Giáo trình kiểm tra và đánh giá trong giáo dục

Tóm tắt nội dung tài liệu

1. PHẦN HAI NỘI DUNG MÔĐUN ... ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP Ở TIỂU HỌC Tiểu môđun 1: Khái niệm cơ bản và chức năng cửa đánh giá kết quả học tập Tiểu môđun 2: Nguyên tắc đánh giá kết quả học tập ở tiểu học Tiểu môđun 3: Hình thức kiểm tra và đánh giá kết quả học tập ở tiểu học Tiểu môđun 4: Nội dung đánh giá kết quả học tập ở tiểu học Tiểu môđun 5: Kĩ thuật đánh giá kết quả học tập ở tiểu học 9
2. TIỂU MÔĐUN 1 KHÁI NIỆM CƠ BẢN VÀ CHỨC NĂNG CỦA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP Chủ đề 1:NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP Hoạt động 1: TÌM HIỂU NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ BẢN VỀ "ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP" NHIỆM VỤ: a] Trước khi đọc thông tin cơ bản về “Khái niệm cơ bản về đánh giá kết quả học tập”, học viên, bằng kinh nghiệm thực tiễn của bản thân, phát biểu trả lời câu hỏi: Đánh giá kết quả học tập là gì? b] Sau đó, học viên đọc thông tin cơ bản ở bên dưới, đối chiếu thông tin này với phát biểu trên. THÔNG TIN CƠ BẢN Những khái niệm cơ bản về đánh giá kết quả học tập 1. Kiểm tra là thuật ngữ chỉ cách thức hoặc hoạt động giáo viên sử dụng để thu thập thông tin về biểu hiện kiến thức, kĩ năng và thái độ của học sinh trong học tập nhằm cung cấp dữ kiện làm cơ sở cho việc đánh giá. 2. Đánh giá kết quả học tập là thuật ngữ chỉ quá trình hình thành những nhận định, rút ra những kết luận hoặc phán đoán về trình độ, phẩm chất của người học, hoặc đưa ra những quyết định về việc dạy học dựa trên cơ sở những thông tin đã thu thập được một cách hệ thống trong quá trình kiểm tra. Trong khuôn khổ tài liệu này, đánh giá kết quả học tập được hiểu là đánh giá học sinh về học lực và hạnh kiểm thông qua quá trình học tập các môn học cũng như các hoạt động khác trong phạm vi nhà trường. 3. Đo lường chỉ việc ghi nhận và mô tả kết quả làm bài kiểm tra của mỗi học sinh bằng một số đo, dựa theo những quy tắc đã định. 4. Lượng giá là đưa ra những thông tin ước lượng trình độ kiến thức, kĩ năng của người học bằng cách dựa vào các số đo đã có. Có hai hướng lượng giá : – Lượng giá theo chuẩn : Đây là sự so sánh tương đối kết quả đo lường được với chuẩn chung của một tập hợp học sinh. – Lượng giá theo tiêu chí : Đây là sự đối chiếu kết quả đo lường được với những tiêu chí đã đề ra. 10
3. 5. Trắc nghiệm là công cụ hoặc quy trình có tính hệ thống được dùng để đo lường các hành vi học tập [ví dụ như tóm ư, giải thích, tính toán…]. Hoạt động 2: TÌM HIỂU VỀ KIỂM TRA THEO HƯỚNG ĐỊNH TÍNH VÀ ĐỊNH LƯỢNG NHIỆM VỤ: a] Trước khi đọc thông tin cơ bản về “Kiểm tra theo hướng định tính và định lượng”, xem và diễn giải sơ đồ bên dưới. Ghi vào vở học tập ư kiến diễn giải của bạn. b] Nêu tên các môn học ở tiểu học được kiểm tra theo hướng định tính và các môn học được kiểm tra theo hướng định lượng. c] Đọc thông tin cơ bản về “Kiểm tra theo hướng định tính và định lượng” ngay dưới sơ đồ, đối chiếu những điều đã diễn giải với thông tin đã nắm được. Kiểm tra Phương pháp Phương pháp định lượng định tính Đánh giá THÔNG TIN CƠ BẢN Kiểm tra định tính và định lượng Xét theo phương thức và công cụ thu thập thông tin để đánh giá kết quả học tập, hoạt động kiểm tra được thực hiện theo hai hướng: định lượng và định tính. Dựa trên kết quả được ghi nhận theo hướng định tính hoặc định lượng, giáo viên đưa ra những phán đoán, những kết luận, những quyết định về người học hoặc về việc dạy học. Kiểm tra theo hướng định tính là phương thức thu thập thông tin về kết quả học tập và rèn luyện của học sinh bằng cách quan sát và ghi nhận xét dựa theo các tiêu chí giáo dục đã định. Kiểm tra theo hướng định lượng là phương thức thu thập thông tin về kết quả học tập của học sinh bằng số như điểm số hoặc số lần thực hiện của những hoạt động nào đó. Cách và phương tiện ghi nhận kết quả học tập của học sinh bằng điểm hay số lần thực hiện theo những quy tắc đã tính trong kiểm tra là mang tính chất định lượng. Còn chính điểm số vẫn chỉ là những kí hiệu gián tiếp phản ánh trình độ học lực của mỗi học sinh mang ư nghĩa định tính. Như vậy, bản thân điểm số không có ư nghĩa về mặt định lượng; ví dụ trong thang điểm 10, không thể nói trình độ của học sinh đạt điểm 8 là cao gấp đôi học sinh đạt điểm 4. Chủ đề 1: CHỨC NĂNG CỦA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP Ở TIỂU HỌC Hoạt động 3: TÌM HIỂU VỀ . CHỨC NĂNG CỦA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP 11
