Chảy máu chất xám [tiếng Anh: Brain drain] là khái niệm ám chỉ sự di cư của lực lượng lao động được đào tạo, có trình độ chuyên môn cao từ nước nghèo sang các nước giàu.
Hình minh họa. Nguồn: medium
Chảy máu chất xám
Khái niệm
Chảy máu chất xám trong tiếng Anh là Brain drain.
Chảy máu chất xám là khái niệm ám chỉ sự di cư của lực lượng lao động được đào tạo, có trình độ chuyên môn cao từ nước nghèo sang các nước giàu.
Đào tạo vào năng lực chuyên môn chính là đầy tư vào vốn nhân lực và ở các nước nghèo thường rẻ hơn, vì việc cung cấp chúng là một hoạt động sử dụng nhiều lao động. Những người có năng lực chuyên môn hoặc được đào tạo thường chuyển sang sống ở các nước phát triển, vì ở đó lợi suất thu được từ vốn nhân lực của họ cao hơn.
Sự di cư này thường được luật pháp và các yếu tố thể chế khuyến khích. Hầu hết các nước phát triển đều có cơ chế mở để tiếp nhận những người di cư có trình độ chuyên môn cao.
[Tài liệu tham khảo: Nguyễn Văn Ngọc, Từ điển Kinh tế học, Đại học Kinh tế Quốc dân]
Mức độ chảy máu chất xám
Cơ quan IMF trong một nghiên cứu mới nhất năm 2002, dựa trên dữ kiện năm 1990 của 61 quốc gia đang và kém phát triển thì chỉ trong năm này thôi đã có đến 12.9 triệu người bỏ nước ra đi đến các quốc gia tân tiến trong nhóm OECD [Organization for Economic Cooperation and Development], trong đó có 7 triệu đến Hoa Kỳ. Trung bình các quốc gia mất khoảng 30% những người tài giỏi, có quốc gia như El Salvador mất đến 60%.
Tại Việt Nam, con số trích dẫn từ báo của nhà nước Cộng Sản Việt Nam là 80% số lượng sinh viên du học không trở về nước. Định nghĩa những người tài giỏi được chia làm hai nhóm: nhóm 1 từ trình độ lớp 9-12 [secondary education] và nhóm 2 từ lớp 12 trở lên [terticary education]. Trong số những người bỏ nước ra đi, tỉ lệ những người ra đi nhiều nhất, và cũng đáng quan tâm nhất, chính là những người có trình độ cao nhất, thuộc nhóm tertiary education.
Nguyên nhân và hậu quả của chảy máu chất xám
Nguyên nhân chính của hiện tượng chảy máu chất xám đến từ những yếu tố nội tại của một quốc gia nghèo đói, lạc hậu, không có công ăn việc làm và cơ hội để người tài được phát huy khả năng của mình, hệ thống
chính trị hà khắc, độc tài và vi phạm nhân quyền. Cạnh đó còn các yếu tố bên ngoài mang tính chất phụ hơn yếu tố nội tại như ảnh hưởng của toàn cầu hóa và các chính sách chiêu dụ người tài từ các quốc gia tân tiến.
Chảy máu chất xám vừa có những hậu quả tốt vừa có những hậu quả xấu của nó:
Ảnh hưởng tốt: Người dân làm việc và thành công ở hải ngoại thường gửi những số tiền rất lớn về cho thân nhân của mình ở quê nhà, giúp cho quốc gia có một số vốn lớn để đầu tư và chi dùng. Người dân sống ở hải ngoại cũng là những nhịp cầu cho các thương vụ và đầu tư giữa người ngoại quốc và bản xứ, họ cũng là thành phần đầu tư và giúp cho sự học hỏi ở trong nước hay chuyên chở các kiến thức, kiến năng từ hải ngoại.
Ảnh hưởng xấu: Khi người tài bỏ xứ ra đi, quốc gia thường mất một nguồn vốn nhân lực tốt cho việc phát triển vì theo lí thuyết kinh tế thì yếu tố phát triển này quan trọng nhất so với các yếu tố như tài chính, tài nguyên thiên nhiên hay cấu trúc kinh tế [infrastructure].
Quốc gia bị chảy máu chất xám còn mất nguồn lực đầu tư vào việc giáo dục cho trẻ em và mức độ thua kém của quốc gia về mọi phương diện phát triển [xã hội, kĩ thuật, đồng lương và năng xuất] càng ngày càng tăng so với thế giới. Trong cuộc đua kinh tế và kĩ thuật, vấn đề tương quan sức mạnh rất nghiêm trọng, một khi đã thua kém thì mức độ cạnh tranh lại càng khó hơn.
Tóm lại, hậu quả tiêu cực của chảy máu chất xám khiến các quốc gia nghèo và lạc hậu không thể tiến triển nhanh để bắt kịp đà văn minh của nhân loại, vì thế càng ngày càng tụt hậu và đang là một vấn đề quan tâm của toàn thế giới vì chính những khu vực đói nghèo, lạc hậu này là nguyên nhân của sự bất ổn có thể lan tràn ảnh hưởng lên toàn cầu.
