Xây dựng văn bản pháp luật là gì

Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2008 chưa quy định cụ thể việc xây dựng, chính sách trước khi tiến hành soạn thảo. Luật mới chỉ quy định việc lập chương trình xây dựng luật, pháp lệnh. Trong quá trình lập chương trình xây dựng luật, pháp lệnh mặc dù Luật năm 2008 và Nghị định số 24/2010/NĐ-CP quy định chi tiết và biện pháp thi hành luật có quy định khi lập hồ sơ đề nghị xây dựng luật, pháp lệnh bộ, cơ quan ngang bộ phải có thuyết minh về sự cần thiết cho việc ban hành văn bản trong đó có các chính sách cơ bản của văn bản và mục tiêu của chính sách; đối tượng, phạm vi điều chỉnh của văn bản; nội dung chính của văn bản; các giải pháp để thực hiện chính sách; các tác động tích cực, tiêu cực của chính sách; đồng thời phải có Báo cáo đánh giá tác động sơ bộ của văn bản. Tuy nhiên thực tiễn lập chương trình xây dựng luật, pháp lệnh các đề nghị xây dựng luật, pháp lệnh chưa được thực hiện nghiêm túc, nhiều đề nghị quá sơ sài, đơn giản chưa thể hiện được sự cần thiết cho việc ban hành văn bản, chưa rõ đối tượng, phạm vi điều chỉnh, chưa xác định được các chính sách cơ bản cũng như đánh giá tác động sơ bộ chính sách. Việc đề nghị xây dựng văn bản quy phạm pháp luật phụ thuộc vào ý chí chủ quan của cơ quan đề xuất chưa xuất phát từ thực tiễn cần phải ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Từ đó dẫn đến chất lượng chương trình xây dựng luật, pháp lệnh luôn bị thay đổi, ảnh hưởng đến chất lượng xây dựng văn bản quy phạm pháp luật.

Việc soạn thảo luật, pháp lệnh chỉ thực sự được bắt đầu khi đã được đưa vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh. Lúc này, cơ quan soạn thảo mới tiến hành tổng kết, nghiên cứu tài liệu, thành lập Ban soạn thảo, tổ biên tập, Do chưa có khâu phân tích, đánh giá chính sách trước đó nên cơ quan soạn thảo lúc này mới xây dựng chính sách, đánh giá tác động của chính sách,..[việc xây dựng luật, pháp lệnh mang tính chất vừa thiết kế, vừa thi công] dẫn đến chính sách luôn bị thay đổi

Thực tiễn cho thấy để nâng cao chất lượng văn bản quy phạm pháp luật, các chính sách được ban hành trong các văn bản quy phạm pháp luật đảm bảo tính hợp Hiến, tính hợp pháp, phù hợp với thực tiễn thì khâu phân tích, đánh giá chính sách cần phải được làm rất kỹ lưỡng, khoa học, có sự tham gia của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, người dân, các chuyên gia nhà khoa học. Hơn nữa chính sách đó phải được xuất phát từ thực tiễn để giải quyết vấn đề của thực tiễn, phải có một quy trình chặt chẽ để các cơ quan có thẩm quyền tiến hành các hoạt động phân tích, phê duyệt chính sách trước khi tiến hành soạn thảo.

Xây dựng, đánh giá chính sách pháp luật là một hoạt động có vai trò rất quan trọng, thể hiện đường lối, quyết tâm chính trị của Đảng, Nhà nước, nguyện vọng của nhân dân, của các đối tượng thi hành đối với vấn đề mà dự án văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh. Khi một chính sách được đề ra thì cần xem xét, đánh giá sự cần thiết, mức độ tác động về các mặt kinh tế - xã hội, tính khả thi, điều kiện bảo đảm thực hiện của chính sách đó. Từ đó, cơ quan, tổ chức được giao thiết soạn thảo các quy phạm pháp luật cụ thể trong các văn bản quy phạm pháp luật.

Từ lý do trên, Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 [sau đây gọi là Luật năm 2015] bổ sung quy trình xây dựng, phân tích, thông qua chính sách trước khi soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật theo hướng tách bạch với quy trình soạn thảo văn bản. Quy trình xây dựng chính sách được áp dụng đối với luật, pháp lệnh và một số loại nghị định của Chính phủ, nghị quyết của Hội đồng nhân dân cấp tỉnh.Đây là điểm mới mang tính đột phá của Luật năm 2015 là việc bước đầu Luật quy định việc xây dựng, ban hành một số văn bản quy phạm pháp luật thành hai giai đoạn đó là giai đoạn xây dựng, thông qua chính sách và giai đoạn soạn thảo văn bản. Theo quy định của Luật, giai đoạn xây dựng, phê duyệt chính sách được quy định trong quá trình lập đề nghị xây dựng văn bản quy phạm pháp luật. Tương ứng với mỗi loại hình văn bản quy phạm pháp luật, Luật năm 2015 quy định cụ thể về trình tự, thủ tục lập đề nghị xây dựng văn bản quy phạm pháp luật.