4. NHIỆM VỤ: Đọc và trình bày vắn tắt ba chức năng cơ bản của đánh giá kết quả học tập. THÔNG TIN CƠ BẢN Ba chức năng của đánh giá kết quả học tập 1. Chức năng quản lí của đánh giá được thể hiện qua hai phương diện: [1] xếp loại hoặc tuyển chọn người học; [2] duy trì và phát triển chuẩn chất lượng. 2. Kiểm soát và điều chỉnh hoạt động dạy và học. Đối với giáo viên và nhà trường, đánh giá nhằm kiểm soát các hoạt động ngay trong quá trình dạy và học, sau đó ra quyết định điều chỉnh, cải tiến dạy học là cơ chế đảm bảo cho việc phát triển chất lượng dạy học. Đối với học sinh, thông tin kiểm tra đánh giá nhận được [điểm số, nhận xét] từ giáo viên và tự đánh giá của bản thân giúp người học kiểm soát, điều chỉnh việc học của mình. 3. Giáo dục và phát triển người học. Động viên Quá trình đánh giá kết quả học tập được thực hiện một cách hiệu quả có tác dụng phát triển động cơ học tập [lòng mong muốn học tập cho sự phát triển của bản thân] cho học sinh. Muốn như vậy, hoạt động kiểm tra phải được thực hiện thường xuyên và thông tin làm căn cứ cho đánh giá phải đa dạng, cụ thể và khách quan. Đánh giá góp phần phát triển toàn diện để chuẩn bị cho người học vào đời. Đánh giá học sinh ở tiểu học cần nhận thức sâu sắc về quan điểm giáo dục toàn diện. Muốn cho việc đánh giá có thể góp phần phát triển toàn diện cho người học, những điều dưới đây cần được thực hiện một cách hệ thống và nhất quán: – Đánh giá phải xác định được khối lượng học tập hợp lí cho học sinh để không đẩy các em vào thế học thuộc lòng, hay học đối phó, học chỉ để có điểm, chỉ để biết chứ không để hiểu và áp dụng. – Kết quả học tập cần được đánh giá một cách hiệu quả, đáng tin cậy để có tác dụng hướng dẫn và khuyến khích các phương pháp học tập tích cực, ủng hộ các thói quen học tập có giá trị. – Phương pháp, công cụ kiểm tra cần đa dạng [trắc nghiệm, tự luận, học nhóm, trò chơi, bài tập giải quyết vấn đề, làm đề án..] để kích thích người học tự bổ sung, phát triển những kiến thức, kĩ năng cần thiết cho cuộc sống cũng như nghề nghiệp về sau. Ngoài các kĩ năng học tập, đánh giá cũng cần góp phần phát triển cho người học những kĩ năng và phẩm chất xã hội như kĩ năng giao tiếp, làm việc hợp tác, ư thức cộng đồng, lòng tự trọng ..... Đây là những nhân tố quan trọng đối với con người trong xã hội hiện nay, giúp cho học sinh biết cách sống, cách làm việc với những người xung quanh. BÀI TẬP ĐÁNH GIÁ Anh [chị] có nhận xét gì về cách ghi lời nhận xét cả năm học của giáo viên phụ trách trong hai trang học bạ dưới đây[1] ? Thực tiễn đánh giá kết quả học tập trong nhà trường tiểu học hiện nay đã thực hiện được ba chức năng của đánh giá như thế nào? ............................................................. 12
5. [1] Những trang học bạ trích dẫn trong tài liệu chỉ là những ví dụ minh hoạ để trao đổi khi học tập, vì vậy tác giả xin không nêu họ tên, chữ kí của giáo viên cũng như tên của trường. 13
6. ............................................................... 14
7. THÔNG TIN PHẢN HỒI Hoạt động 1 : Các môn học ở tiểu học được kiểm tra theo hướng định tính ở lớp 1, 2 và 3 là Nghệ thuật, Tự nhiên-Xã hội, Đạo đức, Thể dục ; ở lớp 4 và 5 là Âm nhạc, Mĩ thuật, Kĩ thuật, Thể dục, Đạo đức. Các môn học ở tiểu học được kiểm tra theo hướng định lượng ở lớp 1, 2 và 3 là Tiếng Việt và Toán; ở lớp 4 và 5 là Toán, Tiếng Việt, Lịch sử, Địa lí và Khoa học. Học viên nắm những khái niệm cơ bản về đánh giá kết quả học tập, đặc biệt định nghĩa về đánh giá kết quả học tập được giới hạn trong tài liệu; và phân biệt sự khác nhau giữa kiểm tra với đánh giá cũng như mối tương quan giữa hai khâu này trong quá trình dạy học. Hoạt động 2 : Học viên phân biệt nét khác biệt cơ bản giữa kiểm tra [KT] định tính với KT định lượng là ở cách thu thập thông tin để đánh giá. Nếu trong hoạt động kiểm tra, người đánh giá miêu tả các yêu cầu về kiến thức, kĩ năng và thái độ cần đánh giá dưới dạng những chỉ số thì việc kiểm tra được thực hiện theo hướng định lượng. Còn nếu các yêu cầu ấy được miêu tả bằng lời thì kiểm tra được thực hiện theo hướng định tính. Về bản chất, đánh giá với ư nghĩa là đưa ra các phán đoán về trình độ người học hay đề xuất quyết định về việc dạy học luôn luôn mang ư nghĩa định tính. Căn cứ vào các kết quả thu thập được từ kiểm tra, người đánh giá đối chiếu với những tiêu chí dạy học đã đề ra, đưa ra những ước lượng trình độ kiến thức, kĩ năng của một học sinh. Hoạt động 3 : Học viên trình bày vắn tắt nội dung 3 chức năng của đánh giá: quản lí giáo dục; kiểm soát và điều chỉnh hoạt động dạy và học; giáo dục và phát triển, hình dung ra được một số việc làm cụ thể của người giáo viên trong dạy học thể hiện 3 chức năng của kiểm tra đánh giá. Bài tập đánh giá: Xem xét trang học bạ thứ nhất, có thể thấy các nhận xét của giáo viên về việc học các môn học của học sinh khá sơ sài. Những từ dùng để kết luận về trình độ, khả