Khi nghe thuật ngữ "bệnh đái tháo nhạt", có thể giả sử nó liên quan đến những gì thường được gọi là "tiểu đường" hay “đái tháo đường”. Trong khi các rối loạn chia sẻ một tên và có một số dấu hiệu phổ biến, trong thực tế đái tháo đường [type 1 và type 2] và đái tháo nhạt là không liên quan.
Đái tháo nhạt [DI] là một rối loạn đặc trưng bởi khát mãnh liệt và sự bài tiết của lượng lớn nước tiểu [polyuria]. Trong hầu hết trường hợp, đái tháo nhạt là kết quả của cơ thể không sản xuất, lưu trữ hoặc phát hành một hormone quan trọng, nhưng đái tháo nhạt cũng có thể xảy ra khi thận không thể đáp ứng đúng hormone đó. Hiếm khi, đái tháo nhạt có thể xảy ra trong khi mang thai [đái tháo nhạt lúc mang thai].
Phương pháp điều trị hiệu quả có sẵn để làm giảm cơn khát và bình thường lượng nước tiểu.
Các triệu chứng
Các dấu hiệu và triệu chứng thường gặp nhất của đái tháo nhạt
Rất khát.
Bài tiết một khối lượng quá nhiều nước tiểu pha loãng.
Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng này, lượng nước tiểu có thể từ khoảng 2,5 lít mỗi ngày nếu có đái tháo nhạt nhẹ đến khoảng 15 lít mỗi ngày nếu nghiêm trọng và nếu dùng rất nhiều dịch. Trong khi đó, lượng nước tiểu trung bình ở người lớn khỏe mạnh trong khoảng khoảng 1,5 - 2,5 lít một ngày.
Cần phải dậy vào ban đêm để đi tiểu và tiểu dầm.
Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có đái tháo nhạt có thể có các dấu hiệu và triệu chứng sau đây
Không giải thích được khuôn mặt hay không nguôi ngoai khóc.
Ướt tã bất thường.
Sốt, nôn mửa hoặc tiêu chảy.
Da khô.
Tăng trưởng chậm.
Giảm trọng lượng.
Đi khám bác sĩ ngay lập tức nếu nhận thấy hai dấu hiệu phổ biến nhất của đái tháo nhạt: đi tiểu quá nhiều và khát cùng cực.
Nguyên nhân
Thông thường, thận loại bỏ dịch dư thừa ở máu. Dịch này được lưu giữ trong bàng quang [nước tiểu]. Khi hệ thống cân bằng dịch làm việc đúng, thận tạo nước tiểu ít hơn khi nước trong cơ thể giảm để bảo tồn dịch.
Khối lượng và thành phần của dịch cơ thể vẫn cân bằng qua sự kết hợp của lượng uống và bài tiết ở thận. Tỷ lệ chủ yếu chi phối bởi khát, mặc dù thói quen có thể làm tăng lượng quá cao so với cần thiết. Tỷ lệ chất bài tiết của thận có ảnh hưởng lớn tới việc sản xuất hormone chống lợi tiểu [ADH], còn gọi là vasopressin.
Vùng dưới đồi tiết ra ADH và lưu trữ các hormone trong tuyến yên, một tuyến nhỏ nằm ở đáy não. ADH được phát hành vào máu khi cần thiết. ADH sau đó cô đặc nước tiểu bằng cách kích hoạt thận ống để hấp thụ nước trở lại vào máu hơn là bài tiết nước vào nước tiểu.
Đái tháo nhạt xảy ra khi hệ thống này bị phá vỡ và cơ thể không thể điều chỉnh cách xử lý dịch. Cách thức mà hệ thống bị gián đoạn xác định hình thức đái tháo nhạt:
Bệnh đái tháo nhạt trung ương. Nguyên nhân của đái tháo nhạt trung ương thường thiệt hại tuyến yên hoặc vùng dưới đồi, thường do phẫu thuật khối u, viêm nhiễm [như viêm màng não] hoặc chấn thương đầu. Trong một số trường hợp nguyên nhân không rõ. Thiệt hại này gây gián đoạn việc sản xuất, lưu trữ và phát hành của ADH bình thường.
