Khi bạn bị bất kỳ loại chấn thương nào, chẳng hạn như vết cắt hoặc tai nạn khác, có thể gây ra bầm tím. Các vết bầm tím hình thành khi máu đọng dưới da. Chúng thường bắt đầu có màu đen và xanh lam, nâu hoặc tím, và có thể thay đổi màu sắc khi chúng mờ dần. Những người lớn tuổi dễ bị bầm tím hơn.
Có nhiều lý do khiến ai đó có thể bị bầm tím, bao gồm cả nguyên nhân đơn giản như va chạm vào một vật thể. Lý do phổ biến nhất cho vết bầm tím là do chấn thương. Điều này có thể ở nhiều dạng ở những bệnh nhân khác nhau.
Lấy máu
Việc tiêm tĩnh mạch hoặc lấy máu cũng có thể gây ra vết bầm tím. Nói chung, mọi người có xu hướng bị bầm tím nhiều hơn sau những thứ như thế này khi họ già đi. Ở những bệnh nhân lớn tuổi, chấn thương vô hại nhất có thể gây ra bầm tím. Nguyên nhân là do da mỏng dần theo tuổi tác.
Việc tiêm tĩnh mạch hoặc lấy máu cũng có thể gây ra vết bầm tím.
Lưu lượng máu kém
Có nhiều lý do tại sao một người nào đó có thể có lưu lượng máu kém, từ việc tiếp xúc với giá lạnh đến bệnh phổi hoặc mạch máu. Nhưng điều đó có thể dẫn đến dễ bị bầm tím.
Mức oxy thấp
Các tế bào máu giúp vận chuyển oxy đến các bộ phận khác nhau của cơ thể. Tuy nhiên, nếu những tế bào máu đó không có nhiều oxy như bình thường, chúng có thể gây tím tái hoặc hơi xanh, cho da.
Ung thư
Theo Viện Ung thư Quốc gia [NCI], các phương pháp điều trị ung thư, bao gồm hóa trị và liệu pháp nhắm mục tiêu, có thể làm tăng nguy cơ bầm tím và chảy máu. Một số phương pháp điều trị có thể làm giảm số lượng tiểu cầu [tế bào giúp máu đông và cầm máu] trong máu. Khi số lượng tiểu cầu của bạn thấp, bạn có thể bị bầm tím hoặc chảy máu nhiều hoặc rất dễ dàng, trong một tình trạng được gọi là giảm tiểu cầu.
Bệnh ganTheo Viện Quốc gia về Bệnh tiểu đường, Tiêu hóa và Thận [NIDDK], xơ gan là tình trạng gan bị sẹo và tổn thương vĩnh viễn. Với xơ gan, mô sẹo thay thế mô gan khỏe mạnh và ngăn gan của bạn hoạt động bình thường. Khi chức năng gan kém, có thể dễ bị bầm tím và chảy máu.
Nhiễm trùng huyếtNhiễm trùng huyết là một biến chứng đe dọa tính mạng của nhiễm trùng. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh [CDC], nếu không điều trị, nhiễm trùng huyết có thể gây tổn thương mô và suy đa cơ quan. Những người bị nhiễm trùng huyết có xu hướng phát triển một đám đốm máu nhỏ trông giống như vết chích trên da. Nếu nhiễm trùng huyết không được điều trị, những vết chích đó sẽ trở nên to hơn và trông giống như những vết bầm mới.
Vỡ mạch máu
Các mạch máu có thể bị vỡ, dẫn đến chảy máu trên da. Điều này có thể gây ra các chấm nhỏ màu đỏ hoặc tím hình thành được gọi là đốm xuất huyết. Máu cũng có thể tích tụ dưới da ở những vùng lớn hơn, bằng phẳng, dẫn đến vết bầm tím.
Bệnh Raynaud
Bệnh Raynaud là một chứng rối loạn máu hiếm gặp, thường xảy ra ở ngón tay và ngón chân. Tình trạng này khiến các mạch máu thu hẹp khi bạn cảm thấy lạnh hoặc căng thẳng. Khi điều này xảy ra, máu không thể lên bề mặt da. Kết quả là khu vực này chuyển sang màu xanh lam hoặc trắng.
Viêm nội tâm mạc
Tình trạng tim hiếm gặp này là tình trạng viêm màng trong của buồng tim và van tim. Nó thường do nhiễm vi khuẩn, nhưng có thể do nhiễm nấm trong một số trường hợp. Các triệu chứng của viêm nội tâm mạc có thể bao gồm các triệu chứng giống như cúm đến sưng phù ở chân, bàn chân hoặc bụng, nhưng Phòng khám Mayo cho biết các triệu chứng cũng có thể bao gồm chấm xuất huyết. Các đốm xuất huyết có thể trông giống như những vết bầm tím thông thường.