năng của người học ở từng môn là những tính từ mang ư nghĩa chung chung: làm tính nhanh, vẽ khéo, tích cực phát biểu, hát hay, chăm ngoan. Những nhận xét này mang ư nghĩa phân loại học sinh mà điểm số hay mức loại [A, B] đã tự thể hiện. Chẳng hạn như 7 hay 8 điểm là loại khá, A là tốt. Chúng ít có tác dụng giáo dục và động viên, phát triển người học. Ở trang học bạ thứ hai, qua nhận xét tổng quát về học lực và hạnh kiểm của người học, người đánh giá không cho chúng ta thấy những nét riêng biệt về khả năng và thái độ học tập của người học, cũng không cho thấy những nét cơ bản về sự tiến bộ của học sinh trong quá trình học tập. Cách ghi nhận xét sơ sài và chung chung như trên phản ánh thực trạng đánh giá chỉ thiên về cung cấp thông tin tổng hợp nhằm xếp loại học lực của học sinh và để thi đua. Phần lớn giáo viên với tư cách là người đánh giá học sinh chưa đưa ra các thông tin phân tích, chưa đề cập đến những thông tin về quá trình học tập nhằm giúp cho nhà trường và các cán bộ quản lí môn học đưa ra những quyết định điều chỉnh kịp thời quá trình dạy học để cải thiện chất lượng học tập các môn học. Căn cứ trên những thông tin chung chung về tình hình học tập của người học, “những giải pháp về môn học đã và đang được đưa ra chưa hẳn giải pháp nào cũng phản ánh đúng tình hình thực tế, chưa phải các giải pháp đều giải toả trúng những khó khăn vướng mắc lớn trong thực tiễn dạy học ở tiểu học" [Nguyễn Thị Hạnh, 2003]. 15
8. TIỂU M Ô ĐU N 2 TIỂU MÔĐUN 2: NGUYÊN TẮC ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP Ở TIỂU HỌC Hoạt động : TÌM HIỂU CÁC NGUYÊN TẮC ĐÁNH GIÁ NHIỆM VỤ Đọc và tìm hiểu thông tin cơ bản về nguyên tắc đánh giá kết quả học tập ở tiểu học dưới đây. Thông tin ấy cho anh [chị] những hiểu biết gì về bốn nguyên tắc đánh giá xếp loại học sinh tiểu học được ghi trong Quy định đánh giá và xếp loại học sinh tiểu học [Ban hành kèm theo Quyết định số 30/2005/QĐ- BGD & ĐT]? THÔNG TIN CƠ BẢN Quy định đánh giá và xếp loại học sinh tiểu học [Ban hành kèm theo Quyết định số 30/2005/QĐ-BGD & ĐT] đưa ra bốn nguyên tắc đánh giá học lực và hạnh kiểm của học sinh tiểu học như sau: 1. Kết hợp đánh giá định lượng và đánh giá định tính trong đánh giá và xếp loại Kết hợp đánh giá định tính với đánh giá định lượng trong đánh giá kết quả học tập là một phương hướng quan trọng nhằm bảo đảm tính khách quan và toàn diện của quá trình đánh giá kết quả học tập của học sinh tiểu học. Ngoài ra, nguyên tắc này còn nhấn mạnh trọng tâm đổi mới đánh giá ở tiểu học hiện nay. Đó là tập trung tạo nên một sự chuyển biến mạnh mẽ lối đánh giá thiên về định lượng trước đây và tăng cường sử dụng các hình thức đánh giá định tính để tạo điều kiện cho trẻ phát triển về mặt nhân cách và trí tuệ. Giáo viên không nên chỉ căn cứ vào điểm số của các bài kiểm tra định kì để đánh giá học sinh mà phải kết hợp với kiểm tra thường xuyên, với những ghi nhận quan sát hằng ngày để đánh giá đúng thực chất trình độ của học sinh. Ngoài ra, ở các môn đánh giá định lượng như Tiếng Việt và Toán, cùng với điểm số, giáo viên phải đưa ra những nhận xét để giúp học sinh biết mình đã đạt được những gì và chưa đạt được những gì. 2. Thực hiện công khai, công bằng , khách quan, chính xác và toàn diện Nguyên tắc này bao hàm các nguyên tắc truyền thống trong đánh giá kết quả học tập như là bảo đảm tính khách quan- chính xác, tính công bằng, tính công khai và tính toàn diện. 16
9. 3. Coi trọng việc động viên, khuyến khích sự tiến bộ của học sinh “Coi trọng việc động viên, khuyến khích sự tiến bộ của học sinh” là nội dung cốt lõi của nguyên tắc bảo đảm tính nhân văn và tính giáo dục trong đánh giá học sinh. Quan điểm Coi trọng việc động viên, khuyến khích sự tiến bộ của học sinh trong khi đánh giá thể hiện cách tiếp cận nhấn mạnh mục đích phát triển của giáo dục và dạy học ở tiểu học, đồng thời phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí của học sinh nhỏ. 4. Phát huy tính năng động, sáng tạo, khả năng tự học, tự đánh giá của học sinh, xây dựng niềm tin, rèn luyện đạo đức theo truyền thống Việt Nam Theo hướng phát triển các phương pháp dạy học tích cực để đào tạo những học sinh chủ động, sáng tạo, có khả năng tự học và tự đánh giá bản thân, việc kiểm tra đánh giá không chỉ dừng ở yêu cầu tái hiện kiến thức, rèn luyện các kĩ năng đã học mà còn phải khuyến khích khả năng vận dụng sáng tạo, phát hiện sự chuyển biến về thái độ và xu hướng hành vi của học sinh trước các vấn đề của đời sống gia đình và cộng đồng Việt Nam. Đó là cách tiếp cận phát triển trong dạy học và đánh giá. Đổi mới đánh giá kết quả học tập là nhằm tạo một phương thức đột phá góp phần quan trọng vào việc thực hiện mục tiêu giáo dục trên. Bốn nguyên tắc được nêu trong văn bản “Quy định đánh giá và xếp loại học sinh tiểu học” đã bao quát được các nguyên tắc về đánh giá kết quả học tập mà nhiều tài liệu về lí luận giáo dục đã đưa ra như sau: * Đảm bảo tính khách quan – Kết hợp nhiều phương pháp và kĩ thuật đánh giá khác nhau: đánh giá định tính với đánh giá định lượng; kĩ thuật đánh giá truyền thống với đánh giá hiện đại. – Bảo đảm môi trường, cơ sở vật chất không ảnh hưởng đến việc thực hiện các bài tập đánh giá của học sinh. – Kiểm soát các yếu tố khác ngoài khả năng thực hiện bài tập đánh giá của học sinh có thể ảnh hưởng đến kết quả làm bài hay thực hiện hoạt động của các em. * Đảm bảo tính công bằng – Giúp mỗi học sinh có thể tích cực vận dụng phát triển kiến thức và kĩ năng đã học. – Bảo đảm rằng hình thức bài kiểm tra là quen thuộc với mọi học sinh. – Ngôn ngữ sử dụng trong bài kiểm tra đơn giản rõ ràng, phù hợp với trình độ của học sinh và bài kiểm tra không chứa những hàm ư đánh đố học sinh. * Đảm bảo tính toàn diện – Nội dung kiểm tra đánh giá cần bao quát được toàn bộ các nội dung trọng tâm. Mục tiêu đánh giá cần bao quát nhiều loại kiến thức, kĩ năng và các mức độ nhận thức. – Công cụ đánh giá cần đa dạng. – Công cụ kiểm tra không chỉ đo lường khả năng nhớ lại mà còn đánh giá khả năng vận dụng, phân tích tổng hợp và đánh giá. – Công cụ kiểm tra không chỉ đánh giá kiến thức, kĩ năng môn học mà còn đánh giá các phẩm chất và kĩ năng xã hội. * Đảm bảo tính hệ thống 17
10. – Việc xác định và làm rõ các mục tiêu, tiêu chí đánh giá phải được đặt ở mức ưu tiên cao hơn công cụ và tiến trình đánh giá. – Chuẩn đánh giá phải phù hợp với mục tiêu và chương trình dạy học trong từng giai đoạn cụ thể, với mọi đối tượng học sinh, với điều kiện dạy học cụ thể của số đông các trường bình thường. – Kĩ thuật đánh giá phải được lựa chọn dựa trên mục đích đánh giá. – Tiến trình đi từ việc thu thập tư liệu, thông tin đến việc đưa ra những kết luận về việc học của học sinh cần phải được tường minh. – Mục tiêu và phương pháp đánh giá phải tương thích với mục tiêu và phương pháp giảng dạy. – Kết hợp kiểm tra thường xuyên [quá trình] với kiểm tra tổng kết. – Độ khó của các bài tập hay hoạt động đánh giá phải ngày càng cao theo sự phát triển của cấp lớp. * Đảm bảo tính công khai Học sinh cần được biết các tiêu chuẩn và yêu cầu đánh giá của các nhiệm vụ hay bài tập, bài kiểm tra mà học sinh sẽ thực hiện; cần được biết cách tiến hành các nhiệm vụ ấy để có thể đạt được tốt các tiêu chuẩn và yêu cầu đã định. * Đảm bảo tính giáo dục – Đánh giá nhất thiết phải góp phần nâng cao việc học tập của học sinh. – Qua đánh giá học sinh nhận thấy được sự tiến bộ của bản thân, những gì cần cố gắng hơn trong môn học, cũng như nhận thấy sự khẳng định của giáo viên về khả năng của họ. * Đảm bảo tính phát triển – Công cụ đánh giá tạo điều kiện cho học sinh khai thác vận dụng kiến thức, kĩ năng liên môn. – Phương pháp và công cụ đánh giá góp phần kích thích dạy học phát huy tích tự lực, chủ động và sáng tạo của học sinh trong học tập, chú trọng thực hành, rèn luyện và phát triển kĩ năng. – Đánh giá hướng đến việc duy trì sự phấn đấu và tiến bộ của người học, góp phần phát triển động cơ học tập đúng đắn trong người học. – Đánh giá đúng góp phần phát triển lòng tự tin, tự trọng và ư hướng phấn đấu trong học tập cho học sinh, hình thành năng lực tự đánh giá cho học sinh. BÀI TẬP ĐÁNH GIÁ: Học viên thực hiện 2 trong 4 bài tập dưới đây 18
11. Bài tập 1 Việc đánh giá kết quả học tập dưới đây đã có thể thực hiện được nguyên tắc khách quan chưa? Tại sao? Theo chương trình môn Tiếng Việt lớp 3, sau khi học xong năm học lớp 3, về lĩnh vực kĩ năng viết văn, học sinh phải đạt được những kĩ năng sau đây: – Biết viết đơn, viết tờ khai theo mẫu. – Biết viết một bức thư ngắn để báo tin tức, hỏi thăm người thân. Tập trình bày phong bì thư. – Biết viết đoạn văn ngắn kể lại một bức tranh đã xem, một văn bản đã học hoặc tóm tắt một truyện đã đọc. Giả định rằng: Việc xác lập khả năng viết văn và nhận xét, phân loại học sinh trong lĩnh vực viết văn năm học lớp 3 được thực hiện qua điểm số của bốn bài kiểm tra như sau: 1. Lần thứ nhất: học sinh viết một đoạn văn gồm 5 – 7 câu kể về tình cảm của bố mẹ hoặc người thân đối với em. 2. Lần thứ hai: học sinh viết một bức thư hỏi thăm người thân [bức thư này học sinh đã được viết ở lớp]. 3. Lần thứ ba: học sinh viết một báo cáo hoạt động tháng thi đua vững mạnh gửi thầy cô tổng phụ trách theo mẫu cho sẵn [báo cáo này đã được học sinh viết và học thuộc lòng khi các em ôn thi học kì]. 