KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN NẮM VỮNG
1.Nghĩa của từ là gì ?
Từ bao gồm hai phần : phần hình thức và, phần nội dung. Phần hình thức được thể hiện ra thành chữ khi viết, thành tiếng khi đọc. Phần nội dung được thể hịện ra thành nghĩa của từ.
Nghĩa của từ là nội dung mà từ biểu thị. Nội dung đó có thể là sự vật, tính chất, hoạt động, quan hệ. Khi ta nhìn một chữ, hoặc nghe một tiếng mà ta hiểu được chữ đó, tiếng đó biểu thị cái gì là ta đã hiểu được nghĩa của từ đó.
Ví dụ, khi ta nghe ai đọc từ tập quấn mà trong đầu ta hiểu được rằng từ đó biểu thị “thói quen của một cộng đồng được hình thành từ lâu trong đời sống, được mọi người làm theo” là ta đã hiểu nghĩa của từ này.
2.Cách giải thích nghĩa của từ .
Có thể giải thích nghĩa của từ theo nhiều cách khác nhau. Trong SGK đã đưa ra hai cách giải thích nghĩa thường gặp nhất:
-Cách thứ nhất là giải thích, bằng việc trình bày khái niệm mà từ biểu thị. Để có thể giải thích nghĩa theo cách này, các em cần phải chịu khó xem từ điển và học cách giải thích của từ điển rồi tự rút cho mình cách giải thích sao cho ngắn gọn và dễ hiểu.
-Cách thứ hai là giải thích bằng việc đưa ra những từ đồng nghĩa hoặc trái nghĩa với từ cần giải thích. Muốn giải thích được bằng cách này, các’ em cần phải không ngừng làm giàu vốn từ đồng nghĩa và trái nghĩa của minh.
GỢI Ý TRẢ LỜI CÂU HỎI SÁCH GIÁO KHOA
1.Có thể coi mỗi chú thích có trong SGK là một lời giải thích nghĩa. Để nhận ra chú thích giải nghĩa theo cách nào, các em có thể xem lời giải thích đó có sử dụng từ. đồng nghĩa, trái nghĩa không. Nếu không có thì đó là giải thích theo cách trình bày khái niệm mà từ biểu thị [cách 1]. Nếu có thì đó là giải thích theo cách dùng từ đổng nghĩa, trái nghĩa [cách 2].
Cũng cần chú ý thêm rằng, có những lời giải thích ‘sử dụng đan xen, phối hợp cả hai loại : vừa giải thích theo cách trình bày khái niệm mà từ biểu thị, vừa giải thích theo cách dùng từ đồng nghĩa, trái nghĩa.
Dưới đây là một số chú thích đã có trong SGK :
-Cầu hôn : xin được lấy làm vợ [cách l].
-Phán : truyền bảo [cách 2].
-Sính lễ : lễ vật nhà trai đem đến nhà gái để xin cưới [cách 1].
-Tâu : thưa trình [cách 2].
-Nao núng : lung lay, không vững lòng tin ở mình nữa [phối hợp cả cách 2 và cách 1].
2.Ta có nhận xét: Các từ ghép trên cùng có chung yếu tố học: Vì thế, sự khác nhau chủ yếu được tạo ra bởi các yếu tố đứng sau. Để điền đúng, Các em hãy tìm hiểu sự khác biệt của các yếu tố :
-hỏi: nói ra điều mình muốn người khác trả lời cho rõ ;
-tập : luyện tập, rèn luyện ;
-hành : thực hành.
Dựa vào nghĩa của các yếu tố đứng sau như vừa chỉ ra ở trên, các em có thể điền như sau :
-học tập : học và luyện tập để có hiểu biết, có kĩ năng.
-học lỏm : nghe hoặc thấy người ta làm rồi làm theo, chứ không được ai trực tiếp dạy bảo.
-học hỏi: tìm tòi, hỏi han để học tập.
-học hành : học văn hoá có thầy, có chương trình, có hướng dẫn [nói một cách khái quát].
3.Cách giải bài tập này tương tự bài tập 2. Các em có thể tham khảo nghĩa của từng yếu tố như sau :
-trung : ở vào khoảng giữa ;
-gian : phần giới hạn ;
-niên : năm ;
-bình : ngang nhau.