Bạn không nhớ mình đã va chạm vào thứ gì mà lại thấy xuất hiện vết bầm tím ở chân hoặc tay. Điều này khiến bạn lo lắng? Thực tế, có rất nhiều lý do khiến bạn dễ bị bầm tím, ví dụ như do sự chấn thương dẫn đến vỡ các mạch máu dưới da, tuổi tác hoặc ánh nắng...
Dưới đây là những lý do khiến bạn dễ bị bầm tím mà không phải ai cũng biết.
1. Bạn đang già đi
Khi bạn già đi, có hai điều xảy ra với làn da của bạn: da mất lớp bảo vệ của chất béo và việc sản xuất các protein cấu trúc collagen bị chậm lại. Điều đó khiến da mỏng và dễ bị tổn thương dẫn đến bầm tím.
"Điều này rất phổ biến với những người ngoài 60 tuổi. Vào độ tuổi này, da bạn dễ bầm tím hơn trước kia, chỉ cần một ít chấn thương cũng khiến da bạn bầm tím”, Gary Goldenberg, Giám đốc quản lý, phó giáo sư về da liễu tại Bệnh viện Mount Sinai [Mỹ] nói.
Ảnh minh họa
2. Bạn ra nắng quá nhiều
Ở dưới ánh nắng mặt trời quá lâu sẽ khiến làn da của bạn bị tổn thương và dễ bầm tím, thậm chí da bị mỏng đi nhanh hơn vì ánh nắng gây tổn hại cho da rất lớn, nhất là khi bị cháy nắng.
"Bạn sẽ mất đi collagen theo độ tuổi, và những tổn thương do tia cực tím sẽ ngày một nhiều hơn”, Goldenberg nói.
Để tránh điều này, bạn có thể ngăn chặn tác hại của ánh nắng mặt trời bằng cách dùng kem chống năng có mức độ SPF phù hợp.
3. Bạn uống aspirin hàng ngày
“Đây cũng là một trong những lý do phổ biến khiến bạn bất ngờ thấy xuất hiện những vết thâm tím ngẫu nhiên”, Goldenberg nói.
Aspirin, cũng giống như chất làm loãng máu. Nó hoạt động bằng cách vô hiệu hóa các tiểu cầu gây ra máu có thể đông hoặc cục máu đông. Với máu mỏng hơn và các tế bào đông máu ít hơn, thậm chí là một chấn thương nhỏ sẽ để lại vết bầm tím.
4. Do cấu tạo da của bạn
Nếu bạn có làn da trắng và mỏng, bạn dễ bị bầm tím hơn thậm cho dù chỉ những cú va chạm nhẹ. Goldenberg nói. "Làn da của những người cố số lượng mô mỡ nhiều hơn sẽ ít gặp phải những vết bầm tím hơn”.
Bên cạnh đó, những người bị giãn tĩnh mạch hoặc có nhiều tĩnh mạch nổi lên một cách tự nhiên cũng dễ bị các vết bầm tím hơn. Chỉ cần va chạm nhẹ vào đồ vật cũng có thể để lại vết bầm tím.
Ảnh minh họa
5. Bạn bị viêm mạch máu
Đây là thuật ngữ y học chỉ một nhóm bệnh dẫn đến viêm mạch máu. Bệnh có các triệu chứng là các vết bầm đỏ được gọi là ban xuất huyết, là hậu quả của các mạch máu bị viêm vỡ ra.
Viêm mạch được cho là một bệnh tự miễn dịch hoặc là hậu quả của một căn bệnh mãn tính trong thời gian dài như viêm gan. Các triệu chứng khác bao gồm khó thở, ho, và tê hoặc yếu một tay hoặc chân.
6. Bạn thiếu vitamin C
Vitamin C rất quan trọng để chữa lành vết thương và sản xuất collagen, một thành phần cấu trúc quan trọng của da. Nếu không có đủ của vitamin C, các mạch máu của bạn sẽ mở và dễ bị mỡ.
Dấu hiệu bạn cần bổ sung vitamin C bao gồm: mệt mỏi, trầm cảm, chảy máu nướu răng, khớp sưng, chảy máu cam, tóc và da khô.
7. Bạn bị xuất huyết da
Điều này có nghĩa là máu rò rỉ ra từ các mao mạch rất nhỏ, tạo thành vết bầm tím.
"Bệnh xuất huyết da khá phổ biến ở người cao tuổi, đặc biệt là ở phần cẳng chân", Goldenberg nói. Các trường hợp nghiêm trọng nhất có thể gây ngứa, nhưng các loại kem bôi và thói quen chống nắng tốt sẽ giúp bạn thoát khỏi tình trạng này.
Nếu trên người bạn xuất hiện những triệu chứng trên, hãy mau chóng đến gặp bác sỹ để được nghe chỉ dẫn.