[Tài liệu tham khảo: asianlabour.org]
DỊCH VỤ VIẾT BÀI ĐIỂM CAO WEBSITE: LUANVANTRUST ZALO/ telegram: 0917.
TIỂU LUẬN
CHẢY MÁU CHẤT XÁM Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
TP, 2022
DỊCH VỤ VIẾT BÀI ĐIỂM CAO WEBSITE: LUANVANTRUST ZALO/ telegram: 0917.
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài.
Việt Nam đang tiến hành sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu. Trong thời đại của nền kinh tế thị trường với nhiều sự đổi thay, vừa tạo cơ hội tốt, vừa là thách thức rất lớn đối với những nước đang phát triển như nước ta, đó là sức ép cạnh tranh ngày càng gay gắt, là sự bùng nổ của công nghệ thông tin hay sự ra đời của những tiến bộ khoa học, kỹ thuật mới,..ực tế này đòi hỏi nước ta phải nỗ lực hết sức về mọi mặt, trong đó, việc phát huy vai trò của tri thức, trí tuệ là yếu tố hết sức quan trọng đối với sự phát triển của đất nước và để bắt kịp với tiến trình phát triển của thế giới.
Trong các nguồn lực cần thiết cho sự thành công của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, nguồn lực trình độ cao là một yếu tố quyết định. Vì vậy, yêu cầu đặt ra là cần phải phát triển một đội ngũ nhân lực giàu “chất xám” để phục vụ cho sự phát triển bền vững của đất nước. Tuy nhiên, một thách thức lớn đang đặt ra không chỉ đối với Việt Nam mà còn đối với tất cả các quốc gia trên thế giới, đặc biệt là những nước đang phát triển, đó là tình trạng “chảy máu chất xám”. Hiện tượng “chảy máu chất xám” đã và đang diễn ra ngày càng phức tạp, gây thất thoát nguồn nhân lực giàu “chất xám”, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển kinh tế-xã hội của đất nước.
Để hiểu rõ hơn về nạn “chảy máu chất xám” trên thế giới cũng như ở Việt Nam và những tác động của nó đối với sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước, đồng thời phân tích để làm rõ những nguyên nhân gây ra “chảy máu chất xám”, từ đó đề ra giải pháp khắc phục hiện tượng này, nhóm đã chọn nghiên cứu đề tài “ Chảy máu chất xám ở Việt Nam hiện nay”.
2. Mục tiêu nghiên cứu.
- Hiểu rõ về vai trò to lớn của nguồn nhân lực chất lượng cao trong sự phát triển kinh tế, xã hội của đất nước.
DỊCH VỤ VIẾT BÀI ĐIỂM CAO WEBSITE: LUANVANTRUST ZALO/ telegram: 0917.
NỘI DUNG
I. Tổng quan về “chảy máu chất xám”.
1. Khái niệm “Chảy máu chất xám”.
Xét ở phạm vi nhỏ: “chảy máu chất xám” là hiện tượng nhân viên giỏi đã được đào tạo ở một công ty, cơ sở này quyết định chuyển sang một công ty khác, một cơ sở khác để làm việc.
Xét ở phạm vi rộng hơn: “chảy máu chất xám” là thuật ngữ dùng để chỉ vấn đề di cư quy mô lớn của nguồn nhân lực có kiến thức và kĩ thuật từ một nước qua những nước khác.
Mặc dù thuật ngữ ban đầu dùng để chỉ những công nhân kĩ thuật đi qua những nước khác, ý nghĩa của nó đã mở rộng thành: "sự ra đi của những người có kiến thức hoặc có chuyên môn từ một quốc gia, khu vực kinh tế, hoặc các lĩnh vực khác, vì điều kiện sống hoặc tiền lương tốt hơn".
2. Các biểu hiện của “chảy máu chất xám”.
“Chảy máu chất xám” có nhiều biểu hiện khác nhau tùy theo đặc điểm kinh tế- văn hóa- xã hội của mỗi quốc gia, tuy nhiên những biểu hiện chính của nó là:
- Những trí thức có khả năng, có năng lực, được đào tạo bài bản, đang công tác tại các công ty, cơ quan Nhà nước chuyển ra làm việc cho các công ty ngoài quốc doanh, công ty 100% vốn nước ngoài. Nguyên nhân chính là do nhu cầu được trả lương cao.
DỊCH VỤ VIẾT BÀI ĐIỂM CAO WEBSITE: LUANVANTRUST ZALO/ telegram: 0917.
Hiện tượng một số cán bộ đang công tác tại các vụ, viện, trung tâm nghiên cứu, các cơ quan Nhà nước nhưng lại làm bán thời gian cho các tổ chức, công ty nước ngoài.
“Chảy máu chất xám” diễn ra ở các đối tượng học sinh, sinh viên cao đẳng, đại học, trung cấp chuyên nghiệp. Nhiều sinh viên sau khi tốt nghiệp loại ưu không chấp nhận ở lại trường hoặc không về công tác ở các vụ, viện, trung tâm nghiên cứu, số khác đi du học nước ngoài thì không quay trở về.