4. Lần thứ tư: học sinh kể về một cuộc thi đấu thể thao [bài này đã được viết ở lớp]. Bài tập 2 Trong một lần kiểm tra định kì học kì II, ở một môn học, một giáo viên cho học sinh ôn tập bằng cách để các em học thuộc lòng khoảng mười câu hỏi với mười câu trả lời được cung cấp sẵn. Mười câu hỏi này bao quát được một số nội dung trọng tâm của môn học. Đề kiểm tra gồm ba câu hỏi hầu như tương tự với ba câu hỏi trong mười câu đã được ôn tập. Kết quả kiểm tra của học sinh rất cao. Như vậy, nếu dựa vào kết quả kiểm tra này để xác định khả năng học tập của học sinh sẽ có những ưu, nhược điểm gì? Bài tập 3 Thảo luận nhóm: Điều gì có thể xảy ra cho giáo dục và dạy học nếu như việc kiểm tra đánh giá thường không được thực hiện trên cơ sở xác lập một cách rõ ràng các mục tiêu dạy học/ chuẩn đào tạo? Bài tập 4 Những điều người giáo viên cần có và cần làm để có thể thường xuyên nêu được những nhận xét có tác dụng phát triển năng lực và khơi gợi hứng thú học tập cho học sinh? THÔNG TIN PHẢN HỒI 19
12. Hoạt động Sau khi tìm hiểu các nguyên tắc đánh giá và xếp loại học sinh tiểu học trong “Quy định đánh giá và xếp loại học sinh tiểu học” [Ban hành kèm theo quyết định số 30/2005/QĐ-BGD & ĐT], học viên đối chiếu những hiểu biết ấy với thông tin cơ bản về nguyên tắc đánh giá kết quả học tập để phát biểu về những phương hướng cơ bản mà mình sẽ theo để thực hiện tốt các nguyên tắc đánh giá và xếp loại học sinh tiểu học trong thực tiễn. Bài tập 1 Kết quả đánh giá kĩ năng viết văn trong trường hợp nêu trên có thể không khách quan bởi vì hầu hết các đề học sinh đã từng làm ở lớp. Do vậy, kết quả bài tập làm văn rất có thể phản ánh việc học sinh nhớ lại những điều học sinh đã được viết hơn là khả năng suy nghĩ, diễn đạt của các em. Bài tập 2 Lối ôn tập và kiểm tra như đã nêu khuyến khích kiểu học hời hợt, học tủ của học sinh. Kết quả của các bài kiểm tra như thế chắc chắn không phản ánh được toàn diện khả năng học tập của học sinh. Bài tập 3 Việc đánh giá không được thực hiện trên cơ sở xác lập một cách tường minh các mục tiêu dạy học sẽ gây ra nhiều hậu quả cho giáo dục. Hai hậu quả cơ bản nhất là: [1] không thực sự đo lường được năng lực người học; [2] không có cơ sở kiểm soát, điều chỉnh kịp thời và sát hợp quá trình dạy và học, do vậy không bảo đảm được chất lượng dạy học. Bài tập 4 Để có thể thường xuyên nêu được những nhận xét có tác dụng phát triển năng lực và khơi gợi hứng thú học tập cho học sinh, – Giáo viên cần có: hiểu biết sâu về nội dung và mục tiêu học tập mà học sinh cần lĩnh hội; tình yêu và lòng quan tâm đối với học sinh… – Giáo viên cần làm: quan sát và ghi chép kĩ các hành vi, thái độ học tập của học sinh; nhận ra những tiến bộ của học sinh; dành thời gian để chọn từ ngữ để viết các lời nhận xét cụ thể đối với từng học sinh. 20
13. TIỂU MÔĐUN 3 TIỂU MÔĐUN 3: HÌNH THỨC KIỂM TRA VÀ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP Ở TIỂU HỌC Chủ đề 1: HÌNH THỨC KIỂM TRA Hoạt động 1: ĐỌC THÔNG TIN CƠ BẢN ĐỂ TÌM HIỂU CÁC HÌNH THỨC KIỂM TRA Ở TIỂU HỌC NHIỆM VỤ: a] Thảo luận nhóm: Bằng kinh nghiệm bản thân, hãy trả lời các câu hỏi sau đây: Trong thực tế dạy học ở tiểu học, những hình thức kiểm tra nào đã được thực hiện? Mục đích của mỗi hình thức kiểm tra ấy là gì? Cho ví dụ. b] Đọc thông tin cơ bản về các loại kiểm tra bên dưới. Hãy cho biết thông tin này giúp bạn biết thêm những điều gì mới về kiểm tra. THÔNG TIN CƠ BẢN Căn cứ vào mục đích sử dụng, kiểm tra có thể được chia thành hai loại: kiểm tra đột xuất chẩn đoán và kiểm tra tổng kết. Căn cứ vào thời điểm kiểm tra trong một năm học, có thể được chia kiểm tra thành hai loại: kiểm tra thường xuyên và kiểm tra định kì. Kiểm tra thường xuyên và kiểm tra định kì Kiểm tra thường xuyên là tiến trình thu thập thông tin về việc học tập của học sinh một cách liên tục trong lớp học. Các hình thức kiểm tra thường xuyên dùng để đánh giá những phương diện cụ thể hay những phần của chương trình học. Kết quả của kiểu kiểm tra này được dùng để theo dõi sự tiến bộ của người học trong suốt tiến trình giảng dạy và cung cấp những phản hồi liên tục cho học sinh và giáo viên, nhằm giúp giáo viên có những biện pháp điều chỉnh kịp thời việc giảng dạy, cũng như giúp học sinh nhận ra những tiến bộ và chưa tiến bộ của bản thân để từ đó tự điều chỉnh và phát triển. Kiểm tra định kì [KTĐK] là phưõng thức xem xét kết quả học tập của học sinh theo thời điểm. Mục đích của việc KTĐK là giúp giáo viên biết xem mỗi học sinh đã tiếp thu được gì sau mỗi một đõn vị bài học hay sau mỗi phần học để có thể kịp thời bổ khuyết hay điều chỉnh nội dung và phưõng pháp dạy học những phần kế tiếp. Kiểm tra đột xuất chẩn đoán và kiểm tra tổng kết 21
14. Kiểm tra đột xuất chẩn đoán là phưõng thức xem xét kết quả học tập không theo những thời điểm được ấn định trước. Kết quả thu được từ các bài kiểm tra đột xuất phản ánh hành vi học tập điển hình của người học, nghĩa là những điều người học làm được trong điều kiện bình thường, không có sự chuẩn bị hay nỗ lực tối đa như trong hình thức kiểm tra tổng kết. Những đánh giá dựa trên kết quả của những bài kiểm tra đột xuất trong phạm vi lớp học thường được dùng để chẩn đoán các mặt tồn tại của quá trình dạy học, từ đó đề ra phưõng hướng hay quyết định điều chỉnh việc dạy và học. Trong trường hợp này, kiểm tra đột xuất có thể xem là kiểm tra thường xuyên vì chúng thực hiện cùng một chức nãng. Mặt khác, kiểm tra đột xuất còn được dùng như một công cụ thanh tra hoặc quản lí giáo dục nhằm xác định trình độ học sinh của một trường so với trình độ của nhóm chuẩn hay so với hệ thống tiêu chí về kĩ nãng và kiến thức mà người học cần lĩnh hội ở một cấp học nào đó. Kiểm tra tổng kết là phưõng thức xem xét thành quả học tập được thực hiện vào cuối khoá học/môn học. Các kết quả thu được từ kiểm tra tổng kết chỉ ra khả nãng người học có thể đạt là gì khi nỗ lực hết mình cũng như khi có sự chuẩn bị tối đa. Kiểm tra tổng kết trước hết được xem là phưõng tiện để đo mức độ lĩnh hội của học sinh trong các lĩnh vực học tập và được dùng để xếp loại học tập hoặc để xác định thành quả của người học đạt được so với những kết quả học tập tổng quát đã được xác định trong mục tiêu dạy học. Do vậy, kiểm tra tổng kết còn được gọi là hình thức đánh giá thành tích học tập của học sinh và có ư nghĩa quan trọng về mặt quản lí. BÀI TẬP ĐÁNH GIÁ Thảo luận nhóm: Theo Vãn bản Quy định đánh giá và xếp loại học sinh tiểu học [Ban hành kèm theo quyết định số 30/2005/QĐ-BGD & ĐT], kết quả của các bài kiểm tra hằng tháng của môn Tiếng Việt và Toán [kiểm tra thường xuyên] không được tính vào kết quả học kì và cả nãm của hai môn học này. Kết quả môn học toàn nãm là trung bình cộng của 4 điểm kiểm tra định kì trong nãm học như kiểm tra giữa kì I, giữa kì II, kiểm tra cuối kì I và kiểm tra cuối kì II. Đây là một nét đổi mới trong quy định kiểm tra đánh giá của chưõng trình tiểu học mới. Sự thay đổi này nhằm mục đích gì? Nó có ư nghĩa gì đối với học sinh, đối với giáo viên và đối với nhà quản lí giáo dục? Sự thay đổi trên có những điểm lợi và bất lợi gì ? CHỦ ĐỀ 2 : HÌNH THỨC ĐÁNH GIÁ 22
15. Hoạt động 2: TÌM HIỂU CÁC HÌNH THỨC ĐÁNH GIÁ NHIỆM VỤ a] Dựa vào thực tiễn kiểm tra đánh giá học sinh của lớp các bạn đang phụ trách, hãy trao đổi về vấn đề sau đây: – Hãy miêu tả cách thức làm việc khi ghi nhận xét cho các môn học được đánh giá bằng nhận xét. Nêu những khó khăn trong quá trình thực hiện đánh giá bằng nhận xét? b] Hiện nay có ư kiến cho rằng hiện tượng điểm số vô hồn, điểm số ảo tồn tại khá phổ biến trong dạy học. Anh [chị] hiểu thế nào là điểm số vô hồn và điểm số ảo? Những biện pháp nào cần phải được thực hiện để hạn chế hiện tượng tiêu cực trên? c] Từ kết quả đã thực hiện ở nhiệm vụ [a] và [b], hãy đọc phần thông tin cơ bản để tìm hiểu các loại đánh giá ở tiểu học, tìm ra những thông tin mới về đánh giá nhận được từ bài đọc. [Có thể thực hiện nhiệm vụ này ở nhà]. THÔNG TIN CƠ BẢN 1. ĐÁNH GIÁ BẰNG NHẬN XÉT a] Đánh giá bằng nhận xét là gì? Đánh giá bằng nhận xét là giáo viên đưa ra những phân tích hoặc những phán đoán về học lực hoặc hạnh kiểm của người học bằng cách sử dụng các nhận xét được rút ra từ việc quan sát các hành vi hoặc sản phẩm học tập của học sinh theo những tiêu chí được cho trước. b] Giáo viên làm thế nào để đưa ra được một nhận xét tốt? Muốn đưa ra được những nhận xét tốt, giáo viên cần: – Trong trường hợp nội dung quan sát nhỏ hẹp, giáo viên cần thường xuyên tham khảo các tiêu chí đã được xác lập để có thể hình dung rõ trong đầu các tiêu chí cần đánh giá. – Xây dựng bảng hướng dẫn đánh giá trong trường hợp nội dung quan sát hoặc kiểm tra rộng lớn và phức tạp, hoặc những bài tập lớn mà kết quả của nó sẽ được chính thức sử dụng để xếp loại học sinh. – Quan sát và ghi nhận các biểu hiện hành vi của học sinh theo các tiêu chí đã định. – Thu thập thông tin đủ, phù hợp và tránh định kiến. – Trước khi bắt đầu đưa ra một nhận xét hay nhận định nào, cần xem xét: + Chứng cứ [biểu hiện] thu thập được có thích hợp không? + Chứng cứ [biểu hiện] thu thập được đã đủ cho việc đưa ra những nhận xét về người học chưa? + Đối với nhận xét dựa trên các tiêu chí học tập, phải xem xét xem những yếu tố nào khác ngoài bài thực hành hay kiểm tra có thể ảnh hưởng đến kết quả thực hiện của học sinh. + Khi viết một nhận xét nào đó nên cố gắng phát biểu rõ ràng những lí do đưa ra nhận xét ấy. c] Tác dụng của nhận xét đối với học sinh 23
16. – Động viên học sinh phấn đấu học tập thành công hơn – Hướng dẫn học sinh điều chỉnh việc học tập. Thế nào là một nhận xét tốt? Nhận xét có tác dụng động viên và hướng dẫn Nhận xét không có tác dụng học sinh điều chỉnh việc học động viên hướng dẫn học sinh điều chỉnh việc học – Thực tế: hướng lời nhận xét đến những vấn đề Chung chung, không cụ thể. mà người học có thể làm được. – Cụ thể: đưa ra chứng cứ hay chi tiết cụ thể để giải thích hay chứng minh những nhận xét, nhờ vậy học sinh hình dung ra rõ ư nhận xét. Nhằm mục đích phê bình, phê phán. – Nhạy cảm đối với những quan tâm, mục đích hay cố gắng của người học: không cho là học sinh sai hay không tốt khi các em không đáp ứng được những yêu cầu hay mục đích mà chúng ta Không đáp ứng nhu cầu của người nhận đề ra. Khi tạo ra một sản phẩm học tập nào đó, phản hồi. học sinh đều có những mục đích cụ thể của mình. Hãy cố gắng nhận biết mục đích ấy và có Không đề nghị điều mà người học có thể một cách nhìn nhận thích hợp. Kết hợp lời nhận có hoặc có thể làm. xét của chúng ta với những ư định được thể hiện qua bài làm hay qua hoạt động của các em. – Khuyến khích: khẳng định những điều học sinh đã làm được với những chứng cứ cụ thể, – Hướng dẫn: hướng dẫn học sinh cách thức khắc phục những điều chưa đạt cũng như cách thực hiện nhiệm vụ học tập kế tiếp tốt hơn. – Kịp thời, không chậm trễ – Nói thẳng, không bóng gió, úp mở. – Cho những ư kiến hay cảm nghĩ riêng thay vì đưa ra những lời nhận định đầy uy quyền. [“Cô nghĩ/ cô cảm thấy là ………….”]. d] Cách ghi nhận xét kết quả các môn học theo quy định của Quy định đánh giá và xếp loại học sinh tiểu học d.1] Yêu cầu đánh giá bằng nhận xét theo quy định Các môn học được đánh giá bằng nhận xét gồm: – Ở các lớp 1, 2, 3: Đạo đức, Thể dục, Tự nhiên và Xã hội, Nghệ thuật. – Ở các lớp 4, 5: Đạo đức, Thể dục, Âm nhạc, Mĩ thuật, Kĩ thuật. Các môn học đánh giá bằng nhận xét được đánh giá theo hai mức: 24
17. – Loại Hoàn thành [A]: đạt được yêu cầu cơ bản về kiến thức và kĩ năng của môn học được nêu trong Sổ theo dõi kết quả kiểm tra và đánh giá học sinh ở từng lớp. Học sinh đạt được mức hoàn thành khi có từ 50% số nhận xét trở lên trong từng học kì hay cả năm học. Những học sinh đạt loại Hoàn thành nhưng có biểu hiện rõ về năng lực học tập môn học, đạt 100% số nhận xét trong từng học kì hay cả năm được đánh giá là Hoàn thành tốt [A+] – Loại Chưa hoàn thành [B]: Học sinh đạt Chưa hoàn thành [B] khi chưa thực hiện được những yêu cầu cơ bản về kiến thức và kĩ năng của môn học. d.2] Cách thức ghi nhận xét kết quả các môn học đánh giá bằng nhận xét Những điều cần làm: – Tìm hiểu nội dung nhận xét được ghi trong Sổ theo dõi kết quả kiểm tra đánh giá và nội dung sách giáo khoa để xác định rõ các hành vi học tập của học sinh mà ta cần quan sát. – Để giúp ghi nhận cụ thể các hành vi tiêu biểu của học sinh khi quan sát trong những lớp học sĩ số lớp đông, giáo viên nên làm những mẫu ghi nhận cho từng môn như sau, mẫu này được đánh máy để dùng cho nhiều năm: Tên HS Môn Tự nhiên và Xã hội / Học kì I Nhận xét 1 Nhận xét 2 Nhận xét 3... a] Nói tên và chỉ đúng các bộ phận của cơ quan hô hấp, tuần hoàn, bài tiết nước tiểu và thần kinh trên hình vẽ. b] Nói viết được về chức năng của các cơ quan trên. c] Kể được từ 1 đến 2 việc cần làm để giữ vệ sinh các cơ quan trên. Hoa thực hiện [a] đạt; [b] nói được 1 chức năng; [c] đạt, ngoài ra còn nêu thêm lí do. Toàn – Sau mỗi tiết hay phần bài học, GV đưa nhận xét chung [hoàn thành, giỏi..] kèm với chứng cứ về điều học sinh đã làm được và chưa làm được. Ví dụ “Em Hoa đã hoàn thành tốt trong tiết học vì em không những đã kể được hai việc giữ gìn vệ sinh thân thể mà còn giải thích lí do vì sao phải giữ gìn vệ sinh.” – Khi đưa ra nhận xét tổng quát vào cuối học kì hay cuối năm, ngoài loại học sinh đạt được [hoàn thành hay chưa hoàn thành], giáo viên dựa vào các ghi nhận cụ thể có được trong năm, khái quát những hành vi mà học sinh thường làm thành những nhận định tổng quát về phẩm chất và năng lực của học sinh. Ví dụ: Qua những ghi nhận, GV thấy em Hoa nhiều lần đưa thêm phần giải thích lí do cho những hoạt động liên quan đến bản thân như giữ gìn vệ sinh, bảo vệ thú hoang dã, giữ gìn 25
