Hiện nay với sự phát triển của xã hội, sự biến đổi khí hậu toàn cầu, ô nhiễm môi trường khí thải, bụi bẩn… nhất là ở các đô thị lớn mật độ dân cư đông như Hà Nội, TP.HCM dẩn đến tỷ lệ các bé bị nhiễm một số bệnh hô hấp ngày càng nhiều, đặc biệt là bệnh viêm đường hô hấp trên. Viêm đường hô hấp cấp hiện nay vẫn được xem là bệnh phổ biến và nguy hiểm ở trẻ em.
Theo Tổ chức Y tế thế giới [WHO], hàng năm có hơn 4 triệu trẻ em trên thế giới tử vong vì bệnh viêm hô hấp cấp, chủ yếu do viêm phổi. Đáng chú ý hơn, một trẻ dưới 5 tuổi có thể bị viêm đường hô hấp cấp 4 - 6 lần trong 1 năm.
1. Nhận biết bệnh cấu tạo đường hô hấp
Hệ hô hấp được tính từ cửa mũi trước đến tận các phế nang trong phổi. Đường hô hấp có chức năng lấy không khí bên ngoài cơ thể, làm ẩm, sưởi ấm và lọc không khí trước khi đưa vào phổi. Đường hô hấp dưới có thêm nhiệm vụ trao đổi không khí. Là cơ quan ngoài cùng tiếp xúc với không khí nên mọi bất lợi của môi trường đều do đường hô hấp trên gánh chịu như: bụi, lạnh, nóng, hơi độc, virus, vi khuẩn, nấm mốc…. Bởi vậy nên tỷ lệ bệnh đường hô hấp trên chiếm nhiều hơn các bệnh khác.
Đường hô hấp chia ra làm 2 loại:
- Đường hô hấp trên gồm: Mũi, hầu, họng, xoang và cả thanh quản.
- Đường hô hấp dưới gồm: Khí quản, phế quản, tiểu phế quản, phổi.
2. Nguyên nhân gây bệnh viêm đường hô hấp:
Viêm đường hô hấp ở trẻ dưới 5 tuổi hầu hết do nhiễm virus [chủ yếu là những loại virus lành tính]. Một số loại virus đáng chú ý là virus hợp bào hô hấp [RSV], virus cúm, virus á cúm, virus sởi, Adenovirus [còn gọi là virus hạch], Rhinovirus, Enterovirus, Cornavirus và một số loài nấm...
Ở nước ta, nhiễm vi khuẩn vẫn được xem là nguyên nhân phổ biến gây viêm đường hô hấp cấp ở trẻ, đứng đầu là vi khuẩn Hemophilus influenzae tuýp B [viết tắt là Hib]. kế đến là phế cầu khuẩn có tên khoa học là Streptococcus Pneumonia, liên cầu khuẩn, tụ cầu, vi khuẩn Bordetella, vi khuẩn Klebsiella pneumoniae, vi khuẩn Chlamydia trachomatis...
Ngoài ra, viêm đường hô hấp có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau: có thể do dị ứng với thời tiết, với các loại dị nguyên khác nhau [kháng nguyên] có trong không khí, trong bụi, dị ứng hoặc tác động của hóa chất, khói thuốc lá [hoặc hút hoặc hít phải khói thuốc lá, thuốc lào do người khác nhả ra].
3. Các triệu chứng của bệnh đường hô hấp:
Viêm đường hô hấp không phải là một bệnh đơn lẻ là tổng hợp bệnh do bị lạnh, viêm mũi, viêm họng, viêm xoang, viêm thanh quản… Đặc trưng của bệnh là thời gian ủ bệnh ngắn, tốc độ biểu hiện bệnh nhanh và các biểu hiện mang tính ồ ạt..với triệu chứng dễ nhận biết như: Sốt cao, hắt hơi sổ mũi, chảy nước mũi, đau rát họng, ho, khàn tiếng, nhức mỏi .v.v…Trong thời gian nhiễm bệnh, các bé thường bị sốt cao nhiệt độ trung bình tầm 39 độ C. Kèm sốt là, hắt hơi, chảy mũi, thở hôi, mệt mỏi, đau bụng, nôn ói, tiêu chảy. Ho cũng xuất hiện hầu hết trong các bệnh viêm đường hô hấp trên, ho từng cơn hay ho khan hay có đờm. Khó thở là triệu chứng không đặc thù của viêm đường hô hấp trên là triệu chứng của viêm đường hô hấp dưới. [trẻ bị viêm thanh quản bé có thể sẽ bị khó thở]. Khó thở là triệu chứng rất ít gặp nhưng đã gặp thường là dấu hiệu của bệnh nặng.
Viêm đường hô hấp trên phần lớn sẽ tự khỏi sau 5 -6 ngày, trường hợp lâu có thể đến một tuần. Mặc dù các bệnh này không nguy hiểm nhưng nó ảnh hưởng đến sức khỏe làm cho bé không ngủ được do nghạt mũi, mệt, quấy khóc biếng ăn…. Sau đợt cấp, nếu không điều trị hoặc điều không tốt bệnh chuyển sang viêm đường hô hấp trên mạn tính, với triệu chứng là ho, rát họng, nuốt thấy vướng trong họng, nghẹt mũi do phì đại cuống mũi, một số trẻ nước mũi chảy thường xuyên một hoặc cả hai bên mũi, một số trẻ bị VA mãn tính kéo dài mà căn nguyên do trực khuẩn thì chất nhầy chảy ra ở mũi thường có màu xanh, trường hợp gây viêm xoang thì kèm theo triệu chứng đau đầu. Ở trẻ em là đối tượng dễ mắc bệnh và hệ miễm dịch chưa phát triển đủ bệnh có thể gây nhiều biến thể nghiêm trọng. Theo cảnh báo của tổ chức y tế thế giới [WHO] phụ huynh không nên lơ là chủ quan vì theo thống kê có khoảng 20 -25% trẻ bị nhẹ sẽ phát triển thành viêm phổi. Cần điều trị kháng sinh thích hợp để tránh biến chứng và tử vong.
4. Cách phòng bệnh viêm đường hô hấp như thế nào:
Bệnh chủ yếu do virus gây bệnh nên các phương pháp điều trị triệu chứng mà chưa có điều trị nguyên nhân. Các thuốc chủ yếu được sử dụng là thuốc giảm đau, hạ sốt, chống viêm tại chỗ, nâng cao sức đề kháng cho bé. Khi bé có diễn tiến nặng hay bội nhễm bác sỹ sẽ tùy từng trường hợp sẽ điều trị cho các bé.
Các biện pháp dự phòng được đặt lên hàng đầu cho bé:
- Trước tiên cần tạo cho bé miễn dịch chủ động như thực hiện đầy đủ chương trình tiêm chủng quốc gia. Trẻ mới sinh ra cần tận dụng nguồn dinh dưỡng quý giá từ sữa mẹ
- Để chủ động phòng bệnh, phụ huynh cần hạn chế đưa trẻ đến nơi đông người trong mùa dịch bệnh. hạn chế cho trẻ ra ngoài khi thời tiết chuyển mùa.
- Giữ đôi bàn tay luôn sạch sẽ [rửa tay bằng xà phòng] khi ăn uống sẽ loại trừ virus khỏi bàn tay. Để virus không có cơ hội xâm nhập vào đường hô hấp.
- Đeo khầu trang cách ly với mầm bệnh.
- Tránh cho bé chơi, học tập trong môi trường đông đúc nhiệt độ quá cao, quá lạnh không cho quạt xoáy thẳng vào trẻ khi chơi hoặc ngủ.
- Tạo thói quen cho trẻ uống nước ấm vào buổi sáng sớm sau khi ngủ dậy để cổ họng bé không bị khô, giữ ấm cổ cho bé khi ngủ tránh nhiễm lạnh, giữ nhà cửa luôn thông thoáng, sạch sẽ.
- Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng để chủ động tăng sức đề kháng cho bé.
Tất cả những cách dự phòng trên, tuy đơn giản nhưng giúp phòng tránh tốt với những bệnh về hệ hô hấp cho các bé. Hãy đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay khi các dấu hiệu nặng lên như sốt cao, ho nhiều, nôn ói kéo dài, tiêu chảy nặng, có các dấu hiệu biến chứng về tai, phổi, tiêu hóa, mắt. chúc các bé khỏe.
BS. CKI. Vương Thị Yến
Trưởng khoa Nhi - Phòng khám đa khoa Thành Công
Tin liên quan
Bé bị viêm hô hấp trên là tình trạng thường gặp, nhất là với trẻ nhỏ. Tuy khá lành tính nhưng nếu không chăm sóc tốt thì bệnh kéo dài, triệu chứng nặng và hay tái phát. Vậy chăm sóc cho bé bị viêm hô hấp trên thế nào là đúng cách?