Một số trí thức công tác tại các cơ quan khoa học được cử đi học tập hoặc
công tác ở nước ngoài, nhưng sau đó ở lại nước đó làm việc theo đúng chuyên môn đã được đào tạo.
- Vấn đề “suy giảm chất xám” hay “mất dần chất xám” cũng được coi là “chảy máu chất xám”. Tình trạng “suy giảm chất xám” thể hiện ở chỗ: một số người được đào tạo bài bản ở nước ngoài nhưng lại bỏ nghề và làm việc không theo đúng chuyên môn. Hoặc, nhiều sinh viên tốt nghiệp nhưng không có việc làm, buộc họ phải làm những công việc khác không đúng chuyên môn.
[Theo Viện tâm lý học: tamly.com]
3. Nguyên nhân của hiện tượng “chảy máu chất xám”.
Nạn “chảy máu chất xám” diễn ra ngày càng mở rộng về quy mô ở các nước trên thế giới chủ yếu do các nguyên nhân sau:
- Tác động của nhu cầu thị trường lao động thế giới: Hiện nay, thị trường lao động thế giới đang dư thừa lao động phổ thông, nhưng thiếu trầm trọng số lượng trí thức giỏi, đặc biệt những người có trình độ kỹ thuật cao, giỏi quản lý. Ví dụ, năm 2013, ở Nhật chỉ có 1,2 triệu người mới gia nhập vào lực lượng lao động trong khi có đến 2,2 triệu người về hưu. Kết quả là, lực lượng lao động bị thiếu 1,1 triệu người. Hay như ở Canada- quốc gia có nền kinh tế ổn định và thịnh vượng nhất nhóm G7 thì người dân cũng chỉ cung ứng được tối đa 70% nhu cầu trong tổng số 6 triệu lao động mà nước này cần tính đến 2020.
DỊCH VỤ VIẾT BÀI ĐIỂM CAO WEBSITE: LUANVANTRUST ZALO/ telegram: 0917.
Ở hầu hết mọi nơi trên thế giới, hiện tượng “chảy máu chất xám” [từ nước này sang nước khác] là một hiện tượng được nhiều người, trong chính quyền cũng như ngoài xã hội, đặc biệt quan tâm. Ngay các quốc gia tiên tiến Tây Âu và Canada thỉnh thoảng cũng bộc lộ nhiều lo lắng về “chất xám” của họ di cư sang Mỹ. Và chính ở Mỹ, trong vài năm gần đây, do hậu quả những luật lệ cấm đoán một số đề tài nghiên cứu sinh y học tại nước này, cũng bị thất thoát nhiều khoa học gia sang Anh. Tuy nhiên, cho đến nay, “chảy máu chất xám” trầm trọng nhất vẫn là từ các quốc gia nghèo, kém phát triển Á, Phi, Mỹ La Tinh [và mới đây là Đông Âu] sang các quốc gia giàu, đã phát triển, ở Tây Âu và Bắc Mỹ.
Ở châu Phi: Theo con số được đưa ra trong đánh giá của Hiệp hội các trường đại học châu Âu [EUA], hiện Châu Phi hiện đang thiếu hụt trầm trọng học giả [chỉ có 2,3% các nhà nghiên cứu làm việc tại châu Phi]. Cụ thể, tỷ lệ này ở đất nước Tây Phi Sierra Leone chiếm 53%, Gambia có 63% và Cape Verde là 67%. Chảy máu chất xám ở châu Phi đang là một thách thức lớn đối với châu lục này bởi hệ thống giáo dục ở đây chưa được cải tiến, thiếu sự đầu tư về cơ sở vật chất và chưa có khả năng thu hút nhân tài.
Ở Venezuela: Ước tính, khoảng 1 triệu người Venezuela đã ra nước ngoài chỉ trong vòng 10 năm qua từ sau cuộc cách mạng Bolivar, hàng chục nghìn giáo sư Venezuela đã lao vào vòng xoáy khốn đốn. Các nghệ sĩ, luật sư, bác sĩ, nhà quản lý và kĩ sư đang lần lượt rời bỏ đất nước này; còn những ai đã ra nước ngoài thì không có ý định quay về.
Ở các nước Đông Nam Á: Theo tờ The Jakarta Post số ra mới đây dẫn lời hai chuyên gia Viện Nghiên cứu chính sách nhập cư [MPI] của Mỹ, Demetrios Papademetriou và Dovelyn Rannveig Mendoza cho rằng Đông Nam Á đang lãng phí lao động có trình độ cao. Hai chuyên gia này nhận định mặc dù 10 nước thành viên ASEAN đã đạt được những bước tiến đáng kể trong việc đáp ứng một số mục tiêu của Cộng đồng Kinh tế ASEAN [AEC] và đã có những tiến bộ trong việc tạo điều kiện cho sự dịch chuyển lao động có tay nghề trong khu vực, nhưng đến nay vấn đề này thực sự vẫn tiến triển rất chậm.
DỊCH VỤ VIẾT BÀI ĐIỂM CAO WEBSITE: LUANVANTRUST ZALO/ telegram: 0917.
Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế [OECD] ước tính có 1,3 triệu lao động có trình độ đại học ở Đông Nam Á đã tìm tới các nước có thu nhập cao hơn ở Bắc Mỹ, châu Âu, Nhật Bản, New Zealand và Australia. Đáng chú ý, con số này đã tăng lên 40% kể từ năm 2000.
- Ở Malaysia: từ đầu năm 2008 đến giữa năm 2009, số công dân xuất ngoại lập nghiệp là hơn 300 người, tăng cao so với con số 140 người năm 2007. Tính đến năm 2011, có tới hơn một triệu người Malaysia sinh sống ở nước ngoài. Lực lượng này lại làm trong các ngành trọng yếu như tài chính, kỹ thuật và công nghệ. [ theo vietnamplus/malaysia-chay-mau-chat-xam...su.../89998.vnp].
Ngoài ra, thực trạng chảy máu chất xám không chỉ diễn ra ở các nước nghèo, các nước đang phát triển mà còn diễn ra ngay cả các nước phát triển, điển hình như:
Ở Anh: mặc dù được đánh giá là thành công trong việc thu hút “chất xám” từ các nước đang phát triển, nhưng chính nước Anh cũng gặp phải vấn đề này, đặc biệt trong lĩnh vực khoa học. Một cuộc điều tra gần đây của OECD cho thấy, tình trạng “chảy máu chất xám” ở nước Anh đang lên tới đỉnh cao. Tính đến năm 2011, Anh có khoảng 3,3 triệu người di cư ra nước ngoài, trong đó có 1,1 triệu người có bằng Đại học. Trong số các nhân tài có trình độ cao ở Anh có 28,3% số người có bằng về y dược và giáo dục, 28,5% nhân tài công tác trong lĩnh vực công nghệ kỹ thuật và nghiên cứu khoa học, đây là đội ngũ trí thức mà nước Anh rất cần. Theo khảo sát năm 2011 của tập đoàn GfK- Tập đoàn nghiên cứu thị trường hàng đầu thế giới, cứ 4 người Anh thì có 1 người mong muốn ra nước ngoài làm việc để thoát khỏi cuộc sống đắt đỏ và mức lương được cho là chưa hợp lý, 36% người có bằng cử nhân và 38% người có bằng thạc sĩ hoặc tiến sĩ cho bày tỏ việc cân nhắc việc chuyển ra nước ngoài.
Ở Nhật Bản: vốn là một nước công nghiệp phát triển, nhưng gần đây họ cũng đang gặp khó khăn trong việc tìm kiếm nhân tài ngay tại quê nhà. Ước tính có khoảng 2 kĩ sư Nhật trong ngành kỹ thuật công nghiệp đang làm việc tại Đài Loan.
DỊCH VỤ VIẾT BÀI ĐIỂM CAO WEBSITE: LUANVANTRUST ZALO/ telegram: 0917.
Ở Hàn Quốc: Áp dụng chính sách lương cao cộng với đảm bảo chỗ ở chất lượng cao, kể cả thanh toán học phí cho con cái các chuyên gia.
Ở Malaysia: Nâng cao chất lượng đào tạo của các trường công lập, thực hiện liên kết đào tạo với các trường ĐH quốc tế, chính phủ còn chú trọng tạo môi trường khoa học – kinh tế thuận lợi.
Ở Đức: Áp dụng mô hình thu hút tri thức một cách gián tiếp, một mặt thì gửi sinh vên ra nước ngoài tận dụng nguồn học bổng đa dạng từ khắp nơi trên thế giới. Mặt khác tái sử dụng, không đánh mất nguồn lực quý báu này. Đồng thời, thành lập nhiều diễn đàn khoa học, dành ngân sách cố định cho các giải thưởng khoa học có giá trị. Đây có thể xem là bước đầu tiên để thị trường lao động chất lượng cao ở Đức tiếp cận với “những bộ óc thông minh nhất” của thế giới.
II. Thực trạng chảy máu chất xám ở Việt Nam hiện nay, nguyên nhân và giải pháp.
1. Thực trạng.
Hiện nay, những nhân viên có năng lực và trình độ cao thường nhảy sang những nơi có lương cao hơn và chế độ đãi ngộ tốt hơn. Đây là một hiện tượng bình thường và xảy ra thường xuyên hơn của thị trường lao động. Nền kinh tế càng phát triển, hiện tượng này càng phổ biến, và thực ra là một điều kiện không thể thiếu của sự phát triển lành mạnh. Tuy nhiên vấn đề này không còn bình thường nữa khi có rất nhiều nhân tài, kể cả các cán bộ được cử đi đào tạo ở nước ngoài hay các du học sinh của chúng ta sau khi hoàn thành chương trình tốt nghiệp, rất ít người trở về nước làm việc, điều này là tổn thất lớn khi Việt Nam đang nỗ lực rút ngắn khoảng cách với các nước phát triển trong khu vực. Để hiểu rõ hơn về thực trạng
DỊCH VỤ VIẾT BÀI ĐIỂM CAO WEBSITE: LUANVANTRUST ZALO/ telegram: 0917.
“chảy máu chất xám” ở nước ta hiện nay, chúng ta sẽ đi tìm hiểu ở từng đối tượng cụ thể như sau:
- “Chảy máu chất xám” ở học sinh, sinh viên.
Theo thống kê từ Cục Đào tạo với nước ngoài, Bộ Giáo dục và Đào tạo [GD&ĐT] cho biết số lượng du học sinh Việt Nam ở nước ngoài ngày càng tăng, theo đó, năm học 2010-2011 có 98 người, năm học 2011-2012 có 106 học sinh, sinh viên ra nước ngoài học tập. Và tính đến năm 2013, nước ta có 125. học sinh, sinh viên học tập ở nước ngoài, tăng 15% so với năm 2012, đồng thời đây cũng là mức tăng trưởng mạnh mẽ nhất từ niên học 2008/2009 trở lại đây. Trong đó có hơn 90% sinh viên đi du học bằng con đường tự túc, khiến tổng số chi phí du học chiếm tới 1% GDP trong năm 2013.
Và cần lưu ý hơn là trào lưu du học không chỉ gồm học sinh đã tốt nghiệp THPT hoặc có nhu cầu học cao học, nghiên cứu sinh, mà đã mở rộng tới học sinh đang học tại các trường trung học phổ thông, thậm chí đang là học sinh học trung học cơ sở. Cụ thể như các trường THPT chuyên Ngoại ngữ [Đại học Ngoại ngữ Hà Nội], Amsterdam, Trần Phú, Chu Văn An [TP Hà Nội]; THPT năng khiếu [Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh], Lê Quý Đôn, Trần Đại Nghĩa, Lê Hồng Phong [TP Hồ Chí Minh],... là nơi có học sinh du học từ năm lớp 11, 12 với tỷ lệ cao. Có giáo viên tổng kết sơ bộ và đưa ra con số: mỗi năm các trường này “mất” ít nhất từ một đến hai lớp cuối cấp; còn hiệu trưởng của một trường chuyên tâm sự rằng mỗi năm, nhìn hàng trăm học sinh có học lực khá, giỏi của trường nô nức du học ông không khỏi ngậm ngùi, tiếc nuối bởi không biết có bao nhiêu em trong số đó sẽ quay trở về?
Và một thực tế đáng buồn là có đến 70% du học sinh sau khi học không muốn trở về nước, theo số liệu mới nhất của Bộ GD-ĐT, hiện số lượng du học sinh của nước ta cho dù có học bổng hay tự túc, thậm chí du học bằng ngân sách nhà nước,..ố học xong quay về là rất ít. “Chất xám” của Việt Nam đang bị thất thoát đến giật mình, chỉ với 70% du học sinh “một đi không trở lại” như hiện nay, số “chất xám” thất thoát lên đến 87 người. Còn số người trở về Việt Nam sau khi tốt nghiệp liền thì có rất nhiều lý do như: có vị trí tốt đang chờ sẵn, bị buộc phải về
DỊCH VỤ VIẾT BÀI ĐIỂM CAO WEBSITE: LUANVANTRUST ZALO/ telegram: 0917.
thực sự đáng lo ngại bởi nếu cứ tiếp tục chuyển dịch như vậy thì khu vực Nhà nước sẽ lấy đâu ra những người có năng lực để quản lý, điều hành.
Đối với khu vực kinh tế Nhà nước, sự thuyên chuyển chủ yếu là diễn ra trong nội bộ các doanh nghiệp Nhà nước như từ doanh nghiệp Nhà nước khác chuyển qua trên 26%, từ các đơn vị quản lý Nhà nước chuyển qua gần 4%. Các ngành nghề có tỷ lệ lao động cao về thay đổi công việc nhiều lần [ lớn hơn hoặc bắng 2 lần với tỷ lệ từ 15% đến 20% lao động] là ngành dịch vụ, thương nghiệp và ngành xây dựng. Loại công việc thuyên chuyển nhiều nhất là công việc kinh doanh văn phòng và công nhân kỹ thuật bậc cao với tỷ lệ trên 57%. Tỷ lệ lao động đang có nguyện vọng chuyển đến nơi khác là 6,5%, trong đó ngành cao nhất là thương nghiệp với 9,48%, khu vực kinh tế cao nhất là khu vực kinh tế tư nhân 7,05%, loại lao đọng cao nhất là chuyên gia kỹ thuật 9,38% và quản lý Nhà nước 9,09%.