Bệnh đái tháo nhạt ống thận. Đái tháo nhạt ống thận xảy ra khi có khiếm khuyết trong ống thận - các cấu trúc trong thận bài tiết hoặc hấp thụ nước. Khiếm khuyết này làm cho thận không thể đáp ứng đúng ADH. Các lỗi có thể là do di truyền hoặc rối loạn thận mãn tính. Một số loại thuốc như lithium và tetracycline cũng có thể gây ra đái tháo nhạt ống thận.
Bệnh đái tháo nhạt lúc mang thai. Đái tháo nhạt thai nghén chỉ xảy ra trong khi mang thai và khi một loại enzyme do nhau thai - hệ thống các mạch máu và các mô khác, cho phép việc trao đổi các chất dinh dưỡng và các sản phẩm chất thải giữa một người mẹ và em bé - phá hủy ADH ở người mẹ.
Trong khoảng 30 phần trăm các trường hợp đái tháo nhạt, các bác sĩ không bao giờ xác định được nguyên nhân.
Yếu tố nguy cơ
Đái tháo nhạt ống thận hiện tại hay ngay sau khi sinh thường có một nguyên nhân di truyền làm thay đổi khả năng của thận để cô đặc nước tiểu. Bệnh đái tháo nhạt ống thận thường ảnh hưởng tới nam giới, mặc dù phụ nữ truyền các gen trên.
Các biến chứng
Đái tháo nhạt có thể gây ra không giữ lại đủ nước để hoạt động, và có thể trở nên mất nước. Mất nước có thể gây ra:
Khô miệng.
Cơ yếu.
Huyết áp thấp [hạ huyết áp].
Tăng natri huyết.
Mắt trũng.
Sốt hoặc nhức đầu, hoặc cả hai.
Nhịp tim nhanh.
Giảm trọng lượng.
Đái tháo nhạt cũng có thể gây ra sự mất cân bằng điện giải. Điện giải là khoáng chất trong máu, chẳng hạn như natri, kali và canxi - duy trì sự cân bằng dịch trong cơ thể. Sự mất cân bằng điện giải có thể gây ra các triệu chứng như nhức đầu, mệt mỏi, khó chịu và đau nhức bắp thịt.
Kiểm tra và chẩn đoán
Bác sĩ sẽ thực hiện một số xét nghiệm để chẩn đoán đái tháo nhạt, vì các dấu hiệu và triệu chứng có thể được gây ra bởi một số vấn đề khác, chẳng hạn như đái tháo đường. Nếu chẩn đoán đái tháo nhạt được thực hiện, bác sĩ sẽ cần phải xác định loại đái tháo nhạt có, bởi vì điều trị là khác nhau cho từng loại hình của bệnh.
Một số xét nghiệm mà bác sĩ thường sử dụng để xác định loại đái tháo nhạt và trong một số trường hợp, bao gồm:
Ngừng nước kiểm tra. Thử nghiệm này sẽ giúp xác định nguyên nhân gây ra đái tháo nhạt. Sẽ được yêu cầu ngừng dịch uống 2 - 3 giờ trước khi thử nghiệm để các bác sĩ có thể đo những thay đổi trọng lượng cơ thể, lượng nước tiểu và thành phần nước tiểu khi dịch được giữ lại. Trong một số trường hợp bác sĩ cũng có thể đo mức ADH máu trong khi thử nghiệm này.
Thử nghiệm ngừng nước được thực hiện dưới sự giám sát chặt chẽ ở trẻ em và phụ nữ có thai để đảm bảo không quá 5 phần trăm trọng lượng cơ thể bị mất trong quá trình thử nghiệm.
Phân tích nước tiểu. Phân tích nước tiểu là việc kiểm tra vật lý và hóa học của nước tiểu. Nếu nước tiểu ít cô đặc [có nghĩa là lượng nước thải cao và nồng độ muối và chất thải thấp], nó có thể là do đái tháo nhạt.
Chụp cộng hưởng từ [MRI]. MRI đầu là một thủ tục không xâm lấn để xây dựng hình ảnh chi tiết của mô não. Bác sĩ có thể thực hiện MRI để tìm những bất thường trong hoặc gần tuyến yên.
Nếu bác sĩ nghi ngờ hình thức di truyền đái tháo nhạt, sẽ xem xét lịch sử gia đình đa niệu và có thể đề nghị kiểm tra di truyền.
Phương pháp điều trị và thuốc
Điều trị đái tháo nhạt tùy thuộc vào hình thức bệnh có, vì vậy bác sĩ xác định hình thức đái tháo nhạt có mặt trước khi bắt đầu điều trị. Sau đây là các lựa chọn điều trị cho các loại đái tháo nhạt phổ biến nhất:
Bệnh đái tháo nhạt trung ương. Bởi vì nguyên nhân của hình thức đái tháo nhạt này thiếu hormone chống lợi tiểu [ADH], điều trị thường với hormone tổng hợp được gọi là desmopressin. Có thể desmopressin ở dạng xịt mũi, thuốc uống hoặc tiêm. Các hormone tổng hợp sẽ loại bỏ sự gia tăng đi tiểu. Đối với hầu hết mọi người đái tháo nhạt trung ương, desmopressin là điều trị an toàn và hiệu quả. Nếu tình trạng này là do sự bất thường trong tuyến yên hoặc vùng dưới đồi [chẳng hạn như khối u], bác sĩ sẽ xử lý các bất thường đầu tiên.
Nếu đái tháo nhạt trung ương, hãy chắc chắn thay thế dịch bị mất, tuy nhiên, trong khi đang dùng desmopressin, uống nước chỉ khi đang khát nước. Điều này là do thuốc ngăn cản sự bài tiết nước thừa, có nghĩa là thận đang làm cho nước tiểu ít hơn và ít đáp ứng với những thay đổi dịch trong cơ thể.
Trong trường hợp đái tháo nhạt trung ương nhẹ, tăng lượng nước có thể được tất cả những gì cần. Bác sĩ có thể đề xuất một số nước nhất định - thường là nhiều hơn khoảng 2,5 lít một ngày - để đảm bảo hydrat hóa thích hợp.
Bệnh đái tháo nhạt ống thận. Tình trạng này là kết quả của thận không đáp ứng ADH đúng, vì vậy desmopressin không phải là lựa chọn điều trị. Thay vào đó bác sĩ có thể quy định chế độ ăn ít muối để giúp làm giảm lượng nước tiểu. Cũng sẽ cần phải được đảm bảo uống đủ nước để tránh mất nước.
Các hydrochlorothiazide opiat sử dụng một mình hoặc với các thuốc khác, có thể cải thiện triệu chứng. Mặc dù là một hydrochlorothiazide [lợi tiểu thường được sử dụng để tăng sản lượng nước tiểu], trong một số trường hợp có thể làm giảm lượng nước tiểu ở những người đái tháo nhạt ống thận.
Nếu các triệu chứng của đái tháo nhạt ống thận là do thuốc đang dùng, ngăn chặn những loại thuốc này có thể giúp đỡ, tuy nhiên, không ngừng dùng thuốc mà không nói chuyện với bác sĩ trước.
Bệnh đái tháo nhạt thai nghén. Điều trị cho hầu hết các trường hợp là với desmopressin hormone tổng hợp. Trong trường hợp hiếm, một bất thường trong cơ chế gây ra đái tháo nhạt, các bác sĩ không chỉ định desmopressin.
Phong cách sống và biện pháp khắc phục
Nếu có đái tháo nhạt, điều quan trọng là ngăn ngừa mất nước. Bác sĩ sẽ cho biết lượng chất lỏng có thể cần phải dùng để tránh mất nước. Hãy chắc chắn mang nước bất cứ nơi nào, trong trường hợp đang ở trong một tình huống mà nước hoặc dịch không có sẵn.
Đeo vòng y tế cảnh báo hoặc mang theo thẻ y tế cảnh báo trong ví để nếu có trường hợp khẩn cấp y tế, chăm sóc sức khỏe chuyên nghiệp sẽ nhận ra ngay lập tức nhu cầu để điều trị đặc biệt.
Đái tháo nhạt là kết quả của việc cơ thể không sản xuất, lưu trữ hay sử dụng một hormone quan trọng trong quá trình tiếp nhận hay đào thải chất lỏng. Bệnh đái tháo nhạt có chữa được không? hãy cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây.
Bệnh đái tháo nhạt là gì?