1. Tìm hiểu về nguyên nhân khiến bé bị viêm hô hấp trên
Viêm hô hấp trên ở trẻ bao gồm các bệnh viêm nhiễm xảy ra ở các bộ phận từ thanh quản đến mũi, cụ thể gồm: thanh quản, xoang, hầu, họng, mũi. Các cơ quan này chịu trách nhiệm trong việc thu nhận không khí, làm ấm, làm ẩm và lọc phần lớn tạp chất lạ trước khi không khí được đưa đến phổi.
Do tiếp xúc nhiều với tác nhân gây bệnh từ không khí môi trường nên các cơ quan thuộc hệ hô hấp trên dễ bị nhiễm trùng hơn dẫn đến viêm hô hấp trên. Đặc biệt là trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ do sức khỏe yếu, miễn dịch kém mà nguy cơ mắc bệnh cũng cao hơn.
Tác nhân gây bệnh viêm hô hấp trên ở trẻ bao gồm:
1.1. Các loại virus
Bao gồm: Virus cúm, virus sởi, virus hợp bào hô hấp,... khá phổ biến, dễ lây nhiễm song triệu chứng bệnh thường khá nhẹ.
1.2. Các loại vi khuẩn
Vi khuẩn thường gây viêm hô hấp trên ở trẻ bao gồm: tụ cầu khuẩn, liên cầu khuẩn, vi khuẩn HIB, vi khuẩn Bordetella,...
Viêm hô hấp trên do vi khuẩn thường nặng hơn so với virus
Ngoài ra còn 1 số loại nấm gây bệnh song khá hiếm gặp, bệnh thường kéo dài và khó điều trị dứt điểm hơn. Trẻ nhỏ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn do một số yếu tố khác như: dị ứng thời tiết và các tác nhân lạ có trong không khí như khói bụi, phấn hoa, thời tiết thay đổi khiến cơ thể không kịp thích nghi,...
2. Chăm sóc thế nào khi bé bị viêm hô hấp trên?
Trẻ khi bị viêm hô hấp trên sẽ xuất hiện các triệu chứng như: sốt cao, hắt hơi, sổ mũi, chảy nhiều dịch mũi, ho nhiều, đau rát cổ họng, khàn tiếng, đau bụng, tiêu chảy, người mệt mỏi,... Điều này khiến không ít bậc phụ huynh lo lắng và dõi theo từng triệu chứng trẻ gặp phải.
Vậy chăm sóc thế nào với các triệu chứng viêm hô hấp trên mà trẻ gặp phải để giúp trẻ dễ chịu hơn và triệu chứng cũng nhanh biến mất hơn? Dưới đây là một số hướng dẫn đến từ chuyên gia Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC:
2.1. Chăm sóc cho trẻ bị chảy nhiều dịch mũi
Triệu chứng này xuất hiện khá sớm và kéo dài trong suốt quá trình trẻ mắc viêm hô hấp trên, để giúp trẻ thấy dễ chịu hơn, hãy chăm sóc trẻ bằng những cách sau:
Thấm và làm thông thoáng mũi cho trẻ
Nên sử dụng khăn giấy khô, mềm, thấm nhẹ nhàng nước mũi chảy ra của trẻ. Nếu dịch mũi nhiều khiến trẻ khó thở, hãy hướng dẫn trẻ xì mũi để thấm sạch, điều này giúp đường thở thông thoáng hơn. Nên thực hiện việc này trước bữa ăn của trẻ để trẻ dễ ăn hơn và cũng ít bị nôn trớ hơn.
Làm thông thoáng mũi cho trẻ khi trẻ bị ngạt mũi
Khăn giấy sau khi lau dịch mũi cho trẻ không nên tái sử dụng, ngoài ra nên chọn loại mềm, tránh ma sát quá nhiều gây đau rát mũi của trẻ.
Vệ sinh mũi cho trẻ
Nên sử dụng nước muối sinh lý chuyên dụng được bán tại các hiệu thuốc dùng để nhỏ vào hai bên mũi của trẻ. Dịch mũi sẽ lỏng hơn, dễ đẩy ra ngoài hơn và cũng giúp làm sạch khoang mũi, loại bỏ tác nhân gây bệnh.