Hầu hết các vết bầm tím không có gì đáng lo ngại và sẽ biến mất sau vài tuần. Màu da có thể ảnh hưởng đến sự hiện diện của vết bầm tím, đồng thời màu sắc của vết bầm cũng có thể thay đổi theo thời gian. Tuy nhiên, các vết bầm tím xuất hiện ngẫu nhiên có thể là triệu chứng của bệnh lý, đặc biệt là khi có kèm theo các triệu chứng khác. Dưới đây là một số yếu tố ảnh hưởng đến sự xuất hiện của các vết bầm ngẫu nhiên:
Tuổi: Người lớn tuổi dễ bị bầm tím hơn nhiều. Da trở nên mỏng và kém linh hoạt hơn, đặc biệt là ở mặt sau của cánh tay. Mạch máu mất tính đàn hồi và dễ vỡ hơn.
Giới tính: Nữ giới có xu hướng dễ bị bầm tím hơn nam giới. Mặc dù không có bằng chứng nào có thể kết luận về nguyên nhân, nhưng phụ nữ thường có làn da mỏng hơn có thể khiến cho vết bầm tím dễ hình thành hơn.
Di truyền: Bệnh von Willebrand là một rối loạn đông máu di truyền trong đó máu không đông đúng cách dẫn đến hình thành các vết bầm tím dưới da. Tuy nhiên, ở Hoa Kỳ bệnh này chỉ ảnh hưởng đến khoảng 1% dân số.
Nguyên nhân gây các bầm tím ngẫu nhiên
Bầm tím không rõ nguyên nhân là tình trạng rất phổ biến và có thể khắc phục tương đối nhanh chóng. Tuy nhiên, nếu vết bầm tím hiện diện trong thời gian dài, thay đổi kích thước hoặc hình dáng khác thường có thể là dấu hiệu của một tình trạng hay bệnh lý khác. Sau đây là một số nguyên nhân có thể gây ra vết bầm ngẫu nhiên.
Thuốc và chất bổ sung
Các loại thuốc như thuốc chống đông máu, thuốc chống viêm không steroid và corticosteroid làm giảm khả năng đông máu. Điều này có thể dẫn đến tình trạng xuất huyết từ các mạch máu và tích tụ dưới da.
Nghiên cứu cho thấy một số chất trong chế độ ăn uống như dầu cá, tỏi và nhân sâm cũng có thể là yếu tố gây xuất huyết và bầm tím.
Nếu trong quá trình sử dụng thuốc và xuất hiện các vết bầm tím nên nói chuyện với bác sĩ để được tư vấn và điều chỉnh đơn thuốc nếu cần thiết.
Rối loạn chảy máu hoặc đông máu
Rối loạn chảy máu - chẳng hạn như băng huyết, giảm tiểu cầu hoặc thiếu yếu tố V có thể gây bầm tím.
Hemophilia là một tình trạng di truyền trong đó một người thiếu yếu tố đông máu VIII hoặc IX, dẫn đến xuất hiện nhiều các vết bầm tím. Đây là một tình trạng hiếm gặp chủ yếu ảnh hưởng đến nam giới.
Tiểu cầu là các tế bào giúp máu đông lại và giúp cầm máu. Những người bị giảm tiểu cầu miễn dịch có số lượng tiểu cầu thấp và vết bầm tím có thể xuất hiện mà không cần bất kì tác động nào.
Thiếu yếu tố V là một rối loạn chảy máu hiếm gặp trong đó người thiếu yếu tố đông máu protein V. Các triệu chứng có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng hầu hết các trường hợp nghiêm trọng thường hay gặp ở trẻ nhỏ. Các triệu chứng phổ biến khác của rối loạn đông máu bao gồm:
- Chảy máu cam;
- Máu trong nước tiểu hoặc phân;
- Chảy máu nướu răng.
Nhiễm trùng
Nhiễm trùng huyết là một tình trạng gây ra sự tích tụ độc tố trong máu hoặc các mô. Người bị nhiễm trùng huyết thường xuất hiện một cụm các đốm máu nhỏ như các nhúm trên da hoặc các vùng màu tím [ban xuất huyết]. Nếu không điều trị, chúng có thể tăng kích thước tạo thành những vết bầm lớn hơn. Nhiễm trùng huyết còn được gọi là ngộ độc máu và cần được điều trị khẩn cấp ngay lập tức.
Thiếu vitamin
Một chế độ ăn uống thiếu dinh dưỡng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe, trong đó thiếu hụt vitamin có thể góp phần gây ra vết bầm ngẫu nhiên.
Vitamin C cần thiết cho sản xuất collagen, tăng cường hệ thống miễn dịch và duy trì hoạt động chống oxy hóa. Vitamin C cũng giúp loại bỏ các gốc tự do có thể dẫn đến thoái hóa mô và các vết bầm tím.