Dựa vào nghĩa của từng yếu tố này, các em có thể điền như sau :
-trung bình : ở vào khoảng giữa trong bậc thang đánh giá, không khá cũng không kém, không cao cũng không thấp,
-trung gian : ở vị trí chuyển tiếp hoặc nối liền giữa hai bộ phận, hai giai đoạn, hai sự vật,…
-trung niên : đã quá tuổi thanh niên nhưng chưa già.
4.Các em có thể tham khảo những cách giải thích sau :
-giếng : hố đào thẳng đứng, sâu vào lòng đất, thường để lấy nước [cách 1];
-rung rinh : rung động, đung đưa [cách 2];
-hèn nhát : thiếu can đảm đến mức đáng khinh [cách 1] ; run sợ đớn hèn [cách 2].
5.Từ mất có nhiều nghĩa :
-nghĩa 1 : không còn thuộc về mình nữa. Ví dụ : mất của, mất cái ví ;
-nghĩa 2 : không có, không thấy. Ví dụ : mất tín hiệu, mất liên lạc ;
-nghĩa 3 : không có ở mình nữa. Ví dụ : mất tự nhiên, mất lòng tin.
Nhân vật Nụ vì sợ cô chủ mắng nên đã lợi dụng việc cô chủ hiểu từ mất theo nghĩa thứ hai [không nhìn thấy] để bào chữa việc đánh rơi mất cái ống vôi của cô chủ xuống lòng sông [hiểu theo nghĩa thứ nhất : không còn thuộc về mình nữa, không; thể sử dụng được nữa vì nó đã ở dưới lòng sông, không thể lấy lại được].
THAM KHẢO
Đánh trống bỏ dùi
Thoạt nghe, tưởng chừng thành ngữ “đánh trống bỏ dùi” chẳng có vấn đề gì về mặt chữ nghĩa, vậy mà chính nó là một thành ngữ khá phức tạp, không đơn giản như nhiều người vẫn hiểu. Tất cả.cũng chỉ tại một chữ dùi!
Thông thường, nhiều người diễn ‘giải rằng “đánh trống bỏ dùi” là dùng dùi để đánh trống và đánh xong thì đem vất dùi đi. Từ đó mà suy diễn ra nghĩa của thành ngữ. Có người còn suy ra là người đánh trống, khi xong công việc thì chỉ mang trống về, chỉ giữ gìn lấy trống mà vất dùi lại, chẳng tiếc gì thứ ‘rẻ tiền” đó nữa.
Trách ai tham trống bỏ dùi
[Ca dao]
Nhưng lại có một cách hiểu khác về chữ dùi. Dùi là tên gọi những tiếng trống lẻ sau những hồi trống dài, liên tục. Như vậy, dùi còn mang ý nghĩa như tiếng do phép hoán dụ, dùng phương tiện hành động chỉ kết quả hành động. Trong thổ ngữ Nghệ Tĩnh, dùi và tiếng song song tồn tại bên nhau và có khả năng thay thế cho nhau : ba hồi chín dùi = ba hồi chín tiếng. Đáng lưu ý là những dùi trống riêng lẻ này rất quan trọng vì chúng là tín hiệu góp phần phân biệt quy định các hiệu lệnh khác nhau của hồi trống “ba hồi chín dùi” có nội dung thông báo khác với hiệu lệnh “ba hồi ba dùi”. Đánh trống mà bỏ [không đánh] những dùi lẻ này thì người nghe không thể biết đó là hiệu lệnh gì để đáp ứng yêu cầu kịp thời. Ấy vậy là làm việc không chu đáo và thiếu trách nhiệm.
Related
Lý thuyết Ngữ văn 6: Nghĩa của từ được VnDoc sưu tầm và tổng hợp nhằm giúp ích cho các bạn học sinh cùng quý thầy cô tham khảo để giảng dạy và học tập tốt Ngữ văn lớp 6. Mời các bạn cùng tham khảo tài liệu dưới đây.
Bài: Nghĩa của từ
- A. Nội dung bài Nghĩa của từ
- B. Bài tập bài Nghĩa của từ
- C. Trắc nghiệm bài Nghĩa của từ
A. Nội dung bài Nghĩa của từ
- Nghĩa của từ là nội dung [sự vật, tính chất, hoạt động, quan hệ....] mà từ biểu thị.
