Dưới đây là một số tên gọi và cách xưng hô thường gặp:
Tên gọi trong Hoàng cung:
Vua gọi là Hoàng thượng. Vua của đế quốc [thống trị các nước chư hầu] gọi là Hoàng đế. Vợ vua gọi là Hoàng hậu. Cha vua, nếu chưa từng làm vua gọi là Quốc lão; nếu đã từng làm vua rồi truyền ngôi cho con gọi là Thái thượng hoàng. Mẹ vua, nếu chồng chưa từng làm vua gọi là Quốc mẫu; nếu chồng đã từng làm vua gọi là Thái hậu hay Hoàng Thái hậu. Anh trai vua gọi là Hoàng huynh. Chị gái vua gọi là Hoàng tỷ. Em trai vua gọi là Hoàng đệ. Em gái vua gọi là Hoàng muội. Bác vua gọi là Hoàng bá. Chú vua gọi là Hoàng thúc. Cậu vua gọi là Quốc cữu. Cha vợ vua gọi là Quốc trượng. Con trai vua gọi là Hoàng tử; nếu được chỉ định sẽ lên nối ngôi gọi là Thái tử hoặc Hoàng Thái tử hay Đông cung Thái tử. Vợ Hoàng tử gọi là Hoàng tức. Vợ [Đông cung] Thái tử gọi là Hoàng phi. Con gái vua gọi là Công chúa. Con rể vua gọi là Phò mã. Con trai trưởng của Chúa [thời Trịnh - Nguyễn], hoặc của vua chư hầu gọi là Thế tử. Con gái chúa gọi là Quận chúa. Chồng quận chúa gọi là Quận mã.
Xưng hô giao tiếp trong Hoàng cung:
Vua tự xưng là trẫm, quả nhân; tước Vương trở xuống xưng là cô gia. Vua gọi các quần thần là chư khanh, chúng khanh; gọi cận thần được sủng ái là ái khanh; gọi vợ được sủng ái là ái phi; gọi vua chư hầu là hiền hầu. Vua, Hoàng hậu gọi con khi còn nhỏ là hoàng nhi. Các con tự xưng với vua cha là nhi thần. Các con gọi vua cha là phụ hoàng, gọi mẹ là mẫu hậu. Hoàng hậu và các thê thiếp của vua khi nói chuyện với vua xưng là thần thiếp. Hoàng thái hậu nói chuyện với các quan xưng là là ai gia. Khi tấu trình, các quan gọi vua là bệ hạ, thánh thượng. Các quan tự xưng với vua là hạ thần. Khi nói chuyện với vua và hoàng hậu, các quan thái giám xưng là nô tài; cung nữ chuyên phục dịch xưng là nô tì.
Một số thành phần khác:
Các quan trong triều khi nói chuyện với quan to hơn về phẩm hàm xưng là hạ quan; khi nói chuyện người dân xưng là bản quan. Người dân khi nói chuyện với quan gọi quan là đại nhân, tự xưng là thảo dân. Người làm các việc vặt ở cửa quan như chạy giấy, dọn dẹp, đưa thư... gọi là nha dịch, nha lại hay sai nha. Đứa con trai nhỏ theo hầu những người quyền quý thời phong kiến gọi là tiểu đồng. Con trai nhà quyền quý gọi là công tử; con gái gọi là tiểu thư. Đầy tớ các gia đình quyền quý gọi ông chủ là lão gia; gọi bà chủ là phu nhân; gọi con trai chủ là thiếu gia; tự xưng khi nói chuyện với bề trên xưng là tiểu nhân.
ST
Trong thời phong kiến, những thứ bậc và cách xưng hô hoàng tộc Việt Nam ít nhiều chịu ảnh hưởng của triều đại Trung Quốc, song cũng có điểm riêng biệt. Vậy trong hoàng tộc có cách xưng hô như thế nào? Để giải đáp băn khoăn này bạn đừng vội bỏ qua chia sẻ bên dưới nhé!
Hiện nay vẫn còn khá nhiều người thắc mắc về chức vị và cách xưng hô ngoại hiệu hoàng thất. Bạn cũng là một trong số đó, vậy hãy cùng chúng tôi khám phá ngay thôi nào:
Cách xưng hô trong hoàng tộc thời phong kiến rất đa dạng
- Cha vua[tức là người cha chưa từng làm vua]: Quốc lão.
- Cha vua[người cha đã làm vua rồi truyền ngôi cho người con]: Thái thượng hoàng.
- Mẹ vua[chồng chưa một lần làm vua]: Quốc mẫu.
- Mẹ vua[chồng đã làm vua]: Thái hậu.
- Anh trai của vua: Gọi là hoàng huynh.
- Chị gái của vua: Được gọi là hoàng tỉ.
- Vua: Gọi là hoàng thượng.
- Vua của đế quốc[thống trị những nước chư hầu]: Hoàng đế.
- Em trai của vua: Gọi là hoàng đệ.
- Em gái của vua: Gọi là hoàng muội.
- Bác của vua: Được gọi là hoàng bá.
- Chú của vua: Hoàng thúc.
- Vợ của vua: Hoàng hậu nương nương/Hoàng hậu.
- Cậu của vua: Được gọi là quốc cữu.
- Cha vợ của vua: Quốc trượng.
- Con trai của vua: Chính là hoàng tử.
- Con trai của vua[người sẽ lên ngôi]: Thái tử/Đông cung thái tử.
- Vợ của hoàng tử: Hoàng túc.
- Vợ của Thái tử: Hoàng phi.
- Người con gái của vua: Sẽ được gọi là công chúa.
- Con rể của vua: Chính là phò mã.
- Con trai trưởng của vua chư hầu: Xưng là thế tử.
- Con gái của vua chư hầu: Xưng là quận chúa
- Chồng của quận chúa: Xưng là quận mã.
Thời phong kiến, các thứ bậc hoàng tộc xưng hô giao tiếp trong hoàng cung như thế nào? Cùng chuyên trang theo dõi mục bên dưới để hiểu rõ hơn nhé bạn:
Công chúa ngày xưa gọi là gì?
Công chúa [chữ Hán: 公主] là tước hiệu được sử dụng bởi các quốc gia Đông Á chịu ảnh hưởng từ nền văn minh Trung Hoa, thường được phong cho con gái Hoàng đế, tức Hoàng nữ [皇女] hoặc con gái của Quốc vương, tức Vương nữ [王女].
Công chúa và Quận chúa ai cao hơn?
Con gái vua: Công chúa. Con rể vua: Phò mã. Con trai trưởng vua chư hầu: Thế tử. Con gái vua chư hầu: Quận chúa.
Con trai ngày xưa gọi là gì?
Con trai vua gọi là Hoàng tử; nếu được chỉ định sẽ lên nối ngôi gọi là Thái tử hoặc Hoàng Thái tử hay Đông cung Thái tử. Vợ Hoàng tử gọi là Hoàng tức. Vợ [Đông cung] Thái tử gọi là Hoàng phi. Con gái vua gọi là Công chúa.
Vợ của Hoàng đế gọi là gì?
Trong ngôn ngữ Việt Nam, [Hoàng hậu] thường chỉ chung [vợ của Vua], từ Quốc vương đến Hoàng đế.