Hậu quả của việc thiếu vitamin C trầm trọng là bệnh scurvy dẫn đến chảy máu nướu răng, móng tay và mất răng và suy tim.
Trong khi đó, thiếu vitamin K có thể góp phần gây chảy máu đáng kể, xương kém phát triển và gây ra các bệnh tim mạch. Thiếu vitamin K thường gặp nhiều ở trẻ sơ sinh và hiếm khi xảy ra ở người lớn.
Việc dùng thuốc chống đông máu và kháng sinh gây cản trở việc hấp thụ, sản xuất có thể gây thiếu hụt vitamin K.
Có thể ngăn ngừa sự thiếu hụt vitamin bằng cách thay đổi và bổ sung lượng vitamin trong chế độ ăn uống.
Bệnh gan hoặc thận
Khi bị tổn thương, gan sẽ ngừng sản xuất các protein cần thiết cho quá trình đông máu. Ví dụ như xơ gan là hậu quả của tổn thương gan kéo dài với triệu chứng là các vết bầm tím. Tuy nhiên, các vết bầm tím không xuất hiện một cách đơn độc mà có thể đi kèm với các triệu chứng khác như mệt mỏi, chán ăn, đau bụng và buồn nôn.
Người bị bệnh thận dễ xuất hiện các vết bầm tím do mất độ đàn hồi của da.
Thuốc cũng có thể cản trở quá trình đông máu và ức chế chức năng tiểu cầu. Vết bầm xảy ra khi máu từ mao mạch vỡ tràn vào các mô xung quanh.
Nếu nghi ngờ bệnh gan hoặc thận nên tham khảo ý kiến bác sĩ và có những điều trị phù hợp.
Nguyên nhân khác
Phương pháp điều trị ung thư như hóa trị và liệu pháp nhắm mục tiêu cũng có thể gây ra các vết bầm tím do làm giảm lượng tiểu cầu trong máu.
Dễ bầm tím và xuất huyết là triệu chứng bệnh bạch cầu phổ biến thường ảnh hưởng đến lưng, chân và tay. Một dấu hiệu khác của bệnh bạch cầu có thể là rất nhiều vết bầm tím không rõ nguyên nhân. Ngoài ra, những vết bầm này tồn tại trong thời gian lâu hơn bình thường.
Hội chứng Bernard-Soulier là một rối loạn đông máu di truyền hiếm gặp. Những người có tình trạng này dễ bị bầm tím, xuất huyết từ các mạch máu nhỏ dưới da.
Hội chứng Gardner-Diamond là tình trạng đau và bầm tím xảy ra đột ngột chủ yếu xuất hiện ở cánh tay, chân hoặc mặt. Những phụ nữ có tình trạng rối loạn tâm thần hoặc căng thẳng cảm xúc thường dễ mắc hội chứng này.
Bầm tím xuất hiện trong thai kỳ
Cần kiểm tra mức độ tiểu cầu trong suốt thời kỳ mang thai, các vết bầm tím có thể là triệu chứng của giảm tiểu cầu thai kỳ.
Theo môt thống kê tại Hoa Kỳ, tình trạng này xuất hiện từ 4,4% đến 11,6% số thai phụ và chiếm khoảng 75% của tất cả các trường hợp giảm tiểu cầu trong thai kỳ.
Tìm hiểu thêm: Bệnh da thai kỳ
Khi nào đi khám bác sĩ
Vết bầm tím thường vô hại nhưng đôi khi chúng có thể báo hiệu một tình trạng cần điều trị y tế. Nên đi khám bác sĩ nếu:
- Bầm tím xuất hiện không có lý do và không tự khỏi sau vài tuần;
- Vết bầm xuất hiện ở những vị trí bất thường như thân, lưng hoặc mặt;
- Có một số vết bầm tím ở một khu vực cụ thể hoặc một cụm nằm rải rác trên các vùng khác nhau của cơ thể;
- Có những vết bầm tái phát;
- Bầm tím xuất hiện kèm theo các triệu chứng khác như mệt mỏi, buồn nôn hoặc sốt cao.
Tóm lược
Các vết bầm tím hiếm khi do một tình trạng sức khỏe đáng lo ngại. Tuy nhiên, nếu tình trạng này không tự hết sau vài tuần cần đi khám bác sĩ để tìm nguyên nhân chính xác.
Một số rối loạn đông máu, bệnh lý, thuốc hoặc cơ thể lão hóa thường là nguyên nhân gây nên tình trạng trên. Tuy nhiên, nếu gặp các triệu chứng khác bên cạnh vết bầm tự phát, nên kiểm tra thêm và có những can thiệp kịp thời.
Xem thêm: Xét nghiệm chức năng đông máu
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh