Biện pháp ô nhiễm đó chất thải rắn

TMO - Theo thống kê, hiện nay lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh khoảng 60.000-70.000 tấn/ngày. Đến năm 2025, tỷ lệ phát sinh chất thải rắn sinh hoạt dự báo tăng 10-16%/năm. Do vậy, nhằm hạn chế những tác động tiêu cực tới môi trường trong quá trình phát triển kinh tế-xã hội, đòi hỏi Việt Nam cần nâng cao hiệu quả công tác quản lý, xử lý nguồn thải trên.

Việt Nam đang trong quá trình công nghiệp hóa và đô thị hóa mạnh mẽ. Cùng với đó là sự gia tăng dân số, kéo theo chất thải rắn và rác thải sinh hoạt tăng về khối lượng gây áp lực lớn cho công tác bảo vệ môi trường.

Thống kê từ Tổng cục Môi trường (Bộ TN&MT) cho thấy, hiện nay mỗi ngày cả nước phát sinh khoảng 60.000 tấn rác, trong đó, rác thải đô thị chiếm khoảng 60%. Theo dự báo, đến năm 2025, tỷ lệ phát sinh chất thải rắn sinh hoạt dự báo tăng 10 - 16%/năm. Riêng các thành phố lớn như Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh, dự báo mỗi ngày sẽ phát sinh từ 7.000 - 9.000 tấn rác thải.

Xử lý chất thải rắn sinh hoạt ở Việt Nam tập trung chủ yếu chôn lấp và lò đốt, tuy nhiên tại nhiều địa hệ thống này chưa đạt yêu cầu

Trong những năm gần đây, công nghệ xử lý chất thải rắn sinh hoạt ở Việt Nam tập trung chủ yếu chôn lấp và lò đốt. Theo các chuyên gia môi trường, hầu hết các địa phương đều đang áp dụng mỗi xã có một lò đốt quy mô nhỏ với công suất dưới 300kg/giờ. Với những lò đốt công suất nhỏ cấp xã này, hệ thống xử lý khí thải không có hoặc có nhưng không đạt yêu cầu. 

Thông tin từ Viện Chiến lược, Chính sách Tài nguyên và Môi trường cho thấy, theo số liệu thống kê chưa đầy đủ từ 47/63 tỉnh, thành phố, trong năm 2021, tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt được thu gom xử lý tại khu vực nội thành của các đô thị trung bình đạt khoảng 96,28%, vượt chỉ tiêu đề ra cả năm (89%); tại khu vực ngoại thành của các đô thị trung bình đạt khoảng 66%.

Hiện nay, trên cả nước có 1.322 cơ sở xử lý chất thải rắn sinh hoạt, gồm 381 lò đốt chất thải rắn sinh hoạt, 37 dây chuyền chế biến compost, 904 bãi chôn lấp, trong đó có nhiều bãi chôn lấp không hợp vệ sinh (khoảng 80%).  

Tại Việt Nam, trên 70% sản lượng rác được xử lý bằng phương thức chôn lấp, trong đó, chỉ có 15% rác thải chôn lấp hợp vệ sinh. Vấn đề xử lý nước rỉ rác là một việc rất phức tạp và tốn kém, đặc biệt là công nghệ chôn lấp hiện nay vẫn chưa thu gom được khí mê tan được coi một trong những nguyên nhân chính dẫn đến hiệu ứng khí nhà kính.

Việc đẩy mạnh công tác thu gom, góp phần thực hiện hiệu quả kế hoạch xử lý chất thải rắn sinh hoạt

Nhằm nâng cao hiệu quả trong công tác quản lý, giảm thiểu chất thải rắn sinh hoạt Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã quy định thu phí dựa trên khối lượng, thể tích thay cho việc đổ đồng theo hộ gia đình hoặc đầu người như hiện nay.

Luật đã quy định chất thải rắn có khả năng tái sử dụng, tái chế được phân loại theo quy định, chủ nguồn thải không phải chi trả kinh phí thu gom, vận chuyển và xử lý. Ngược lại, đối với chất thải chưa phân loại hoặc những loại chất thải khác không có khả năng tái sử dụng, tái chế thì chủ nguồn thải phải chi trả kinh phí thu gom, vận chuyển và xử lý.

Nhiều ý kiến cho rằng, trong công tác quản lý, xử lý chất thải rắn sinh hoạt, các doanh nghiệp cần nâng cao trách nhiệm trong bảo vệ môi trường nói chung, quản lý chất thải nói riêng. Theo quy định tại Chương VI Luật Bảo vệ Môi trường năm 2020, các tổ chức, cá nhân, bao gồm doanh nghiệp phát sinh chất thải phải có trách nhiệm quản lý chất thải thông qua việc áp dụng giải pháp tiết kiệm tài nguyên, năng lượng; sử dụng nguyên liệu, nhiên liệu, vật liệu thân thiện môi trường, năng lượng tái tạo.

Đồng thời, áp dụng công nghệ, chương trình sản xuất sạch hơn, kiểm soát môi trường và các biện pháp khác để giảm thiểu phát sinh chất thải; cập nhật thông tin trên cơ sở dữ liệu môi trường quốc gia khi chuyển giao chất thải rắn công nghiệp thông thường phải xử lý cho cơ sở có giấy phép môi trường phù hợp. 

Việc đầu tư công nghệ trong xử lý chất thải rắn sinh hoạt sẽ góp phần hạn chế ô nhiễm tới môi trường. Ảnh: Hoàng Nga

Chủ dự án đầu tư phải bố trí thiết bị, công trình lưu giữ chất thải rắn sinh hoạt phù hợp với các loại chất thải theo quy định của luật; tổ chức thu gom chất thải và chuyển giao cho cơ sở thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt.

Để quản lý chất thải một cách hiệu quả trong thời gian tới, Nhà nước cần tiếp tục có những chính sách khuyến khích thực hiện các mô hình kinh tế tuần hoàn tại doanh nghiệp, tăng cường thực thi pháp luật về quản lý chất thải, đồng thời cần có các chính sách cụ thể ưu đãi cho các hoạt động xử lý chất thải để thu hút các doanh nghiệp tư nhân tham gia cung cấp dịch vụ chất thải.

Năm 2021, Quốc hội đã ban hành 02 Nghị quyết gồm Nghị quyết số 32/2021/QH15 về kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội năm 2022 và Nghị quyết số 16/2021/QH15 về Kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội 5 năm 2021-2025, đặt mục tiêu về tỷ lệ thu gom và xử lý chất thải rắn sinh hoạt đô thị bảo đảm tiêu chuẩn, quy chuẩn đạt 89-90%, tỷ lệ cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng được xử lý đạt 100%.

Để nâng cao hiệu quả thu gom, xử lý rác thải, Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì cùng Bộ Tài chính, chính quyền các địa phương nghiên cứu trình cấp có thẩm quyền mô hình đầu tư hợp tác công - tư, cơ chế tạo nguồn thu từ thuế, phí bảo vệ môi trường để đầu tư trở lại cho vấn đề xử lý rác thải.

Thu Hoài