Đái tháo nhạt là một tình trạng bệnh lý hiếm gặp. Bệnh này không liên quan đến bệnh đái tháo đường và không liên quan đến đường huyết, nhưng có chung một số dấu hiệu như tiểu nhiều, thường xuyên khát nước.
Đái tháo nhạt chỉ đơn giản là đi tiểu nhiều và các biến chứng của nó. Điều này đa phần gây ra bởi một hormone chống bài niệu gọi là vasopressin.
Dấu hiệu
Bệnh đái tháo nhạt dẫn đến đi tiểu thường xuyên, và đây là triệu chứng phổ biến và rõ ràng nhất. Trong trường hợp nghiêm trọng, lượng nước tiểu thải ra có thể vượt quá 20 lít mỗi ngày. Một triệu chứng điển hình khác của bệnh là người bệnh luôn cảm thấy khát nước dù vừa mới uống xong. Nếu bệnh nhân không đáp ứng kịp thời, tình trạng mất nước có thể xảy ra và có thể dẫn đến:
- Rạn da.
- Mệt mỏi.
- Chóng mặt, lừ đừ.
- Mất ý thức.
Trẻ em bị đái tháo nhạt có thể trở nên cáu gắt, cũng có thể bị sốt cao và nôn mửa. Trẻ thường xuyên quấy khóc, đòi uống nước liên tục, da khô, chậm phát triển, cân nặng giảm sút.
Nguyên nhân của bệnh đái tháo nhạt
Chức năng của thận trong cơ thể
Thận là cơ quan hình đậu, mỏi cơ quan có kích thước bằng nắm tay. Chúng nằm ngay dưới khung xương sườn, mỗi bên một bên của cột sống. Mỗi ngày, thận bình thường lọc khoảng 120 đến 150 lít máu để tạo ra 1 đến 2 lít nước tiểu. Nước tiểu chảy từ thận đến bàng quang thông qua với các ống được gọi là niệu quản. Bàng quang lưu trữ nước tiểu. Khi bàng quang rỗng, nước tiểu chảy ra khỏi cơ thể qua một ống gọi là niệu đạo, nằm ở dưới cùng của bàng quang.
Cơ chế điều hòa chất lỏng trong cơ thể
Cơ thể của người bình thường điều chỉnh lỏng bằng cách cân bằng lượng chất lỏng nạp vào và loại bỏ chất lỏng thừa. Hiện tượng khát nước thường kiểm soát lượng chất lỏng nạp vào, trong khi đi tiểu hoặc đổ mồ hôi sẽ loại bỏ chất lỏng.
Hormone vasopressin, hay là hormone chống bài niệu ADH là hormone có vai trò kiểm soát lượng chất lỏng loại bỏ qua đường tiểu tiện. Ở vùng dưới đồi, một tuyến nhỏ nằm ở đáy não là nơi sản xuất vasopressin. Tuyến yên lưu trữ vasopressin và giải phóng nó vào máu khi cơ thể có mức chất lỏng thấp. Vasopressin báo hiệu cho thận hấp thụ ít chất lỏng hơn từ máu, dẫn đến lượng nước tiểu ít hơn. Khi cơ thể được cung cấp chất lỏng, tuyến yên tiết ra lượng vasopressin nhỏ hơn. Khi cơ chế này bị phá vỡ, cơ thể sẽ gặp các rối loạn về hấp thu hay đào thải chất lỏng. Điều này dẫn đến tình trạng đái tháo nhạt.
Phân loại đái tháo nhạt
Theo các chuyên gia, đái tháo nhạt được phân loại thành 4 dạng bao gồm:
- Đái tháo nhạt trung ương: Xảy ra khi xuất hiện các tổn thương vùng dưới đồi hoặc tuyến yên hoặc do khiếm khuyết di truyền.
- Đái tháo nhạt do thận: Trường hợp này là do thận không phản ứng bình thường với hormone vasopressin.
- Đái tháo nhạt lưỡng tính: Do tổn thương cơ chế điều hòa khát ở vùng dưới đồi. Điều này khiến gia tăng bất thường cảm giác khát ở bệnh nhân.
- Đái tháo nhạt thai kỳ: Trường hợp này chỉ xảy ra trong giai đoạn mang thai. Bệnh sẽ khỏi sau khi kết thúc thai kỳ.
Các phương pháp chẩn đoán đái tháo nhạt
Trước khi trả lời câu hỏi bệnh đái tháo nhạt có chữa được không? Hãy cùng YouMed tìm hiểu các phương pháp chẩn đoán đái tháo nhạt. Bác sĩ sẽ đưa ra các câu hỏi về các triệu chứng bệnh nhân gặp phải và tiền sử bệnh của bệnh nhân. Sau đó các xét nghiệm chẩn đoán sẽ được thực hiện:
Phân tích nước tiểu
Mẫu nước tiểu được thu thập trong vòng 24 giờ. Nước tiểu sẽ được kiểm tra xác định đang ở tình trạng loãng hay cô đặc. Đồng thời lượng glucose cũng sẽ được kiểm tra để loại trừ bệnh đái tháo đường.
Xét nghiệm máu
Xét nghiệm mẫu máu của bệnh nhân để đo nồng độ natri. Điều này giúp chẩn đoán đái tháo nhạt.
Kiểm tra lượng nước trong cơ thể
Bệnh nhân được yêu cầu ngừng uống nước hay các chất dạng lỏng khác trong vài giờ. Bác sĩ sẽ đo những thay đổi lượng nước tiểu, nồng độ nước tiểu và nồng độ ADH. Điều này sẽ xác định cơ thể của bệnh nhân có đang sản xuất đủ ADH hay không, thận có đáp ứng với ADH bình thường hay không.
Chụp cộng hưởng từ
Bác sĩ sẽ tìm kiếm những thay đổi bất thường ở tuyến yên hay vùng dưới đồi. Đây là xét nghiệm không xâm lấn.
Bệnh đái tháo nhạt có chữa được không?
Phương pháp điều trị chính cho bệnh đái tháo nhạt là cung cấp đủ nước để ngăn chặn tình trạng mất nước. Việc bệnh đái tháo nhạt điều trị như thế nào sẽ phụ thuộc vào loại đái tháo nhạt bệnh nhân gặp phải.
Bệnh đái tháo nhạt trung ương có chữa được không?
Một loại hormone tổng hợp có tên là desmopressin điều trị bệnh đái tháo nhạt trung ương. Thuốc hoạt động bằng cách thay thế vasopressin mà cơ thể bệnh nhân thường sản xuất. Thuốc có dạng tiêm, xịt mũi hoặc viên uống. Phương pháp này chỉ giúp bệnh nhân kiểm soát triệu chứng bệnh không chữa khỏi bệnh.
Bệnh đái tháo nhạt do thận có chữa được không?
Trong một số trường hợp, đái tháo nhạt do thận sẽ khỏi sau khi điều trị nguyên nhân. Thuốc điều trị đái tháo nhạt do thận bao gồm thuốc lợi tiểu, có thể dùng một mình hoặc kết hợp với NSAIDs. Thuốc lợi tiểu giúp thận loại bỏ nước tiểu ra ngoài cơ thể, điển hình là lợi tiểu thiazide làm giảm sản xuất nước tiểu và cô đặc nước tiểu.
Bệnh đái tháo nhạt lưỡng tính có chữa được không?
Ở tình trạng này thì các nhà khoa học chưa tìm ra phương pháp điều trị hiệu quả. Một số biện pháp giảm cảm giác khát được áp dụng như ngậm kẹo chua hay đá lạnh,… Việc sử dụng một lượng desmopressin trước khi đi ngủ sẽ giúp cải thiện vấn đề đi tiểu đêm.
Bệnh đái tháo nhạt thai kỳ có chữa được không?
Ở phụ nữ mang thai bị mắc đái tháo nhạt, việc sử dụng hormone desmopressin là hoàn toàn được phép. Đái tháo nhạt thai kỳ sẽ tự khỏi sau khi sinh.
Trên đây là câu trả lời từ bác sĩ về câu hỏi “Bệnh đái tháo nhạt có chữa được không?” Hầu hết các bệnh nhân đái tháo nhạt đều có thể ngăn ngừa các vấn đề nghiêm trọng và sống một cuộc sống bình thường nếu họ tuân thủ các khuyến nghị từ bác sĩ.