Thành phần nào trong máu tham gia bảo vệ cơ thể

This post is also available in: English [English]

Tổng quan về máu

Máu là gì?

Máu là một mô lỏng, lưu thông trong hệ thống tuần hoàn của cơ thể. Máu chuyên chở O2 và CO2 trao đổi giữa phế nang và các tổ chức tế bào; vận chuyển đường, các axit amin, các axit béo, các vitamin… đến cung cấp cho các tổ chức tế bào. Máu lưu thông khắp cơ thể lấy những chất cặn bã của chuyển hóa tế bào đưa đến các cơ quan bài xuất như thận, phổi, tuyến mồ hôi…

Máu có các kháng thể, kháng độc tố… tham gia vào cơ chế bảo vệ cơ thể. Máu mang các hormone, các loại khí O2 và CO2, các chất điện giải khác nhau như Ca++, K+, Na+… để điều hòa hoạt động các nhóm tế bào, các cơ quan khác nhau trong cơ thể nhằm đảm bảo sự hoạt động đồng bộ của các cơ quan trong cơ thể.

Máu còn có khả năng điều hòa nhiệt độ cơ thể một cách nhanh chóng làm cho các phần khác nhau trong cơ thể luôn có cùng một nhiệt độ tương đương như nhau.

Lượng máu ở người trưởng thành

Lượng máu ở người khỏe mạnh tương đối ổn định và phụ thuộc vào nhiều yếu tố như tuổi, giới, cân nặng… Lượng máu tỷ lệ thuận với trọng lượng cơ thể, mỗi người có trung bình từ 70 – 80ml máu/kg cân nặng. Lượng máu tương đối ổn định nhờ cơ chế điều hòa giữa lượng máu sinh ra ở tủy xương và lượng máu bị mất đi hàng ngày.

Tuy vậy, nếu mất một lượng máu quá lớn hoặc chức năng sinh máu của tủy xương bị rối loạn thì lượng máu trong cơ thể mất ổn định. Lượng máu liên quan trực tiếp đến hoạt động của cơ thể như khi mất nhiều mồ hôi, hoặc mất nước thì lượng máu có thể giảm do bị cô đặc.

Trong những trường hợp bệnh lý như thiếu máu do mất máu, do suy tủy… lượng máu trong cơ thể sẽ bị thay đổi tùy thuộc tình trạng bệnh lý. Nếu mất trên 1/3 tổng lượng máu thì cơ thể sẽ bị rối loạn chức năng của nhiều cơ quan, có thể gây sốc, thậm chí bị tử vong.

Cấu tạo và chức năng của máu là gì?

Máu gồm hai phần chính: các tế bào máu và huyết tương

Các tế bào máu

Hồng cầu chiếm số lượng nhiều nhất, chứa huyết sắc tố [chất làm cho máu có màu đỏ]. Hồng cầu làm nhiệm vụ vận chuyển khí oxy [O2] từ phổi đến các mô và nhận khí cacbonic [CO2] từ các mô tới phổi để đào thải. Đời sống trung bình của hồng cầu là 120 ngày; hồng cầu già bị tiêu hủy chủ yếu ở lách và gan. Tủy xương sinh các hồng cầu mới để thay thế và duy trì lượng hồng cầu ổn định trong cơ thể.

Bạch cầu có chức năng bảo vệ cơ thể bằng cách phát hiện và tiêu diệt các “vật lạ” gây bệnh. Có nhiều loại bạch cầu khác nhau với đời sống từ một tuần đến vài tháng: có loại làm nhiệm vụ thực bào tức là “ăn” các “vật lạ”, có loại làm nhiệm vụ “nhớ” để nếu lần sau “vật lạ” này xâm nhập sẽ bị phát hiện và nhanh chóng cơ thể sinh ra một lượng lớn bạch cầu tiêu diệt chúng, có loại tiết ra các kháng thể lưu hành trong máu để bảo vệ cơ thể…

Bạch cầu được sinh ra tại tủy xương. Ngoài việc lưu hành trong máu là chính, có một lượng khá lớn bạch cầu cư trú ở các mô của cơ thể để làm nhiệm vụ bảo vệ.

Tiểu cầu của máu là gì?

Chúng là những mảnh tế bào rất nhỏ tham gia vào chức năng cầm máu bằng cách tạo các cục máu đông bịt các vết thương ở thành mạch máu. Ngoài ra, tiểu cầu còn làm cho thành mạch mềm mại, dẻo dai nhờ chức năng tiểu cầu làm “trẻ hóa” tế bào nội mạc. Đời sống của tiểu cầu khoảng 7 – 10 ngày. Cũng giống như hồng cầu và bạch cầu, tủy xương là nơi sinh ra tiểu cầu.

Huyết tương

Huyết tương của máu là gì? Đó là phần dung dịch, có màu vàng, thành phần chủ yếu là nước; ngoài ra còn còn có thành phần khác như: đạm, mỡ, đường, vitamin, muối khoáng, các men… Huyết tương thay đổi theo tình trạng sinh lý trong cơ thể, ví dụ sau bữa ăn huyết tương có màu đục và trở nên trong, màu vàng chanh sau khi ăn vài giờ. Nếu đơn vị máu có huyết tương “đục” sẽ không được sử dụng vì có thể gây sốc, gây dị ứng cho người bệnh.

