Theo Dự báo dân số thế giới năm 2022 do Vụ Kinh tế và xã hội của Liên Hiệp Quốc công bố ngày 11-7, dân số toàn cầu dự kiến sẽ đạt 8 tỉ người vào ngày 15-11-2022.
Cột mốc quan trọng này là sự kiện vui nhưng cũng là lời nhắc nhở khẩn thiết đến toàn nhân loại về việc cùng tìm kiếm giải pháp giải quyết những thách thức cấp bách chúng ta đang phải đối mặt.
Cho đến nay, hàng triệu người vẫn tiếp tục sống trong cảnh nghèo đói và thiếu dinh dưỡng, không được tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khỏe và bảo trợ xã hội, không thể hoàn thành chương trình giáo dục tiểu học và trung học có chất lượng.
Phụ nữ trên khắp thế giới vẫn chưa được thực hiện quyền cơ bản là đưa ra quyết định về cơ thể và tương lai của mình, thậm chí còn có sự tụt hậu đáng lo ngại về việc thực hiện quyền của phụ nữ ở nhiều quốc gia.
Những tác động của biến đổi khí hậu, xung đột, và COVID-19 có thể có ảnh hưởng qua nhiều thế hệ ở những nhóm dân số yếu thế và dễ bị tổn thương.
Mặc dù còn nhiều thách thức trước mắt nhưng cột mốc dân số thế giới đạt 8 tỉ người là một câu chuyện về thành công, theo Quỹ Dân số Liên Hiệp Quốc [UNFPA].
Thế giới đã giảm được tỉ lệ nghèo đói và đạt được những tiến bộ vượt bậc về chăm sóc sức khỏe. Chúng ta đang có dân số đông đảo hơn bao giờ hết, một phần là do tuổi thọ tăng lên và giảm tỉ lệ tử vong bà mẹ và trẻ sơ sinh.
Giám đốc điều hành UNFPA, tiến sĩ Natalia Kanem cho biết: "Đây là câu chuyện thành công, không phải kịch bản về ngày tận thế. Bất chấp tất cả những thách thức, thế giới của chúng ta là thế giới mà tỉ lệ người được giáo dục và sống lành mạnh nhiều hơn bất kỳ thời điểm nào trước đây trong lịch sử".
Từ nay đến tháng 11-2022, UNFPA sẽ làm việc với các đối tác và cộng đồng trên thế giới để khai thác sức mạnh của 8 tỉ người, nhằm giải quyết những thách thức đang đe dọa xã hội và các vấn đề toàn cầu khác.
Theo bà Kanem, khi quyền và sự lựa chọn của tất cả mọi người được bảo vệ, ai cũng được hưởng một cuộc sống khỏe mạnh, được trao quyền và cơ hội, thì nhân loại sẽ có chiếc chìa khóa vạn năng để khai phá tiềm năng của tất cả mọi người, từ đó giải quyết những thách thức đang đe dọa xã hội và các vấn đề toàn cầu khác.
Theo UNFPA, cột mốc dân số thế giới đạt 8 tỉ người đòi hỏi cả tầm nhìn và hành động. Các Chính phủ có thể triển khai các chính sách dân số lấy người dân làm trọng tâm, lấy chăm sóc sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục và các quyền làm cốt lõi.
Tất cả chúng ta đại diện cho những khả năng vô hạn để hành động, phát triển và thay đổi. Để có thể tạo ra một thế giới công bằng và bền vững hơn, chúng ta cần phải đảm bảo các quyền và các cơ hội bình đẳng cho mỗi người - và cho tất cả mọi người, UNFPA nói.
Các phát hiện chính của Dự báo dân số thế giới năm 2022
1. Dân số thế giới được dự báo sẽ đạt mức cao nhất, khoảng 10,4 tỉ người trong những năm 2080 và duy trì ở mức đó cho đến năm 2100. Thế giới mất khoảng 12 năm để tăng từ 7 tỉ lên 8 tỉ, xấp xỉ thời gian từ 6 tỉ lên 7 tỉ. Một tỉ dân tiếp theo dự kiến sẽ cần khoảng 14,5 năm [2037].
2. Một nửa trong số 1 tỉ người được bổ sung vào mốc 8 tỉ của dân số thế giới là ở châu Á. Châu Phi đứng thứ hai với gần 400 triệu người. Có 10 quốc gia đã đóng góp hơn một nửa mức tăng trưởng dân số từ 7 tỉ đến 8 tỉ, đứng đầu là Ấn Độ, sau đó là Trung Quốc và Nigeria. Châu Phi và châu Á sẽ thúc đẩy sự gia tăng dân số thế giới cho đến khi đạt mốc 9 tỉ người vào năm 2037.
3. Ngày nay, 2/3 dân số toàn cầu sống ở một quốc gia hoặc khu vực có mức sinh dưới 2,1 con trên một phụ nữ [còn gọi là mức sinh thay thế]. Tuổi thọ trung bình toàn cầu đạt 72,8 tuổi năm 2019, tăng gần 9 năm tuổi kể từ năm 1990. Nhưng năm 2021, tuổi thọ ở các nước kém phát triển nhất đã bị tụt hậu 7 năm tuổi so với mức trung bình toàn cầu.
TTO - Chị Nguyễn Thị Thảo vừa sinh con thứ 3 chia sẻ: "Gia đình tôi có kinh tế đầy đủ nên muốn sinh thêm 1 người con để cho vui". Cũng giống chị Thảo, chị Quỳnh quyết định sinh con thứ 3 vì chị đã sinh 2 con gái và muốn sinh thêm 1 con trai...
Cách đây khoảng 300.000 năm, khi người Homo sapiens bắt đầu xuất hiện, tổng dân số rất nhỏ, trong khoảng 100 - 10.000 người. Theo Joel E. Cohen, giám đốc Phòng thí nghiệm dân số ở Đại học Rockefeller và Đại học Columbia tại New York, do khởi đầu có quá ít người, mất khoảng 35.000 năm để dân số nhân loại tăng gấp đôi.
Sau khi nông nghiệp ra đời cách đây khoảng 15.000 - 10.000 năm, có khoảng 1 - 10 triệu người trên Trái Đất. Sau đó, dân số cần 1.500 năm để tăng gấp đôi. Tới thế kỷ 16, thời gian cần thiết để dân số tăng gấp đôi rút ngắn xuống 300 năm. Sang thế kỷ 19, con số giảm xuống còn 130 năm. Từ năm 1930 đến 1974, dân số trên Trái Đất tăng gấp đôi chỉ trong 44 năm. Nhưng liệu dân số có tiếp tục gia tăng ở tốc độ này và có giới hạn nào về số lượng người Trái Đất có thể chứa được?
Năm 1679, Antoni van Leeuwenhoek, nhà khoa học kiêm nhà phát minh kính viễn vọng, dự đoán Trái Đất có thể chứa 13,4 tỷ người. Ông tính toán Hà Lan chiếm 1/13.400 diện tích đất ở được trên Trái Đất, và nhân dân số 1 triệu người lúc đó của Hà Lan với 13.400. Trong 40 năm nghiên cứu, Cohen đã thu thập 65 ước tính, từ một tỷ người tới hơn một nghìn tỷ người. Ông cho biết trong một môi trường sống, dân số sẽ ổn định nếu tỷ lệ sinh đẻ bằng tỷ lệ tử vong. Nhưng những thay đổi môi trường như ô nhiễm hoặc dịch bệnh có thể làm tăng hoặc giảm sức tải của môi trường.
Theo Cohen giải thích, xét về dân số, sức tải phụ thuộc vào cả áp lực tự nhiên và lựa chọn của con người. Ví dụ, áp lực tự nhiên bao gồm sự khan hiếm thức ăn và môi trường khắc nghiệt. Lựa chọn của con người bao gồm tương tác giữa các nền kinh tế, nông nghiệp, cách con người sản xuất và tiêu thụ hàng hóa, tỷ lệ sinh đẻ, tuổi thọ trung bình và di cư.
"Nếu tính theo tỷ lệ mỗi cặp có hai con, dân số sẽ tăng trưởng tương đối ổn định. Nếu tỷ lệ sinh đẻ ít hơn hai, từ một thế hệ tới thế hệ tiếp theo, dân số sẽ sụt giảm. Nếu tỷ lệ sinh đẻ ở trên mức đó và đại đa số người dân sống sót, dân số sẽ gia tăng", Patrick Gerland, nhà nghiên cứu ở Vụ Dân số Liên Hợp Quốc tại New York, cho biết.
Nhiều quốc gia thu nhập thấp trên khắp thế giới có tỷ lệ sinh cao và quy mô gia đình lớn, đồng thời tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh cao và tuổi thọ ngắn. Nhưng khi đạt tới một mức phát triển kinh tế xã hội nhất định, ngày càng nhiều nước có xu hướng chỉ sinh hai con hoặc ít hơn trong mỗi gia đình.
Sự phát triển dân số toàn cầu đạt đỉnh vào thập niên 1960 và chậm lại kể từ sau đó. Năm 1950, tỷ lệ sinh đẻ trung bình là 5,05 trẻ mỗi phụ nữ, theo Cục Dân số Liên Hợp Quốc. Năm 2020, con số giảm xuống 2,44 trẻ mỗi phụ nữ. Theo Gerland, hiện nay giới nghiên cứu thống nhất dân số toàn cầu sẽ đạt đỉnh tiếp vào cuối thế kỷ này. Dự kiến dân số thế giới sẽ đạt 10,4 tỷ người vào thập niên 2080 và duy trì ở mức đó cho tới năm 2100.
Số lượng người mà Trái Đất có thể chứa được không phải con số cố định. Cách con người sản xuất và sử dụng tài nguyên thiên nhiên ảnh hưởng tới khả năng duy trì dân số của môi trường trong tương lai. Nói cách khác, có thể tồn tại giới hạn về số lượng người Trái Đất có thể chứa được, nhưng chúng ta không biết chính xác con số là bao nhiêu.