Khi hỏi về loại doanh nghiệp thuận lợi nhất cho việc thăng tiến thì tỷ lệ trả lời cao nhất dành cho doanh nghiệp Nhà nước là 30,5%, loại doanh nghiệp tốt nhất để tăng thu nhập là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài có tỷ lệ trả lời cao nhất là 51,75%, loại doanh nghiệp tốt nhất để đảm bảo công việc tỷ lệ trả lời cao nhất dành cho cơ quan Nhà nước 47,5%, kế đến là doanh nghiệp Nhà nước 39%. Tóm lại, trong các loại hình doanh nghiệp hiện nay, doanh nghiệp thuận lợi nhất cho việc thăng tiến và đảm bảo công việc là doanh nghiệp Nhà nước, còn doanh nghiệp tốt nhất để tăng thu nhập là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Nhưng không phải ai cũng có thể dễ dàng thăng tiến, người thì đông còn vị trí chỉ có một, để lên chức thì luôn có những vấn đề nảy sinh đằng sau. Chính điều này cộng với lương thấp đã làm cho những người tài không có động lực để ở lại làm việc và họ sẵn sàng đi sang những nơi có môi trường thuận lợi để làm việc với mức thu nhập cao như các doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Như vậy, việc xây dựng cơ chế tiến cử, trọng dụng người tài trong các cơ quan, ban ngành vẫn chưa được xem trọng, dẫn đến tình trạng thiếu nguồn nhân lực, nhân tài. Tình trạng “chảy máu chất xám” đã xảy ra ở các cơ quan Nhà nước, khi các công ty liên doanh, nước ngoài thu hút đội ngũ chuyên viên, trưởng, phó phòng ở các sở, ngành. Không những thế, các công ty ấy còn có những chính sách thu hút nguồn nhân lực trẻ mà chúng ta vừa đào tạo.
DỊCH VỤ VIẾT BÀI ĐIỂM CAO WEBSITE: LUANVANTRUST ZALO/ telegram: 0917.
Một ví dụ điển hình về tình trạng chảy máu chất xám trong các cơ quan, doanh nghiệp Nhà nước đó là trường hợp của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam vào năm 2008 khi hầu hết các dự báo đều khẳng định lạm phát trong năm 2008 sẽ tiếp tục có nguy cơ tăng cao, thì ở Ngân hàng Nhà nước Việt Nam [NHNN] - cơ quan đóng vai trò chủ đạo trong việc kiềm chế lạm phát, hàng trăm cán bộ, công chức có năng lực, trình độ và tâm huyết lần lượt nộp đơn xin thôi việc. Trong số đó, có cả cán bộ lãnh đạo cấp vụ và cấp phòng. Sáng 26/12/2007, vụ trưởng đầu tiên của NHNN nộp đơn xin thôi việc vì lý do riêng và để tìm công việc phù hợp hơn. Đó là ông Kiều Hữu Dũng, Vụ trưởng Vụ Các ngân hàng và Tổ chức tín dụng phi ngân hàng. Tuy nhiên, ông Dũng không phải là cán bộ lãnh đạo cấp vụ cuối cùng rời khỏi NHNN vì lý do tương tự. Những cán bộ trẻ được đào tạo bài bản, có kiến thức về cả vi mô lẫn vĩ mô, nắm vững cơ chế, chính sách tài chính, ngân hàng, có nhiều kinh nghiệm và nhiều mối quan hệ như ông Dũng chính là đối tượng mà các tổ chức tín dụng "trải thảm đỏ" mời chào.
Năm 2014, dư luận càng quan tâm hơn về vấn nạn “chảy máu chất xám” khi tình trạng cán bộ được cử đi đào tạo nước ngoài nhưng không về nước như trường hợp ông Trần Ngọc Phi Long, 31 tuổi, Phó Phòng Hợp tác quốc tế, Sở Ngoại vụ Cần Thơ, từng học thạc sĩ chuyên ngành, quản lý quan hệ quốc tế tại Anh theo đề án 150 của Cần Thơ, được cử đi công tác tại Canada đầu tháng 7, không về nước, viết thư xin nghỉ việc. Trong khi đó đề án 150 quy định người được du học bằng ngân sách phải cam kết làm việc cho địa phương thời hạn bằng ba lần thời gian học tập. Trước đó, ông Nguyễn Tất Thạch, cán bộ Trung tâm Công nghệ thông tin, thuộc Sở Tài nguyên và Môi trường Bình Thuận, nhân dịp nghỉ lễ 30/4- 1/5 đi tour du lịch sang Hàn Quốc không trở về.
Hay như trường hợp của hãng hàng không Vietnam Airlines trong đầu năm 2015 vừa qua, khi mà nhiều nhân viên hàng không kỹ thuật cao của Vietnam Airlines xin nghỉ việc để sang làm việc tại hãng hàng không khác. Các nhân viên này bao gồm cả phi công, điều hành khai thác bay và bộ phận bảo dưỡng tàu bay. Lý do là vì mức lương thấp hơn so với các hãng khác. Một cơ trưởng của Vietnam Airlines cho biết, lương phi công nội của Vietnam Airlines chỉ bằng nửa so với
DỊCH VỤ VIẾT BÀI ĐIỂM CAO WEBSITE: LUANVANTRUST ZALO/ telegram: 0917.
hay không và các cơ quan Nhà nước có thể làm tốt vai trò quản lý, điều hành của mình hay không?
2. Các tác động của việc chảy máu chất xám đến kinh tế -xã hội Việt Nam.
Về mặt tích cực.