Sự có mặt của những thành phần kháng nguyên trên bề mặt hồng cầu và kháng thể trong huyết tương sẽ quyết định sự khác nhau hay giống nhau giữa các cá thể, nên sẽ quy định nhóm máu tương ứng./.

Pacific Cross Việt Nam cung cấp các chương trình bảo hiểm sức khỏe và bảo hiểm du lịch phù hợp với từng yêu cầu và ngân sách của khách hàng. Cho dù là chương trình bảo hiểm cho cá nhân bạn, cho gia đình bạn hoặc doanh nghiệp của bạn, chúng tôi ở đây để đảm bảo rằng bạn nhận được sản phẩm bảo hiểm tốt nhất.

Nếu bạn chưa chắc chắn về chương trình bảo hiểm nào phù hợp với nhu cầu của mình, hãy sử dụng Chương trình Lựa Chọn Bảo Hiểm của chúng tôi hoặc liên hệ với chúng tôi để được tư vấn miễn phí qua email: i.

Tài liệu tham khảo:

Giáo trình “Sinh lý học y khoa tập 1” – bộ môn Sinh lý học, Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh

Giáo trình “Sinh lý học y khoa tập 1” – bộ môn Sinh lý, Sinh lý bệnh & Miễn dịch, trường Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch

Cẩm nang vận động hiến máu tình nguyện, NXB Y học, 2013

Máu là chất lỏng quan trọng được cơ thể tuần hoàn liên tục thông qua tim và các hệ thống mạch máu, đảm bảo hoạt động sống của con người. Biết rằng máu có vai trò quan trọng với cơ thể song không phải ai cũng hiểu về cấu tạo của máu. Chủ động tìm hiểu thông tin này giúp chúng ta có kiến thức để tăng cường và duy trì sức khỏe tốt hơn.

1. Thông tin về cấu tạo của máu

Máu là chất lỏng quan trọng giúp duy trì sự sống của cơ thể, bất cứ ảnh hưởng nào gây gián đoạn lưu thông máu hoặc thay đổi thành phần máu đều gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe. Vậy máu hình thành như thế nào, chứa các thành phần cấu tạo nào, vai trò ra sao?

Các thành phần cấu tạo chính của máu

1.1. Máu tạo thành như thế nào?

Sự tạo thành của máu rất đặc biệt, tại đây các thành phần cấu tạo của máu cũng được sản xuất, cụ thể là trong tủy xương. Tủy xương tập trung chủ yếu ở trung tâm khung xương, có dạng khá mềm, nơi thực hiện chế tạo khoảng 95% tổng tế bào máu của cơ thể. Tủy xương con người nằm rải rác ở nhiều xương, người trưởng thành thì tủy xương tập trung chủ yếu ở vùng xương sống, xương ngực và xương chậu.

Là cơ quan chính tạo thành máu, tế bào máu do tủy xương sản xuất được coi như tế bào gốc, hay còn gọi là tế bào tạo máu. Theo thời gian với sự nuôi dưỡng, khi tế bào gốc trưởng thành sẽ kéo theo các tế bào thành phần khác trong máu.

Tế bào máu mới tạo thành từ tủy xương và chưa hoàn thiện, chưa đưa vào hệ thống máu lưu thông được gọi là tế bào máu chưa trưởng thành. Sau đó, một số tế bào máu này được chuyển tới bộ phận chuyên trách khác của cơ thể sẽ tiếp tục trưởng thành và được cơ thể sử dụng. Một số khác tế bào máu chưa trưởng thành được giữ lại tại tủy xương để phát triển hoàn thiện.

Tủy xương là cơ quan sản xuất tế bào máu

Bên cạnh tủy xương là cơ quan chính tạo thành tế bào máu thì các cơ quan có vai trò điều chỉnh quá trình sản xuất, tiêu hủy, phân hóa tế bào máu gồm: lá lách, hạch bạch huyết, gan,…

1.2. Thành phần cấu tạo của máu

Thành phần chiếm tỉ lệ lớn nhất, khoảng 55 - 65% thể tích máu là huyết tương, cùng với đó là các tế bào máu. Quan trọng là:

Tế bào hồng cầu: Chiếm tỉ lệ lớn tạo nên màu đỏ tươi của máu

Chức năng chính của tế bào hồng cầu là vận chuyển Oxy và Carbon dioxide. Protein quan trọng của tế bào hồng cầu đảm bảo chức năng vận chuyển oxy là Hemoglobin. Một chu trình vận chuyển này diễn ra như sau:

• Hemoglobin của hồng cầu tiếp nhận và giữ phân tử khí O2 do phổi cung cấp, hòa cùng dòng máu đến các bộ phận của cơ thể và giải phóng để tế bào tại đó tiếp nhận.

