Xét nghiệm COVID-19 có thể phát hiện SARS-CoV-2 hoặc dấu ấn sinh học của SARS-CoV-2, vi-rút gây nên COVID-19, hoặc các kháng thể mà cơ thể sản sinh sau khi mắc COVID-19 hoặc sau khi tiêm chủng.
Các xét nghiệm về SARS-CoV-2 cho quý vị biết liệu quý vị có đang nhiễm bệnh tại thời điểm làm xét nghiệm hay không. Loại xét nghiệm này được gọi là xét nghiệm "vi-rút" vì nó tìm kiếm tình trạng nhiễm vi-rút. Xét nghiệm kháng nguyên, Xét nghiệm khuếch đại Axit Nucleic [NAAT] và các xét nghiệm khác là xét nghiệm vi-rút.
Các xét nghiệm về kháng thể có thể cho quý vị biết liệu trước đó quý vị có nhiễm vi-rút gây bệnh COVID-19 hay không. Cơ thể quý vị tạo ra kháng thể sau khi bị nhiễm SARS-CoV-2 hoặc sau khi tiêm chủng ngừa COVID-19. Các xét nghiệm này được gọi là xét nghiệm "kháng thể" hoặc "huyết thanh học".
Xét nghiệm là bước rất quan trọng để giúp giảm sự lây lan của COVID-19. Quý vị nên thảo luận về kết quả xét nghiệm với nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của quý vị.
Xét nghiệm vi-rút
Xét nghiệm vi-rút cho quý vị biết liệu mình có bị nhiễm SARS-CoV-2, vi rút gây bệnh COVID-19 hay không bằng các mẫu lấy từ mũi hoặc miệng của quý vị. Có hai loại xét nghiệm vi-rút: xét nghiệm nhanh và xét nghiệm trong phòng thí nghiệm. Xét nghiệm COVID-19 là một trong nhiều biện pháp giảm thiểu rủi ro, cùng với tiêm chủng, đeo khẩu trang và giãn cách xã hội, giúp bảo vệ quý vị và những người khác bằng cách giảm nguy cơ lây lan COVID-19.
- Các xét nghiệm tại chỗ - xét nghiệm được thực hiện hoặc đọc kết quả bởi một người không phải là người được xét nghiệm, có thể được thực hiện trong vài phút và có thể bao gồm xét nghiệm kháng nguyên, một số xét nghiệm NAAT, và các xét nghiệm khác..
- Bộ kit tự xét nghiệm là các xét nghiệm nhanh, có thể được thực hiện tại nhà hoặc bất cứ nơi nào, dễ sử dụng và cho kết quả nhanh.
- Các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm có thể mất nhiều ngày để hoàn thành và bao gồm RT-PCR và các loại NAAT khác.
Xét nghiệm kháng thể
Một xét nghiệm kháng thể [còn được gọi là xét nghiệm huyết thanh học] có thể phát hiện kháng thể đối với SARS-CoV-2 trong máu của quý vị. Kháng thể là các protein mà hệ thống miễn dịch của cơ thể tạo ra để giúp chống lại việc nhiễm bệnh và bảo vệ quý vị khỏi bị bệnh trong tương lai.
Không nên sử dụng các xét nghiệm kháng thể để chẩn đoán tình trạng nhiễm bệnh hiện tại, nhưng có thể cho biết quý vị có từng bị nhiễm bệnh trong quá khứ hay không. Các xét nghiệm kháng thể giúp tìm hiểu về cách hệ thống miễn dịch của con người bảo vệ chống lại vi-rút, cũng như tìm hiểu về cách bảo vệ ở cấp độ nhóm dân cư. Nếu quý vị thực hiện xét nghiệm kháng thể sau khi tiêm vắc-xin, quý vị có thể có kết quả xét nghiệm dương tính bởi một số [chứ không phải là tất cả] xét nghiệm kháng thể. Điều này phụ thuộc vào loại kháng thể mà xét nghiệm cụ thể đó phát hiện.
Xét nghiệm kháng thể hiện không được khuyên dùng để xác định:
- Liệu quý vị hiện tại có bị lây nhiễm hay không.
- Liệu quý vị có miễn dịch với SARS-CoV-2 sau khi tiêm phòng COVID-19 hay không.
- Liệu quý vị cần tiêm mũi nhắc lại sau khi tiêm chủng ngừa COVID-19 hay không.
- Liệu quý vị có cần cách ly sau khi đã tiếp xúc với nguồn lây nhiễm nghi ngờ hoặc đã biết về COVID-19 hay không.
Quý vị cần xét nghiệm COVID-19?
Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ Trần Thị Diễm Trang - Bác sĩ Nội hô hấp - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.
