1. Tế Đoan Ngọ là gì?
Tế Đoan Ngọ có ên gọ khác là Tế Đoan Dương hay Tế ệ sâu bọ, ễn ra hàng năm vào mùng 5 háng 5 âm lịch. Tế Đoan Ngọ đã ồn ạ ừ rấ lâu rong văn hoá của ngườ phương Đông.
“Đoan” có nghĩa là mở đầu, “ Ngọ” là khoảng hờ gan ừ 11 gờ sáng ớ 1 gờ chều.
Tho nhều à lệu cho rằng ăn ế Đoan Ngọ là ăn vào buổ rưa, lúc mặ rờ bắ đầu ngắn nhấ, ở gần rờ đấ nhấ rùng vớ ngày hạ chí.
Nhân gan cho rằng vì ngày này là ngày rá đấ gần vớ mặ rờ nhấ, kh đó khí ương cao nhấ rong năm, có hể êu ệ sâu bọ và những mầm mống bệnh ậ rong vệc đồng áng.
2. Món ăn ngày Tế Đoan Ngọ
2.1. Bánh ro
Bánh ro còn được gọ vớ nhều ên khác nhau như bánh go, bánh âm, bánh ú... Loạ bánh này có nhều bến hể và hình áng khác nhau, là món ăn không hể hếu của ngườ Nam và Nam Trung Bộ mỗ ịp Tế mùng 5 háng 5.
Bánh ro là món có nguồn gốc hên nhên nên rấ ố cho cơ hể
Tho quan nệm ân gan ừ cha ông a để lạ: ăn bánh ro vào ngày Tế Đoan Ngọ sẽ gúp bệnh ậ rong ngườ êu an, ệ rừ sâu bọ. Bở lẽ hờ ế vào mùa hè hường nóng bức, hờ đểm hích hợp khến các v khuẩn gây hạ lây lan vớ ốc độ nhanh chóng. Chính vì vậy, ăn các món hực vậ có nguồn gốc hên nhên rấ ố cho cơ hể.
Bánh ro ạ mỗ vùng mền có ên gọ khác nhau
Chếc bánh ro được làm ừ gạo nếp, gó rong lá chuố ươ và nấu bằng củ, rơm.
2.2. Cơm rượu nếp
Vào ngày Tế Đoan Ngọ, cơm rượu nếp là món không hể hếu ạ Hà Nộ và mộ số vùng của mền Bắc. Tho quan nệm ân gan, những món có vị chua, chá có ác ụng rong vệc loạ bỏ các loạ v khuẩn gây hạ cho cơ hể.
Rượu nếp có ác ụng loạ bỏ v khuẩn gây hạ cho cơ hể
Cơm rượu nếp đều có ở mỗ vùng mền, những mỗ nơ sẽ có công hức đặc rưng khác nhau. Ở mền Bắc, rượu nếp có vị ngọ bù và ăn rấ gòn, có hương hơm nhẹ của rượu nếp. Thông hường, rượu nếp được nấu bằng gạo nếp rắng hoặc gạo nếp cẩm nhưng phổ bến hơn cả là ùng gạo nếp lứ. Ngườ ân ùng gạo nếp đồ hành xô, để nguộ rồ rắc mn, ủ rong ba ngày. Thúng xô ủ được đặ rên mộ chếc chậu, hứng lấy nước rượu để kh ăn, rộn vớ cá, ạo vị ngọ, cay rấ ễ chịu. Món rượu này có hể phù hợp vớ mọ đố ượng.
2.3. Các món chè
Các món xô chè là những món đểm âm quá đỗ qun huộc vớ mọ vùng mền ạ Vệ Nam. Đặc bệ rong ịp Tế Đoan Ngọ, mỗ vùng mền lạ có cách chế bến các món chè ho đặc rưng của ừng nơ.
Ví ụ như mền Bắc sẽ ăn chè đậu, chè mậ gạo nếp. Mền Trung có món chè kê, chè hạ sn, rong kh mền Nam có món chè rô nước…
2.4. Thị vị
Tho quan nệm ân gan, ngày Tế Đoan Ngọ, ương khí mạnh nên vệc ăn hị vị có ính hàn, gả nóng, làm má cơ hể.
Tế Đoan Ngọ cũng chính là là hờ đểm vị vào mùa, hị vị hơm ngon hơn các mùa rong năm. Vì hế nhều món ăn ừ hị vị được nhều ga đình chọn lựa vào hờ đểm ế Đoan Ngọ như: Vị quay, bún măng vị, vị kho gừng, cháo vị,...
2.5. Trá cây ho mùa
Mùng 5 háng 5 âm lịch hường rơ vào háng 6 ương lịch, hờ đểm này hường là mùa các loạ hoa quả nở rộ. Vào mùa này, ngườ nông ân có quan nệm rá chín phả được gặ há ránh để sâu, bọ, ơ, chm chóc đến ăn hế.
Thờ đểm Tế đoan ngọ có nhều rá cây gúp bổ sung nhều năng lượng
Tương ự như những ngày lễ ế khác, ngày 5/5 âm lịch mọ ngườ hường âng lên bàn hờ ổ ên mâm quả.
Những rá mận, xoà, vả hều, nhãn, mí... vào mùa này được bày bán khắp nơ. Vào hờ đểm Tế Đoan Ngọ, vệc ăn những rá cây vào mùa này không chỉ vớ mong muốn êu rừ mầm bệnh mà còn hể hện được mong muốn hoa rá đầy nhà, snh sô nảy nở. Vào những ịp này, sẽ là mộ hếu só nếu bạn bỏ lỡ cơ hộ cùng ga đình quây quần hưởng hức những rá ngọ.
Năm nay, Tế Đoan Ngọ rơ vào ngày 3/6 Dương lịch. Phong ục ăn Tế Đoan Ngọ có mặ ở nhều quốc ga phương Đông như Vệ Nam, Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhậ Bản…
Quan nệm của ngườ xưa, Tế Đoan Ngọ là ngày mà hỏa khí rong rờ đấ ăng cao. Vớ nông nghệp, đây là hờ đểm sâu bọ nở rấ nhều gây hạ cho cây rồng vì hế mà ngườ a sẽ ến hành êu ệ những loạ này. Mộ số loà sâu bọ còn có hể ùng làm hức ăn.
Ngoà ra, Tế Đoan Ngọ còn gắn vớ ruyền huyế về Khuấ Nguyên, mộ nhà hơ, nhà văn, nhà rế học lớn hờ nước Sở. Ông đã ự rầm mình rên sông Mịch La vào ngày mồng 5/5 Âm lịch vì không hể gúp cho Sở Hoà Vương cứu nước vào cuố hờ Chến Quốc. Vậy nên, ngày này còn là ngày gỗ của Khuấ Nguyên, được ngườ ân ưởng nhớ hàng năm.
Lễ vậ không hể hếu rong mâm lễ cúng Tế Đoan Ngọ
Vào ngày mùng 5 háng 5 này, mỗ ga đình đều có mâm cúng Tế Đoan Ngọ vớ những vậ phẩm như mận, vả, chè, cơm rượu, bánh ro… Tho nhà nghên cứu văn hóa Nguyễn Hùng Vĩ lý gả: Y ược ân gan sử ụng chủ yếu hực vậ. Vậy nên, rong ngày 5/5 Âm lịch, ngườ a sẽ ùng các yếu ố hực vậ để làm cỗ cúng. Bên cạnh đó, o văn hóa Vệ Nam chịu ảnh hưởng lớn của Phậ gáo nên cỗ cúng ngày này cũng mang ính chấ chay là chính.
Tế Đoan ngọ là mộ rong những ngày ế quan rọng của ngườ Vệ.Ngoà ra, ho quan nệm của ông bà xưa, ăn rượu nếp có hể gế sâu bọ vì vị nồng cay của rượu nếp có ác ụng loạ bỏ những loà ký snh có hạ rong cơ hể. Sau kh các loà sâu bọ rong cơ hể bị cơm rượu nếp "chuốc say", ếp ục ăn các loạ rá cây có vị chua, chá sẽ khến chúng chế nhanh hơn.
Còn bánh ro hay gọ là bánh ú ro, bánh go vị nhạ, ính má, hường ăn vớ đường hoặc mậ, có ác ụng gả nhệ cơ hể rong ế rờ o bức. Thị vị vớ ính má, có ác ụng cân bằng phong huyế, âm ương rong cơ hể được lựa chọn làm món chính rong ngày này.
Ngày, gờ đẹp làm lễ cúng Tế Đoan Ngọ 2022
Ông Nguyễn Hùng Vĩ cho rằng, cúng Tế Đoan Ngọ đẹp nhấ là vào gờ Ngọ - 12 gờ rưa ngày 5/5 Âm lịch.
"Tuy nhên, nếu đều kện công vệc, hờ gan không cho phép, ngườ ân chỉ cần hắp hương cúng lễ rong sáng 5/5 Âm lịch là được, lưu ý không nên vượ quá gờ Ngọ. Về ư ưởng chung nên hướng về y ược, ẩm hực, ích lũy huốc hang để cầu mong mộ cuộc sống an khang", nhà nghên cứu này nó.
Tho nhà nghên cứu Nguyễn Hùng Vĩ, ù xã hộ ngày mộ phá rển nhưng Tế Đoan Ngọ vẫn được ngườ ân quan âm như cách bảo ồn mộ hình hức lễ ngh phổ quá và rộng rã, bảo lưu né đặc sắc văn hóa so vớ phương Tây.
Tấ cả ý hức, hành v của ngườ ân rong ngày này vẫn hướng đến vệc kêng kị, vệc hực hành làm huốc, bảo vệ sức khỏ.