Trước hết, phải coi rằng đây là kết quả tất yếu của nền kinh tế thị trường, của việc gia nhập WTO, việc “chảy máu chất xám” cũng có mặt tích cực của nó vì dù người lao động có đi đâu thì sức lao động, “chất xám” ấy vẫn được biến thành vật chất hiện hữu trong đất nước này chứ không phải là mất hẳn.
Người dân làm việc và thành công ở hải ngoại thường gởi những số tiền rất lớn về cho thân nhân của mình ở quê nhà, giúp cho quốc gia có một số vố lớn để đầu tư và chi dùng. Đồng thời, họ cũng là những nhịp cầu cho các thương vụ và đầu tư giữa người ngoại quốc và người bản xứ, là thành phần đầu tư và giúp cho sự học hỏi ở trong nước hay chuyên chở các kiến thức, kiến năng từ hải ngoại.
Trong khoảng 3 năm gần đây, lượng kiều hối về nước liên tục tăng. Nếu như năm 2011, lượng kiều hối về Việt Nam là 9 tỷ USD, năm 2012 là 11 tỷ USD, năm 2013 là 12 tỷ USD [ cafef/.../kieu-hoi-ve-viet-nam-nam-2014 ].
Nếu Nhà nước, doanh nghiệp có chính sách cho đi học ở nước ngoài, xuất khẩu lao động và sau đó đãi ngộ nhân tài thì sẽ hướng “dòng chảy chất xám” chảy ngược về trong nước. Chúng ta có nguồn nhân lực học tập ở nước ngoài, làm việc ở nước tiên tiến, phát triển. Khi tích luỹ được kinh nghiệm, trí thức họ sẽ trở về nước làm việc. Đây là mặt tích cực của “chảy máu chất xám” mà chúng ta có thể học tập ở Philippin, Hàn Quốc, Malaysia, Trung Quốc.
Giá trị được tạo ra của doanh nghiệp sẽ lớn hơn khi người tài có môi trường phát triển tốt hơn, kéo theo giá trị chung của nền kinh tế sẽ tăng lên. Hiện tượng này buộc những doanh nghiệp phải có sự thay đổi về cơ chế, chính sách, môi trường làm việc theo hướng tích cực hơn để giữ chân và thu hút nhân tài.
Đảm bảo công bằng cho xã hội khi có sự đánh giá đúng năng lực của con
DỊCH VỤ VIẾT BÀI ĐIỂM CAO WEBSITE: LUANVANTRUST ZALO/ telegram: 0917.
người trong công việc. Hay “đánh giá theo khả năng, không đánh giá theo thâm niên”.
Đây là một hiện tượng bình thường và ngày càng xảy ra thường xuyên hơn trong thị trường lao động. Nền kinh tế càng phát triển, hiện tượng này càng phổ biến và thực ra là một điều kiện không thể thiếu của sự phát triển lành mạnh.
Cuộc cạnh tranh vì tài năng đã đưa đến rất nhiều lợi nhuận, từ việc thúc đẩy năng suất lao động đến việc tăng thêm các cơ hội, từ việc đẩy mạnh sự thoả đáng nghề nghiệp đến việc tăng thêm những tiến bộ khoa học. Càng nhiều nước và công ty cạnh tranh giành tài năng, càng có nhiều cơ hội để các nhân tài xuất hiện từ bóng tối. Nó làm cho nền tri thức nhân loại cân bằng hơn, và nền kinh tế thế giới phát triển đồng bộ hơn: nước lên sẽ đưa thuyền lên theo.
Về mặt tiêu cực:
Mặc dù vấn đề chuyển dịch chất xám có những mặt tích cực đến đất nước ta nhưng nếu như bị “chảy máu” quá nhiều thì nó sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng tới “sức khỏe” của một quốc gia. Và thực tế, chảy máu chất xám ở nước ta đã bộc lộ những mặt tiêu cực không nhỏ.
Khi người tài bỏ xứ ra đi, đất nước đã mất một nguồn vốn nhân lực rường cột cho việc phát triển vì theo lý thuyết kinh tế thì yếu tố phát triển này quan trọng nhất so với các yếu tố như: tài chính, tài nguyên thiên nhiên hay cấu trúc kinh tế [infrastructure]. Với lượng chất xám không “chảy về” Việt Nam như hiện nay thì chúng ta đã,đang và sẽ còn thiếu những người tài thực sự trong việc quản lý, điều hành và phát triển đất nước. Chúng ta đưa ra mục tiêu xây dựng đất nước đến năm 2020 trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại nhưng đến bây giờ thì mọi việc dường như là không thể, một phần là bởi chúng ta đang thất thoát đi một lượng lớn nguồn lực có trình độ cao.
Đối với các doanh nghiệp Nhà nước: Với các phương thức quản lý nhân sự lạc hậu như hiện nay, với mức lương thấp vào môi trường làm việc không thuận lợi rất nhiều nhân tài đã bỏ đi. Việc này đã gây ra tổn thất lớn cho doanh nghiệp khi vừa mất đi những người có kinh nghiệm, năng lực, vừa tốn chi phí, thời gian đào tạo lại, nhất là trong thời buổi hội nhập, có thể nói một "cuộc chiến" giành giật
DỊCH VỤ VIẾT BÀI ĐIỂM CAO WEBSITE: LUANVANTRUST ZALO/ telegram: 0917.
Tóm lại, hậu quả tiêu cực của “chảy máu chất xám” là rất lớn, ảnh hưởng nghiêm trọng tới cả quốc gia, khiến các chúng ta không thể tiến triển nhanh để bắt kịp đà phát triển của thế giới, có nguy cơ sẽ bị tụt hậu về phía sau.
3. Nguyên nhân.
Vấn đề chảy máu chất xám ở Việt Nam đã không còn là một vấn đề mới lạ nữa mà nó đã xảy ra trong một thời gian dài từ năm này qua năm khác với mức độ này càng báo động hơn. Vậy đâu là những nguyên nhân dẫn đến tình trạng “thất thoát chất xám” của Việt Nam như hiện nay? Qua quá trình nghiên cứu, tìm hiểu, nhóm nhận thấy tình trạng “chảy máu chất xám” của nước ta do những nguyên nhân sau:
Thứ nhất, do xu thế hội nhập thế giới, việc tham gia vào các tổ chức như WTO, ASEAN,... đã cho tạo cơ hội thuận lợi cho việc chuyển dịch lao động giữa các quốc gia. Lao động Việt Nam có thể đi làm ở các nước khác và thực tế là có rất nhiều người đi nhưng không trở về mà lập nghiệp luôn ở nước ngoài.
Thứ hai, do chính sách thu hút nhân tài.
Lâu nay, nhiều địa phương, doanh nghiệp hô hào giữ chân nhân tài, trải thảm đỏ đón nhân tài, hỗ trợ nhân tài khi trở về nước làm việc. Nhưng đó mới chỉ là những khẩu hiệu suông, thiếu thực tế. Xét cho cùng, người tài quay lưng với quê hương, đất nước còn do chính sách thu hút nhân tài của chúng ta bộc lộ nhiều yếu kém.
Rất nhiều cán bộ sau khi đưa đi đào tạo tiến sĩ trở về đã bị bố trí vào những công việc với điều kiện hạn hẹp, không phù hợp. Điều này tạo ra độ vênh trình độ trong một số cơ quan. Thí dụ, người lãnh đạo cao nhất hoặc các chức vụ như trưởng phòng có trình độ cử nhân, trong khi người được đào tạo tiến sĩ lại cất nhắc vào vị trí chuyên viên thông thường.
Bên cạnh đó, khả năng thăng tiến bị hạn chế trong môi trường làm việc tại Việt Nam, nhất là trong các cơ quan nhà nước, cũng là một trong những bất cập của chính sách thu hút nhân tài trở về nước cống hiến. Theo nhiều chuyên gia, môi
DỊCH VỤ VIẾT BÀI ĐIỂM CAO WEBSITE: LUANVANTRUST ZALO/ telegram: 0917.
trường làm việc ở nhiều cơ quan nhà nước hiện nay quá nhiều gò bó, nặng tiêu cực muốn, thăng tiến phải có ô dù, phải được cơ cấu, thay vì dựa vào năng lực và tài năng. Để có một công việc chấp nhận được, họ phải chạy chọt, đút lót như những ứng viên đào tạo trong nước. Chưa kể xin được việc rồi, nhiều người vỡ mộng do không thể phát huy được tài năng, kiến thức vì môi trường làm việc không tương xứng.
Thứ ba, do chính sách đãi ngộ, tiền lương.
Thực tế, nhiều du học sinh hoặc các tầng lớp trí thức còn vấp phải một rào cản về mức thu nhập khi trở về nước. Một cán bộ trong một trường đại học có tiếng ở TPHCM từng chia sẻ sau khi hoàn thành chương trình đào tạo thạc sĩ ở Australia trở về trường công tác, mức lương nhà trường trả chỉ tròm trèm 4 triệu đồng/tháng. Với đồng lương còm cõi như vậy, cán bộ trẻ này trang trải chi phí sinh hoạt hàng ngày đã khó, đừng nói gì đến việc nuôi con, mua nhà, sắm xe hay còn đủ tâm trí nghiên cứu khoa học hay giảng dạy. Trước đây, GS. Ngô Bảo Châu trở về nước cống hiến rõ ràng ông không đặt nặng vấn đề thu nhập, nhưng với mức lương trên dưới 10 triệu đồng/tháng không thể nói nước ta đang trọng dụng nhân tài.
Theo tờ báo VIETNAM TIMES số ra ngày 03/09/2015, mức lương tối thiểu của Việt Nam khá thấp khi so sánh với các nước trong khu vực. Xét về mức lương trung bình, Việt Nam chỉ cao hơn Lào và Campuchia nhưng thấp hơn hầu hết những nước ở châu Á như Thái Lan [357 USD], Malaysia [609 USD], Singapore [3 USD] và Trung Quốc. Theo đó, mức lương tối thiểu trong năm 2014 của Việt Nam chỉ là 90,15 USD và tối đa là 128,11 USD.