Test PCR là phương pháp xét nghiệm chẩn đoán Covid-19 có độ chính xác cao nhất so với các hình thức khác. Test PCR có khả năng xác định được sự hiện diện của vi-rút SARS-CoV2, giúp kịp thời phát hiện người mang mầm bệnh, từ đó có biện pháp điều trị và cách ly phù hợp.
Xét nghiệm PCR [xét nghiệm sinh học phân tử] là một phương pháp xét nghiệm để phát hiện vật liệu di truyền [DNA] của virus. Xét nghiệm này giúp phát hiện sự hiện diện của virus nếu bị nhiễm bệnh tại thời điểm xét nghiệm. Xét nghiệm cũng có thể phát hiện các mảnh virus ngay cả sau khi cơ thể không còn nhiễm bệnh.
Trước đây khi chưa có phương pháp PCR, khi xét nghiệm, người bệnh sẽ được dùng kỹ thuật test Elisa [test nhanh kháng thể] cho độ nhạy cao nhưng độ đặc hiệu thấp, nghĩa là tỷ lệ dương tính giả cao.
Nhờ phát hiện được ADN [vật liệu di truyền của virus] nên hiện nay, kỹ thuật xét nghiệm PCR được ứng dụng rộng rãi trong y học giúp chẩn đoán nhiều bệnh liên quan đến các loại virus mà các phương pháp xét nghiệm trước đó không thể chuẩn xác bằng như: viêm gan B, viêm gan C, virus Dengue gây bệnh sốt xuất huyết, HIV, HPV, virus SARS, cúm A/H5N1, phát hiện virus kháng thuốc, mầm mống bệnh ung thư và ứng dụng trong công nghệ sinh học phát hiện gen, giải mã DNA...
1.2 Xét nghiệm Covid-19 bằng kỹ thuật Realtime RT-PCR là gì?
RT-PCR và PCR cùng là phương pháp xét nghiệm sinh học phân tử. Về bản chất, PCR là định tính [chỉ cho biết có sợi ADN của virus hay không, không định lượng được virus; còn RT-PCR là bán định lượng, ngoài việc phát hiện sợi DNA, còn xác định tải lượng virus đang có trong cơ thể người bệnh, do đó RT-PCR ưu việt hơn.
Xét nghiệm RT-PCR có thể phát hiện virus SARS-CoV-2 tại giai đoạn cuối của thời kỳ ủ bệnh [1-2 ngày trước khi có triệu chứng đầu tiên] và giai đoạn toàn phát bệnh. Do đó, xét nghiệm RT-PCR được xem là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán người nhiễm Covid-19.
Xét nghiệm RT-PCR được đánh giá là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán vi-rút SARS-CoV2.
Do xét nghiệm Realtime RT-PCR để khẳng định người nhiễm Covid-19 có chi phí cao, nên trước đây xét nghiệm không được chỉ định rộng rãi mà theo đối tượng chỉ định. Các đối tượng được xét nghiệm gồm:
- Người nghi nhiễm virus SARS-CoV-2 [có dấu hiệu, triệu chứng] như: sốt, ho, khó thở, đau họng, viêm phổi, mất khứu giác.
- Người từng tiếp xúc trực tiếp với bệnh nhân Covid-19 [F1].
- Những người nhập cảnh từ các nước có dịch Covid-19.
- Bệnh nhân Covid-19 trong quá trình điều trị.
- Theo chỉ định của bác sĩ/cán bộ điều tra/cơ quan y tế.
- Trường hợp viêm phổi nặng mà không lý giải được với các nguyên nhân khác.
- Người thường xuyên tham gia vào các hoạt động có nguy cơ cao nhiễm Covid-19 như:nhân viên bán hàng, người làm việc trong môi trường tập trung đông đúc, kín gió.
- Xét nghiệm giám sát trong cộng đồng nơi xuất hiện chùm ca bệnh.
- Nhân viên y tế, nhân viên bệnh viện.
Ngoài xét nghiệm RT-PCR miễn phí, thì hiện nay dịch vụ xét nghiệm Covid-19 tự nguyện có thu phí được triển khai phục vụ cho người dân có nhu cầu làm hồ sơ xuất cảnh, du học, hay cá nhân, doanh nghiệp có nhu cầu xét nghiệm sàng lọc Covid-19.