• Máu về qua đường tĩnh mạch không giàu oxy nên thường có màu đỏ sậm.

Tế bào bạch cầu gồm nhiều loại

Vai trò chính của tế bào bạch cầu trong máu là đảm bảo miễn dịch và chống lại sự nhiễm trùng. Do có rất nhiều tác nhân có thể gây nhiễm trùng, thuộc các nhóm virus, vi khuẩn, ký sinh trùng, nấm,… nên tương ứng cũng có nhiều tế bào bạch cầu.

Trong đó, các tế bào bạch cầu quan trọng của máu bao gồm: Lympho tế bào, Eosinophils, Neutrophils, Tế bào monocytes,…

Tế bào bạch cầu của máu có vai trò miễn dịch chính

Tế bào bạch cầu của máu thực hiện nhiệm vụ tiêu diệt tác nhân gây bệnh, chữa lành vết thương bằng việc tiêu thụ các dạng vật chất không cần thiết như: tế bào chết, tế bào hồng cầu cũ, mô mảnh,…

Tế bào tiểu cầu

Thành phần chức năng còn lại của máu là tiểu cầu, có vai trò trong đảm bảo quá trình đông máu. Về kích thước, so với hồng cầu và bạch cầu thì tiểu cầu khá nhỏ, chúng cũng lưu thông cùng dòng máu đi khắp cơ thể. Khi có hiện tượng chảy máu xảy ra, tế bào tiểu cầu sẽ tụ họp nhanh chóng hình thành nút tiểu cầu, ngăn chặn nhanh chóng sự chảy máu.

1.3. Thành phần hóa học của máu

Cấu tạo tế bào của máu được sử dụng nhiều hơn trong y học, để giải thích vai trò cũng như các hoạt động liên quan đến máu. Xét về cấu tạo hóa học, máu gồm các thành phần khá đa dạng, trong đó chủ yếu là: protein, khí [oxy, nito, CO2,], carbohydrate, hormone,…

2. Lượng máu bình thường trong cơ thể là bao nhiêu?

Để đảm bảo hoạt động sống và các chức năng bình thường, cơ thể cần có lượng máu phù hợp cho phép tuần hoàn liên tục. Lượng máu này sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố, chủ yếu như: giới tính, độ tuổi, cân nặng,… Hầu hết các phương pháp tính lượng máu phù hợp của cơ thể người dựa trên cân nặng, trung bình từ 70 - 80ml máu trên mỗi kg cân nặng.

Lượng máu trong cơ thể phụ thuộc chính vào cân nặng

Như vậy, một người 50kg sẽ có tổng lượng máu khoảng 3.5 - 4l, tồn tại trong tim cũng như tuần hoàn liên tục qua các mạch máu trong cơ thể. Cơ thể cũng có cơ chế điều hòa tự nhiên để ổn định tổng lượng máu trong cơ thể, đảm bảo máu sinh ra ở tủy xương tương ứng với máu mất đi mỗi ngày. CHỉ trong trường hợp mất máu quá nhiều hoặc tủy xương gặp vấn đề, lượng máu cơ thể sẽ bị thiếu hụt, chủ yếu gặp tình trạng thiếu máu.

Bên cạnh đó, lượng máu trong cơ thể có thể giảm khi cơ thể mất nước, mất mồ hôi song thành phần cấu tạo của máu không thay đổi nhiều. Cơ thể vẫn có thể duy trì hoạt động sống nếu thiếu máu nhẹ, thiếu máu nặng sẽ gây ra nhiều vấn đề sức khỏe. Nếu nghiêm trọng hơn, cơ thể chỉ có 1/3 tổng lượng máu cần thiết thì các cơ quan đều bị rối loạn chức năng, gây sốc và có thể dẫn tới tử vong.

3. Rối loạn cấu tạo máu nhận biết thế nào?

Mỗi loại tế bào máu đều có vai trò riêng và tồn tại với lượng ổn định, cân bằng với nhau đảm bảo các hoạt động của cơ thể diễn ra bình thường. Song do bệnh lý, cấu tạo thành phần máu có thể bị rối loạn gây ra nhiều vấn đề sức khỏe như:

• Khó thở, yếu cơ.

• Cảm giác mệt mỏi, thiếu năng lượng không rõ nguyên nhân.

• Cảm giác lo lắng, bất an, khó chịu trong người.

• Xuất hiện những cơn sốt vặt thường xuyên, không rõ nguyên nhân.

• Xuất hiện những vết bầm tím bất thường trên cơ thể.

• Vết thương cơ thể lâu phục hồi.

Sự xuất hiện bất thường của vết bầm tím có thể do rối loạn cấu tạo máu

Rối loạn cấu tạo của máu nhẹ có thể không phát hiện được trừ khi có bệnh lý hoặc xét nghiệm máu trong khám chữa bệnh. Để cơ thể tạo máu khỏe mạnh và duy trì tốt chức năng, cần duy trì chế độ dinh dưỡng, thể thao, bảo vệ sức khỏe tốt.