- Có thể giải thích nghĩa của từ bằng hai cách chính như sau:
+ Trình bày khái niệm mà từ biểu thị.
+ Đưa ra những từ đồng nghĩa hoặc trái nghĩa với từ cần giải thích.
B. Bài tập bài Nghĩa của từ
Bài 1: Điền các từ kiêu căng, kiêu hãnh vào chỗ trống dưới đây cho phù hợp
[1]...........: tự cho mình là tài giỏi hơn mà khinh người khác.
[2]...........: có vẻ tự hào, hãnh diện về giá trị cao quý của mình.
Gợi ý
[1] Kiêu căng
[2] Kiêu hãnh
Bài 2: Điền các từ cười nụ, cười góp, cười xòa, cười trừ, cười mát vào chỗ trống dưới đây cho phù hợp
[1]............: cười theo người khác.
[2].............: cười nhếch mép có vẻ khinh bỉ hoặc hờn giận.
[3].............: cười chúm môi một cách kín đáo.
[4].............: cười để khỏi trả lời trực tiếp.
[5].............: cười vui vẻ để xua tan sự căng thẳng.
Gợi ý
[1]: Cười góp
[2]: Cười mát
[3]: Cười nụ
[4]: Cười trừ
[5]: Cười xòa
Bài 3: Cho các nghĩa sau của từ chín
[1] [Quả, hạt] ở vào giai đoạn phát triển đầy đủ nhất, thường có màu đỏ hoặc vàng, có hương vị thơm ngon, trái với xanh
[2] [Thức ăn] được nấu đến mức ăn được, trái với sống
[3] [Sự suy nghĩ] ở mức đầy đủ để có được hiệu quả
[4] [Màu da mặt] đỏ ửng lên
Hãy cho biết nghĩa nào của từ chín được dùng trong các câu sau:
- Vườn cam chín đỏ.
- Trước khi quyết định phải suy nghĩ cho chín.
- Ngượng chín cả mặt.
- Trên cây, hồng xiêm đã bắt đầu chín.
- Cơm sắp chín, có thể dọn cơm được rồi.
- Lúa chín đầy đồng.
- Gò má chín như quả bồ quân.
Gợi ý
- Vườn cam chín đỏ - nghĩa [1]
- Trước khi quyết định phải suy nghĩ cho chín – nghĩa [3]
- Ngượng chín cả mặt – nghĩa [4]
- Trên cây, hồng xiêm đã bắt đầu chín – nghĩa [1]
- Cơm sắp chín, có thể dọn cơm được rồi – nghĩa [2]
- Lúa chín đầy đồng – nghĩa [1]
- Gò má chín như quả bồ quân – nghĩa [4]
C. Trắc nghiệm bài Nghĩa của từ
Câu 1: Chọn từ thích hợp điền vào chỗ trống trong câu sau: Bác Hồ đã .... để lại muôn vàn nỗi nhớ thương cho con cháu của Người.
A. Đi nhanh
B. Đi dạo
C. Đi xa
D. Đi khuất
Câu 2: Yếu tố “tri” trong từ “tri âm” có nghĩa là gì?
A. Hiểu biết
B. Tri thức
C. Hiểu
D. Nhìn thấy
Câu 3: Chỉ ra cách hiểu đầy đủ nhất về nghĩa của từ?
A. Nghĩa của từ là nghĩa sự vật mà từ biểu thị
B. Nghĩa của từ là sự vật, tính chất mà từ biểu thị
C. Nghĩa của từ là sự vật, tính chất, hoạt động mà từ biểu thị
D. Nghĩa của từ là nội dung mà từ biểu thị
Câu 4: Khi giải thích "Cầu hôn: xin được lấy làm vợ" là đã giải thích nghĩa của từ bằng cách nào?
A. Dùng từ đồng nghĩa với từ cần được giải thích.
B. Trình bày khái niệm mà từ biểu thị.
C. Kết hợp giữa dùng từ đồng nghĩa với trình bày khái niệm mà từ biểu thị.
D. Dùng từ trái nghĩa với từ được giải thích.
Câu 5: Chọn từ thích hợp điền vào chỗ trống trong câu sau: Xe tôi bị hỏng vì vậy tôi...đi bộ đi học.