Phương pháp test PCR có thể phát hiện được virus ngay cả trong giai đoạn cuối của thời kỳ ủ bệnh
Ngoài những tiêu chuẩn về máy móc, thiết bị và phòng ốc theo quy định của Bộ Y tế, việc lấy mẫu test PCR cũng cần được thực hiện chuẩn chỉ thông qua nghiệp vụ chuyên môn của các nhân viên y tế. Thông thường, quy trình xét nghiệm PCR để chẩn đoán Covid-19 sẽ được tiến hành qua các bước sau:
3.1. Khâu chuẩn bị trước khi lấy mẫu test PCR
Đối với căn bệnh mang tính chất lây nhiễm như Covid-19, việc trang bị đầy đủ các biện pháp đảm bảo an toàn đúng theo quy định của Bộ Y tế là điều vô cùng cần thiết. Cụ thể:
- Đeo khẩu trang loại N95 [bắt buộc], đeo kính, mũ bảo hộ và tấm chắn giọt bắn;
- Mặc đồ bảo hộ đúng tiêu chuẩn;
- Đeo 2 lớp găng tay y tế;
- Khử khuẩn toàn thân, tuyệt đối không mặc đồ bảo hộ ra bên ngoài khu vực lấy mẫu hoặc cách ly.
Những điều trên cần được tuân thủ nghiêm ngặt nhằm ngăn chặn tối đa nguy cơ lây nhiễm chéo vi-rút SARS-CoV2 giữa nhân viên y tế và người bệnh trong quá trình lấy mẫu xét nghiệm.
3.2. Tiến hành lấy mẫu test PCR
Sau khi chuẩn bị đầy đủ trang phục và dụng cụ lấy mẫu, nhân viên y tế sẽ sử dụng que chuyên dụng để lấy mẫu dịch test ở các vị trí sau:
- Dịch đường hô hấp trên, bao gồm dịch họng, tỳ hầu và súc họng;
- Dịch đường hô hấp dưới, bao gồm dịch phế nang, nội khí quản và màng phổi.
Sau khi lấy mẫu thành công, nhân viên y tế sẽ cho que chứa mẫu dịch của bệnh nhân để đặt vào ống nghiệm. Mẫu test cần được chuyển đến phòng thí nghiệm sớm nhất có thể và tuân thủ theo các nguyên tắc về nhiệt độ bảo quản sau đây:
- Vận chuyển mẫu trong vòng 48 giờ: Bảo quản mẫu test ở điều kiện môi trường từ 2 – 8 độ C;
- Vận chuyển mẫu ngoài 48 giờ: Bảo quản mẫu test ở điều kiện môi trường -70 độ C;
- Tuyệt đối không bảo quản mẫu test ở môi trường -20 độ C hoặc ngăn đá tủ lạnh.
Ngoài ra, trong quá trình vận chuyển đến phòng thí nghiệm, mẫu dịch cần được đóng gói đúng cách, cụ thể:
- Đậy kín nắp ống nghiệm có chứa mẫu dịch, tiếp theo bọc lại bằng giấy parafin và phủ thêm một lớp giấy thấm bên ngoài, sau đó để trong túi vận chuyển;
- Túi vận chuyển mẫu test PCR cần được bọc bên ngoài bằng giấy và bông thấm có chứa chất tẩy trùng, sau đó buộc chặt lại bằng túi nilon;
- Phiếu thu thập mẫu test sẽ được đóng trên túi nilon cuối cùng, sau đó cho vào phích lạnh có logo bệnh phẩm sinh học và chuyển tới phòng thí nghiệm để kiểm tra.
Cách lấy mẫu test PCR xét nghiệm Covid - 19
Mẫu dịch sẽ được phân tích và cho ra kết quả test PCR thông qua kỹ thuật Realtime và các thiết bị máy móc chuyên dụng khác. Dưới đây là hướng dẫn đọc kết quả xét nghiệm PCR:
- Dương tính: Người bệnh đã bị nhiễm vi-rút SARS-CoV2 và cần được cách ly để điều trị;
- Âm tính: Người test không mắc Covid-19, tuy nhiên những đối tượng có tiếp xúc với người mang mầm bệnh hoặc có triệu chứng cấp tính đường hô hấp nên cách ly và xét nghiệm lại khoảng 2 – 3 lần nữa để đảm bảo kết quả chính xác.
Sau khi được lấy mẫu dịch để kiểm tra, nhiều người băn khoăn rằng test PCR bao lâu có kết quả? Theo ý kiến của chuyên gia y tế, thời gian nhận kết quả test PCR còn tùy thuộc vào một số yếu tố như:
- Số lượng mẫu dịch được lấy xét nghiệm;
- Kỹ thuật được áp dụng lấy mẫu dịch test;
- Cơ sở y tế thực hiện test PCR;
- Thời gian vận chuyển mẫu dịch đến phòng thí nghiệm;
- Phương pháp bảo quản mẫu dịch.
Nhìn chung, kết quả test PCR thường lâu hơn so với phương pháp test nhanh, cụ thể là sau 4 – 5 tiếng. Tuy nhiên, độ chính xác của xét nghiệm PCR thường đạt hiệu quả cao hơn rất nhiều và là tiêu chuẩn vàng để chẩn đoán Covid-19 hiện nay.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đăng ký lịch trực tuyến TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn!
XEM THÊM: