Nhiều người cho rằng, Tết Trung thu ở Việt Nam có nguồn gốc và bị ảnh hưởng từ Trung Quốc. Trên thực tế, người Việt Nam và người Trung Quốc đều có những sự tích chứa đựng nhiều ý nghĩa khác nhau về Trung thu.
Từ nguồn gốc và ý nghĩa Tết Trung thu...
Kể từ triều đại nhà Thương [thế kỷ 10TCN], người Trung Quốc bắt đầu tổ chức các lễ hội ăn mừng mùa màng bội thu vào ngày Rằm tháng 8 và trở nên phổ biến trong những năm triều đại nhà Đường [618-907].
Một truyền thuyết giải thích rằng, Tết Trung thu có nguồn gốc từ đời vua Đường Huyền Tông [hay Đường Minh Hoàng]. Dương Quý Phi là một cung phi được vua Huyền Tông sủng ái.
Vì đam mê Quý Phi nên vua để nước nhà loạn lạc khiến nhân dân bất bình và hô hào buộc nhà vua giết Quý Phi. Vào một đêm trăng sáng giữa mùa thu, Huyền Tông nhớ Quý Phi và được một vị tiên đưa lên trời gặp nàng. Khi trở về trần thế, ông đặt ra Tết Trung thu để tưởng nhớ đến người đẹp.
Vị vua Đường Huyền Tông.
Thuật ngữ Trung thu lần đầu tiên xuất hiện trong nghi thức của người Chu, kể về việc Thái hậu Từ Hi đã dành rất nhiều thời gian và tiền bạc để tổ chức lễ hội cùng những nghi thức phức tạp từ ngày 13 - 17/8. Trong những ngày này, các gia đình sẽ bày tiệc ngắm trăng, trẻ em được tham gia chơi nhiều trò chơi như rước đèn cá chép, đèn kéo quân, múa lân, người lớn coi đêm Rằm tháng 8 là đêm của thơ ca, hẹn hò đôi lứa.
Ở Việt Nam, nhiều tài liệu ghi rằng, từ đời nhà Lý, Tết Trung thu đã được chính thức tổ chức ở kinh thành Thăng Long với hội đua thuyền, múa rối nước và rước đèn. Trong những truyền thuyết cổ xưa nhất, Trung thu là dịp để những người nông dân tạ ơn Rồng đã mang mưa tới cho mùa màng bội thu.
Người Việt mừng Trung thu bằng cách làm bánh cúng tổ tiên, biếu ông bà và người thân, tổ chức cho trẻ em nhiều hoạt động vui chơi giải trí. Lễ rước đèn, bày cỗ, phá cỗ, hát trống quân… dưới trăng là những nghi thức quan trọng nhất. Bày cỗ Trung thu thực chất là bày tỏ tấm lòng của con người với trăng, với trời cùng sản vật, hương hoa của đất.
Dù là Việt Nam hay Trung Quốc, Tết Trung thu dần trở thành Tết trẻ em hay Tết Đoàn viên, là dịp để trẻ em được vui chơi và là dịp để những thành viên trong gia đình cùng quây quần bên nhau.
... đến những tục lệ thờMặt trăng khác nhau
Đối với nhiều quốc gia châu Á, hình ảnh Mặt trăng từ lâu đã được sử dụng để tiên đoán mùa màng và vận mệnh quốc gia. Nếu trăng thu màu vàng thì năm đó sẽ trúng mùa tằm tơ, nếu trăng thu màu xanh hay lục thì năm đó sẽ có thiên tai, trăng thu màu cam trong sáng thì đất nước sẽ thịnh trị. Ở Việt Nam và Trung Quốc, Mặt trăng có những hình tượng riêng và ý nghĩa rất đặc biệt.
Người Trung Quốc cổ đại tin rằng, có một sự liên kết giữa Mặt trăng và nước, thậm chí người ta còn kết nối khái niệm này với chu kì kinh nguyệt của phụ nữ. Trong một truyền thuyết của người Choang ở Trung Quốc, Mặt trăng và Mặt trời vốn dĩ là một cặp vợ chồng và các ngôi sao là con cái.
Khi Mặt trăng mang thai, nó sẽ trở nên tròn vành vạnh, khi sinh con xong, Mặt trăng khuyết và có hình lưỡi liềm. Câu chuyện này khiến người Choang tin rằng, phụ nữ có vị trí hết sức quan trọng và phải được tôn vinh vào ngày Rằm tháng 8 - khi Mặt trăng tròn và sáng nhất trong năm.
Trong văn hóa lúa nước của người Việt cổ, trăng có một ý nghĩa rất to lớn, gắn liền với mùa màng và sinh hoạt. Mùa thu lại là lúc tiết trời mát mẻ, khí hậu dễ chịu nhất trong năm. Ngày Rằm tháng 8 là khi trăng sáng nhất và đẹp nhất mà việc nông lại nhàn. Khi đó, mọi người có thể thảnh thơi thưởng trăng, hòa mình với đất trời.
... hay tục chơi đèn lồng khác biệt giữa người Việt và người Hoa
Trong Tết Trung thu, những chiếc đèn lồng nhiều màu sắc sáng lung linh là hình ảnh không thể thiếu. Đối với người Trung Quốc, chiếc đèn lồng có màu đỏ, tượng trưng cho sự may mắn, vui tươi và được sử dụng vào dịp tết, lễ hội.
Nó còn biểu hiện cho khả năng sinh sản. Họ quan niệm rằng, ánh sáng phát ra từ chiếc đèn lồng sẽ xua tan những điều không may mắn và mang lại sự an lành, bình yên, hạnh phúc.
Chiếc đèn lồng có màu đỏ, tượng trưng cho sự may mắn, vui tươi.
Đối với người Việt Nam, trẻ em thường cầm những chiếc đèn lồng có hình dáng đa dạng, cùng nhau dạo chơi trong đêm Trung thu và hát những bài hát hay bài đồng dao.
Đèn lồng thủ công được làm từ tre và giấy gió hay bọc vải lụa được các nghệ nhân làm từ thế kỷ XII, dưới triều đại nhà Lý. Chiếc đèn lồng được tô điểm bởi nét vẽ, đường thêu những chi tiết đặc thù Đại Việt như cành đào, hoa mai, nhánh trúc, chữ thư pháp hay các di tích văn hóa lịch sử của Việt Nam. Chiếc đèn lồng của người Việt Nam là sự biểu hiện của ấm no, hạnh phúc và tình cảm gia đình ấm áp.
Tết Trung Thu là một phong tục rất có ý nghĩa. Dù ở Việt Nam hay bất kì quốc gia châu Á nào, Tết Trung thu là dịp để báo hiếu tổ tiên, cha mẹ, bày tỏ lòng biết ơn với đất trời cho mùa màng bội thu và để có dịp đoàn tụ, chung vui bên mâm cỗ trông trăng.
* Bài viết có sử dụng tư liệu tham khảo từ các nguồn: LSVN, Wikipedia,ChinaHighlights...
Bạn có thể xem thêm:
Những truyền thuyết "vô số kể" về Trung thu
Bạn đã bao giờ tò mò, liệu Tết trung thu Trung Quốc và Tết trung thu Việt Nam có gì khác biệt. Cùng cẩm nang du lịch Trung Quốc khám phá và tìm ra những điều thú vị ấy nhé
Tết Trung Thu hay còn gọi là Tết Nguyên Tiêu. Không chỉ diễn ra ở Việt Nam mà cái tết này diễn ra nhiều nước ở Châu Á như Trung Quốc, Nhật Bản hay Hàn Quốc…với nhiều nghi lễ khác biệt nhau.
Tương truyền, tết trung thu có nguồn gốc từ Trung Quốc sau đó du nhập vào Việt Nam. Chuyện kể rằng, từ thời vua Đường Minh Hoàng [713-741 Tây Lịch] đi dạo chơi vườn Ngự Uyển vào đêm rằm tháng 8 âm lịch. Ngày rằm trăng tròn vành vạnh, sáng trong, tiết trời mát mẻ. Đang thưởng thức cảnh đẹp bất ngờ nhà vua gặp đạo sĩ La Công Viễn còn được gọi là Diệp Pháp Thiện. Đạo sĩ đã hóa phép đưa nhà vua lên cung trăng. Ở đấy, cảnh còn đẹp hơn cả trần thế, nhà vùa vui chơi hưởng lạc cùng các nàng tiên xinh đẹp múa hát đến lúc quên cả về. Sau khi trở lại dân gian thì vua vẫn còn luyến tiếc.
Sau đó, để nhớ đến ngày được lên cung trăng, nhà vua lệnh cho ra đời Khúc Nghê Thường Vũ Y và cứ đến đêm rằm tháng 8 hàng năm khắp mọi nơi lại tổ chức rước đèn và bày tiệc ăn mừng trong khi nhà vua cùng với Dương Quí Phi uống rượu dưới trăng ngắm đoàn cung nữ múa hát để kỷ niệm.
Bất đầu từ đây thì tết trung thu hay tết nguyên tiêu ra đời và được tổ chức hàng ngày vào ngày 15.8 [Âm lịch]. Trong tiếng Trung, “Nguyên” có nghĩa là đầu tiên, “Tiêu” có nghĩa là mặt trăng, “tết Nguyên Tiêu” nghĩa là đêm rằm đầu tiên của năm mới.
Trung thu Trung Quốc và Việt Nam đều là lễ hội lớn và có tổ chức rước đèn trong đêm rằm.
Dù bất cứ truyền thuyết nào đi chăng nữa thì ở Trung Quốc từ “trung thu” được xuất hiện lần đầu tiên trong nghi thức của người Chu tức Chu Nguyên Chương [1328-1398]. Trong những ngày lễ hội các gia đình sẽ bày tiệc ngắm trăng, trẻ em được tham gia chơi nhiều trò chơi như rước đèn cá chép, đèn kéo quân, múa lân, người lớn coi đêm Rằm tháng Tám là đêm của thơ ca, hẹn hò đôi lứa.
Tết trung thu Trung Quốc vào đêm rằm có nhiều hoạt động sôi nổi như:
Người Trung Quốc cổ đại luôn tin rằng, có một sự liên kết mật thiết giữa Mặt trăng và nước. Vốn từ trong một truyền thuyết của người Choang ở Trung Quốc, Mặt trăng và Mặt trời được xem là cặp vợ chồng và các ngôi sao là con cái. Người ta liên tưởng rằng, lúc trăng tròn nhất là lúc mặt trăng đang mang thai, sau khi sinh con xong, Mặt trăng sẽ bị khuyết đi và có hình lưỡi liềm. Và điều đặc biệt từ câu chuyện này mà khiến người Choang tin rằng, phụ nữ có vị trí hết sức quan trọng và phải được tôn vinh vào ngày Rằm tháng 8 – khi Mặt trăng tròn và sáng nhất trong năm.
Vào đêm rằm mọi người thường đi ngắm trăng bởi trong năm ngày rằm tháng 8 trăng tròn vành vạnh, sáng và đẹp nhất.
Người dân Trung Quốc có tục lệ ăn bánh trung thu. Ban đầu những chiếc bánh tạo ra để làm vật cúng tế thần mặt trăng, sau này chúng trở thành một món ăn không thể thiếu trong ngày tết này. Bánh để ăn, biếu người thân trong gia đình, đãi khách….Cũng chính vì thể mà tết trung thu còn gọi tên khác nữa là “tết đoàn viên”.
Đêm rằm những cô nàng thiếu nữ sẽ có lễ cúng trăng với mong muốn mình có vẻ đẹp thanh cao, thuần khiết như Hằng Nga, trắng sáng lung linh vĩnh cửu tựa như mặt trăng tròn.
Đây là một trong những hoạt động ý nghĩa mà được mọi người mong chờ đặc biệt là thiếu nữ với em nhỏ. Những chiếc đèn hoa đăng lung linh được thả trôi ra ngoài sông được làm từ giấy dầu thiết kế hình hoa sen hay chiếc thuyền…thắp nến ở giữa. Chiếc thuyền trôi ra xa mang theo bao ước nguyện tâm linh, ai cũng mong muốn chiếc đèn của mình bay xa để những điều ước trở thành hiện thực.
Vào lễ tết trung trung thu mọi người còn đi rước đèn, giải câu đố vô cùng thú vị, không khí nô nước, náo nhiệt từ người gia cho tới em nhỏ.
Nếu cảm thấy đất nước này hấp dẫn, thú bị và được hòa mình vào lễ hôi Tết Trung thu Trung Quốc, các bạn có thể tham khảo các tour du lịch Trung Quốc tại đây!
Có nguồn gốc từ Trung Quốc sau được du nhập vào Việt Nam, không những vậy văn hóa nước ta cũng chịu nhiều ảnh hưởng của Trung Quốc vì thế rằm trung thu khá giống nhau, diễn ra vào ngày 15.8 [Âm Lịch] không khí vui tươi, náo nhiệt trên khắp cả nước.
Theo truyền thuyết kể lại rằng, tết trung thu có từ thời nhà Lý, ban đầu chỉ tổ chức ở kinh thành Thăng Long với hội đua thuyền, múa rối nước và rước đèn. Người Việt tâm niệm cứ đến ngày này là lúc những người nông dân tạ ơn Rồng đã mang mưa tới cho mùa màng bội thu.
Khi tết trung thu đến mọi người sẽ làm bánh, biếu người thân những hộp bánh ngon, trẻ em được tổ chức những trò chơi vui rước đèn, bày cỗ, phá cỗ…dưới ánh trăng sáng trong. Người lớn thi nhau bày những mâm cỗ đẹp nhất bày tỏ lòng thành kính dâng lên trời đất.
Lễ rước đèn là hoạt động được yêu thích nhất. Trẻ em sẽ cầm trên tay những chiếc đèn lồng xinh xắn làm từ tre và giấy gió hay bọc vải lụa cùng với những họa tiết như hoa đào, hoa mai, công phượng… dưới thời nhà Lý. Đèn lồng là sự biểu hiện của ấm no, hạnh phúc và tình cảm gia đình ấm áp, quây quần bên nhau.
Tết trung thu Trung Quốc và Việt Nam khá giống nhau nhưng mỗi nơi đều có giá trị khác nhau phù hợp với thuần phong mỹ tục của đất nước, hướng tới những điều tốt đẹp. Bài viết phần nào giúp mọi người có cái nhìn cơ bản về sự khác nhau giữa tết trung thu ở Trung Quốc và ở Việt Nam.