mua "dưa hấu 3n", "nho 3n", "táo 3n".. Vậy tại sao những quả này lại được gọi như vậy? Chúng được hình thành như thế nào? Có hại cho sức khỏe không?
Có khá nhiều nguyên nhân để giải thích lí do quả không có hạt.
Trong bài viết dưới đây, tôi sẽ trình bày về quả không hạt được tạo ra bằng việc gây đột biến đa bội lẻ.
1. Đột biến đa bội lẻ là gì?
Đột biến đa bội là dạng đột biến số lượng NST, làm tăng số nguyên lần bộ NST đơn bội của loài và lớn hơn 2n. Cơ thể sinh vật sẽ mang bộ NST là 3n, 4n, 5n.. Trong đó, cơ thể có bộ NST là 3n, 5n, 7n.. được gọi là thể đa bội lẻ.
2. Cơ chế hình thành thể tam bội [3n]
Từ hình ảnh minh họa, ta có thể thấy, thể tam bội [3n] được hình thành do sự kết hợp giữa giao tử bình thường [n] với giao tử lưỡng bội [2n].
Thể lưỡng bội [2n] sinh ra từ quá trình rối loạn giảm phân ở cơ thể bố/mẹ, tất cả NST không phân li ở kì sau giảm phân làm các NST không phân li, nên không tạo được giao tử đơn bội
3. Nguyên nhân rối loạn giảm phân
Do sự tác động của con người: Nhu cầu của con người ngày càng cao, vai trò của con người trong việc biến đổi sinh vật để tạo ra các sản phẩm phù hợp với thị hiếu của mình là rất quan trọng. Con người đã chủ động tác động các tác nhân hóa học [thường là consixin] lên các loại quả để ngăn cản sự hình thành thoi phân bào của NST ở pha G của nguyên phân/ giảm phân; làm cho các NST nhân đôi nhưng không phân li, tạo giao tử bất thường.
4. Tại sao quả đa bội lẻ lại không có hạt?
Bình thường, khi cơ thể sinh vật giảm phân hình thành giao tử đơn bội. Qua quá trình thụ tinh, tạo hợp tử, hợp tử phát triển hình thành noãn, tạo hạt.
Nhưng khi bị đột biến, quá trình giảm phân tạo giao tử bất thường, từ đó giao tử không có khả năng thụ tinh tạo hợp tử nên không xảy ra quá trình tiếp theo, nên không tạo hạt. Chính vì vậy mà đột biến đa bội lẻ không có khả năng sinh sản hữu tính, nên không di truyền được cho thế hệ sau bằng sinh sản hữu tính.
5. Quả không hạt ăn có hại đến sức khỏe không?
Do có hàm lượng AND tăng gấp bội nên thể đa bội thường cho năng suất, kích thước lớn hơn, khả năng chống chịu, sinh trưởng tốt hơn so với các dạng quả lưỡng bội.
Nhiều hiểu sai lầm của mọi người: Quả không hạt là sản phẩm biến đổi gen, ăn sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe con người, nên rất nhiều người lại bỏ qua lợi ích của việc sử dụng quả không hạt. Trên thực tế, quả không hạt được tạo do việc gây đột biến đa bội lẻ, loại bỏ được hạt- thành phần khá cứng và không có dưỡng chất, và không hề gây hại cho sức khỏe chúng ta.
Kết luận:
Tôi tin rằng việc sử dụng quả không hạt sẽ đáp ứng được nhu cầu của mọi đối tượng, lứa tuổi khác nhau. Không sợ vừa ăn vừa nhả hạt, mà vẫn thưởng thức được độ ngon, ngọt của trái cây, đặc biệt trong những ngày hè nóng bức như này quả là 1 điều tuyệt vời.