Với trường hợp dịch mũi ở trẻ đặc, nhiều gây tắc nghẽn đường thở, hãy sử dụng dụng cụ hút dịch mũi chuyên dụng. Không nên dùng miệng người lớn để hút dịch mũi cho bé vì có thể gây lây lan vi khuẩn và khiến bệnh nghiêm trọng hơn.
Bế hoặc cho bé nằm ở tư thế đầu cao
Tư thế này giúp trẻ dễ thở hơn, hơn nữa dịch mũi cũng dễ thoát xuống họng và ra ngoài mũi hơn.
Tạo không gian sạch sẽ, dễ chịu
Không gian sinh hoạt, phòng ngủ của bé nên thông thoáng khí, sạch sẽ, có thể sử dụng thêm máy cấp ẩm để giảm kích thích mũi và giảm tiết dịch mũi.
2.2. Chăm sóc cho trẻ bị sốt
Trẻ bị viêm hô hấp trên thường bị sốt nhẹ đến sốt vừa, chăm sóc trẻ sốt như sau:
Trẻ sốt dưới 38.5 độ C
Trường hợp này trẻ sốt nhẹ, chăm sóc trẻ bằng cách cho trẻ mặc quần áo thoáng mát, thấm mồ hôi tốt và ngủ trong phòng mát. Cho trẻ bú nhiều hoặc uống nhiều nước, có thể bổ sung chất điện giải, hoa quả để hạ nhiệt cơ thể tốt hơn
Theo dõi nhiệt độ thường xuyên khi trẻ bị sốt
Nên dùng khăn ấm đắp lên trán và lau các vùng bẹn, nách cho trẻ để hạ nhiệt. Lưu ý khi chăm sóc, cần đo thân nhiệt của trẻ thường xuyên để phát hiện và xử lý sớm nếu trẻ sốt cao hơn không giảm.
Trẻ sốt trên 38.5 độ C
Nếu cha mẹ đã thử các biện pháp hạ nhiệt trên cho trẻ nhưng không hiệu quả thì có thể phải dùng thuốc hạ sốt. Có hai dạng thuốc hạ sốt cho trẻ gồm dạng uống và dạng đút hậu môn, hãy trao đổi với bác sĩ về loại thuốc và cách sử dụng cho trường hợp của bé.
2.3. Trẻ bị ho
Cơn ho kéo dài cũng khiến trẻ bị viêm hô hấp trên gặp nhiều khó chịu, mất ngủ, cha mẹ có thể giúp trẻ làm dịu cơn ho bằng những cách sau:
-
Cho trẻ súc miệng với nước muối loãng hoặc nước muối sinh lý.
-
Cho trẻ uống nước chanh mật ong pha loãng.
-
Cho trẻ uống trà với các dược liệu lành tính như: lá húng chanh, lá hẹ, gừng, bạc hà,...
Nếu trẻ ho nhiều không dứt, có thể cần dùng đến thuốc giảm ho được chỉ định. Lúc này hãy đưa trẻ đi khám bác sĩ để được hướng dẫn về loại thuốc và liều dùng.
2.4. Trẻ bị nôn
Nhiều trẻ bị viêm hô hấp trên gặp tình trạng nôn mửa nhiều, vậy nên chăm sóc như thế nào?
-
Cho trẻ nằm nghiêng sang một bên, nhất là sau khi trẻ nôn để tránh dịch nôn chảy vào tai, mũi,...
-
Hạn chế cho trẻ ăn thức ăn đặc, nên ưu tiên các thức ăn dễ nuốt như nước canh, khoai tây nghiền, soup.
-
Cho trẻ uống nước với lượng nhỏ sau khi ăn thức ăn, đồng thời bổ sung nước và chất điện giải để ngừa mất nước.
-
Cho trẻ bú nhiều lần với lượng ít hơn, nếu trẻ không chịu bú thì cho trẻ uống bằng thìa hoặc bình.
Bé bị nôn nhiều nên đưa đến cơ sở y tế theo dõi
Bằng cách chăm sóc này, trẻ sẽ giảm nôn dần dần, sau khoảng 24 giờ có thể cho trẻ ăn uống bình thường.
Có thể thấy, việc chăm sóc cho bé bị viêm hô hấp trên không quá khó khăn, bạn có thể nhờ đến sự trợ giúp của bác sĩ nếu triệu chứng bệnh nặng hoặc kéo dài không khỏi. Nếu cần hỗ trợ thêm, hãy liên hệ với MEDLATEC qua hotline 1900 56 56 56 để được tư vấn.