A. Bị
B. Được
C. Cần
D. Phải
Câu 6: Cách giải thích thế nào về nghĩa của từ không đúng?
A. Đọc nhiều lần là từ cần được giải thích
B. Trình bày khái niệm mà từ biểu thị
C. Dùng từ đồng nghĩa để giải thích
D. Dùng từ trái nghĩa để giải thích
Câu 7: Chọn từ thích hợp điền vào chỗ trống trong câu sau: Nó...cô giáo mắng vì tội không làm bài tập."
A. Được
B. Bị
C. Đã
D. Không đáp án nào đúng
Câu 8: Khi giải thích nghĩa của từ trung niên: người đã quá tuổi thanh niên nhưng chưa già, được giải thích theo cách nào?
A. Dùng từ trái nghĩa với từ được giải thích
B. Dùng từ đồng nghĩa với từ được giải thích
C. Trình bày khái niệm mà từ biểu thị
D. Miêu tả hành động kết hợp với trình bày khái niệm mà từ biểu thị.
Câu 9: Học lỏm có nghĩa là?
A. nghe hoặc thấy người ta làm rồi làm theo, chứ không được ai trực tiếp dạy bảo.
B. học và luyện tập để có hiểu biết và có kỹ năng.
C. học văn hóa có thầy, có chương trình, có hướng dẫn [nói một cách khái quát]
D. tìm tòi, hỏi han để học tập.
Câu 10: Chọn từ thích hợp điền vào chỗ trống trong câu sau: Tôi nghĩ bài kiểm tra sáng nay...rồi, chắc không được nổi 5 điểm."
A. Hỏng
B. Tốt
C. Hoàn hảo
D. Hư
Câu 11: Sách Ngữ văn Sơn Tinh, Thủy Tinh giải thích Sơn Tinh, thần núi; Thủy Tinh, thần nước đã giải thích theo cách nào?
A. Sử dụng khái niệm
B. Dùng từ trái nghĩa với từ được giải thích
C. Dùng từ đồng nghĩa với từ được giải thích
D. Miêu tả hành động, kết hợp với trình bày khái niệm mà từ biểu thị.
Câu 12: Từ "Sính lễ" trong truyền thuyết Sơn Tinh, Thủy Tinh có nghĩa là
A. lễ vật dùng trong nghi lễ cúng tế trời đất.
B. lễ vật để dâng cúng tiên đế.
C. lễ vật quần thần dâng lên nhà vua.
D. lễ vật nhà trai đem đến nhà gái để xin cưới.
Câu 13: Từ bao gồm mấy phần?
A. Gồm ba phần: nghĩa, hình thức âm đọc, nội dung
B. Gồm hai phần: nội dung và hình thức
C. Gồm một phần: nội dung từ biểu đạt
D. Không phân chia được
Câu 14: Sách Ngữ văn 6, tập một giải thích "Sơn Tinh: Thần núi; Thủy Tinh: Thần nước" là đã giải thích nghĩa của từ theo cách nào?
A. Không theo ba cách trên.
B. Dùng từ trái nghĩa với từ được giải thích.
C. Dùng từ đồng nghĩa với từ được giải thích.
D. Trình bày khái niệm mà từ biểu thị.
Đáp án
| 1 - C | 2 - C | 3 - D | 4 - B | 5 - A | 6 - B | 7 - B |
| 8 - C | 9 - A | 10 - D | 11 - D | 12 - D | 13 - B | 14 - C |
-------------------------------
Với nội dung bài Nghĩa của từ các bạn học sinh cùng quý thầy cô cần nắm vững kiến thức khái niệm về nghĩa của từ, trình bày khái niệm của từ biểu thị...
Trên đây VnDoc đã giới thiệu nội dung bài lý thuyết Ngữ văn 6: Nghĩa của từ cho các bạn tham khảo ý tưởng khi viết bài. Ngoài ra các bạn có thể xem thêm chuyên mục Lý thuyết môn Ngữ Văn 6, Tác giả - Tác phẩm Ngữ văn 6, Soạn bài lớp 6, Văn mẫu lớp 6, Trắc nghiệm Ngữ văn 6, Học tốt Ngữ Văn 6. Mời các em học sinh, các thầy cô cùng các bậc phụ huynh tham khảo.