18. của công.... ; và Hoa giải thích rất nhiệt tình, trôi chảy. Dựa vào đây giáo viên có thể đưa ra nhận xét chung rằng: em có nhận thức khá sâu sắc về những vấn đề của cộng đồng, của xã hội cũng như của bản thân, nhiệt tình với những vấn đề chung, có khả năng giải thích lí do …. Những điều nên tránh: – Không hình dung rõ ràng những yêu cầu cần quan sát khi tiến hành một giờ học thuộc môn học đánh giá bằng nhận xét. – Chỉ ghi nhận bằng các dấu √ mà không kèm theo những chứng cứ về một vài biểu hiện tiêu biểu. – Ghi nhận xét như kiểu: A = Hoàn thành; B = Chưa hoàn thành. – Chỉ dùng một bài kiểm tra viết hằng tháng [đối với môn Đạo đức, Kĩ thuật, Tự nhiên và Xã hội..] rồi dựa vào đó đưa một nhận xét. – Không ghi những nhận xét vụn vặt, thể hiện những hành vi nhất thời của học sinh vào Học bạ, ví dụ: Môn Thể dục: tập đều đặn, thuộc động tác; Môn Tự nhiên và Xã hội: có học bài, hoặc thuộc bài, hoặc làm bài tốt. – Không ghi những nhận xét chung chung như: Tiến bộ, Khéo tay, Rèn thêm toán, Ngoan….. 2. ĐÁNH GIÁ BẰNG ĐIỂM SỐ a] Đánh giá bằng điểm số là gì? Đánh giá bằng điểm số là sử dụng những mức điểm khác nhau trên một thang điểm để chỉ ra mức độ về kiến thức và kĩ năng mà học sinh đã thể hiện được qua một hoạt động hoặc sản phẩm học tập. Thang điểm là một tập hợp các mức điểm liền nhau theo trật tự số từ cao đến thấp hay ngược lại. Trong thang điểm, đi kèm với mỗi mức điểm là phần miêu tả những tiêu chí tưõng ứng cho từng mức điểm. Như vậy, một thang điểm đầy đủ bao gồm các mức điểm và phần miêu tả những yêu cầu về kiến thức hay kĩ nãng cho mỗi mức điểm. Phần miêu tả này có thể gọi là phần hướng dẫn chấm điểm hoặc đáp án. Thiếu phần hướng dẫn này, các điểm số trở nên mõ hồ, đặc biệt đối với kiểu bài kiểm tra tự luận. Nói khác đi, những tiêu chuẩn được miêu tả cho từng mức điểm là cãn cứ để giáo viên giải thích ư nghĩa của các điểm số, đồng thời để họ có thể cho những nhận xét cụ thể về bài làm của học sinh. Dưới đây là một ví dụ về thang điểm 5 cho bài tập làm vãn viết lớp 5: Mức Chính tả [CT], Sự phong phú Tổ chức diễn đạt Hiệu quả điểm ngữ pháp [NP] và cụ thể của ư tưởng giao tiếp ư tưởng 5 Không lỗi CT, NP Ư cụ thể, nhiều chi Mạch lạc, trình tự Người đọc hiểu dễ tiết thú vị hợp thể loại dàng 4 1, 2 lỗi CT, NP Ư cụ thể, khá Mạch lạc, trình tự Người đọc hiểu dễ nhiều chi tiết thú vị hợp thể loại dàng 26
19. 3 2, 3 lỗi CT, NP Ư cụ thể, một số Một vài chỗ Vài chỗ còn khó chi tiết thú vị không mạch lạc hiểu 2 Hơn 4 lỗi CT, NP Vài chỗ ư chung Không mạch lạc Vài chỗ còn khó chung, mơ hồ. hiểu 1 Nhiều lỗi CT, NP Ư mơ hồ Rời rạc, trình tự Khó hiểu lộn xộn b] Giải thích ư nghĩa của điểm số Việc giải thích ư nghĩa của điểm số là một hoạt động phức tạp vì điểm số được xem là kí hiệu phản ánh trình độ học lực và phẩm chất của người học sinh. Người quản lí xem điểm số như là một chứng cứ xác định trình độ học vấn của học sinh và khả năng giảng dạy của giáo viên. Người giám hộ hay cha mẹ học sinh có xu hướng nhìn nhận trình độ của con em mình chủ yếu qua điểm số. Họ thường không hiểu được ư nghĩa của các mục tiêu sư phạm. Họ lưu tâm chừng mực đến các nhận xét liên quan đến nhân cách và thái độ của con cái họ. Bản thân trẻ cũng chỉ hiểu việc sửa bài của thầy qua số điểm đạt được. Người giáo viên phải có khả năng lí giải được ư nghĩa của điểm số mà mình đã cho, đặc biệt khi điểm số được xem là căn cứ xác định ngưỡng thành đạt của học sinh. Việc lí giải những kiến thức, kĩ năng hay năng lực của học sinh thể hiện qua điểm số có tác dụng thúc đẩy học sinh học tốt hõn, ngày càng thành công hõn. Đồng thời việc giải thích ư nghĩa của điểm số của học sinh cũng giúp giáo viên và nhà quản lí nắm được chất lượng dạy và học một cách cụ thể hơn, nhờ vậy, họ có thể đưa ra những quyết sách phù hợp để điều chỉnh quá trình dạy học. Để có thể diễn giải được ư nghĩa của điểm số, người giáo viên cần phải: – Xác định mục đích của đánh giá: Xác định kiến thức, kĩ nãng, thái độ, hay nãng lực nào cần đánh giá. – Chuẩn bị kĩ các bài kiểm tra ở lớp học để có thể có một sản phẩm giá trị làm cãn cứ cho điểm, và qua điểm số đó đánh giá được trình độ về nãng lực của học sinh : + Phải bao quát được nhiều mặt kiến thức hay kĩ nãng đã học trong nội dung đề bài kiểm tra. + Đề cập trong bài kiểm tra những mục tiêu của kế hoạch đã nêu ra trong tháng hay trong học kì. + Xây dựng thang điểm, nhưng có thể điều chỉnh trong quá trình chấm khi có những câu trả lời ngoài dự kiến. + Điều chỉnh các câu hỏi trong lúc đọc đề kiểm tra nếu phát hiện thấy có sự không rõ ràng. + Xác định ngưỡng đạt yêu cầu của bài kiểm tra. 27
20. + Tập hợp nhiều loại thông tin khác nhau từ việc học của học sinh để làm chứng cứ hỗ trợ cho việc giải thích điểm số của học sinh. BÀI TẬP ĐÁNH GIÁ Bài tập 1 Làm việc nhóm: So sánh phân tích và nhận xét hai bản nhận xét dưới đây. .......................................................................... 28

Page 2

YOMEDIA

Giáo trình Kiểm tra đánh giá kết quả học tập ở tiểu học được biên soạn nhằm mục đích phát triển những hiểu biết và kĩ năng cơ bản của giáo viên trong việc đánh giá kết quả học tập của học sinh tiểu học. Phần 2 của giáo trình gồm phần II và III, giới thiệu với bạn đọc các tiểu môđun trong từng phần. Mời bạn cùng tham khảo.

19-06-2014 786 150

Download

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2009-2019 TaiLieu.VN. All rights reserved.