ThienNhien.Net – Theo kết quả nghiên cứu của Viện điều tra và quy hoạch rừng, việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất rừng, khai thác quá mức lâm sản là nguyên nhân chính khiến rừng tự nhiên của Việt Nam bị suy giảm diện tích trong nhiều thập kỷ qua.
Kết quả nghiên cứu cho thấy, trong thời gian 20 năm từ năm 1975 đến năm 1995, diện tích rừng tự nhiên của cả nước đã giảm 2,8 triệu hecta.
Diện tích rừng bị giảm nghiêm trọng nhất là ở một số vùng như Tây Nguyên mất 440.000 hécta; vùng Đông Nam Bộ mất 308.000 hécta; vùng Bắc Khu IV cũ mất 243.000h hecta; vùng Bắc Bộ mất 242.500 hecta.
Vẫn theo số liệu thống kê của Viện điều tra quy hoạch rừng, diện tích rừng trồng tuy tăng nhanh từ năm 1999 đến nay nhưng vẫn không đạt mục tiêu phủ xanh 43%-43% diện tích cả nước vào năm 2015.
Cụ thể, tổng diện tích rừng cả nước được ghi nhận vào năm 1945 là 14,3 triệu hécta. Tuy nhiên, đến năm 1995, rừng tự nhiên đã bị lấn chiếm, chuyển đổi mục đích sử dụng và khai thác quá mức, nên diện tích chỉ còn 8,25 triệu hecta.
Trước thực trạng suy giảm diện tích rừng tự nhiên đến mức đáng lo ngại trên, Chính phủ đã tuyên bố “đóng cửa” rừng tự nhiên, đồng thời yêu cầu các địa phương tăng cường trồng rừng bổ sung. Nhờ đó diện tích rừng cả nước, đặc biệt là rừng trồng đã tăng lên đáng kể.
Điển hình là, năm 2005, diện tích rừng cả nước đã tăng lên 12,70 triệu hecta; năm 2009 tăng 13,20 triệu hecta. Đặc biệt, đến năm 2015, tổng diện tích rừng cả nước đã tăng lên 14,06 triệu hecta. Tuy nhiên diện tích rừng tự nhiên cũng chưa thể phục hồi.
Theo nhận định của các chuyên gia, có hai nguyên nhân chính dẫn đến việc suy giảm diện tích rừng là việc chuyển đổi mục đích sử đất rừng, đặc biệt là tình trạng khai thác lâm sản quá mức, nhất là khu vực Tây Nguyên và vùng duyên hải miền Trung.
Với diện tích rừng, núi rộng lớn, khu vực Bảy Núi, tỉnh An Giang từ lâu đã trở thành huyền thoại với các loài thảo dược cứu người. Nhưng theo thời gian, cách khai thác vô tội vạ của con người đã làm cho nguồn thuốc quý này ngày một cạn kiệt. Tỉnh An Giang đang thực hiện nhiều giải pháp để bảo tồn và phát huy những giá trị từ nguồn cây dược liệu này.
Tiềm năng
Rừng ở khu vực Bảy Núi thuộc địa bàn 2 huyện Tri Tôn và Tịnh Biên [An Giang]. Nơi đây có diện tích rừng khoảng 21.000 ha với khoảng 815 loài thực vật khác nhau được phân bổ rộng khắp. Trong số này, có 20 loài cây cho gỗ quý hiếm và rất nhiều trong số hàng trăm loài tiểu mộc, dây leo được xem là có vị thuốc được khai thác sử dụng làm dược liệu.
Theo Sở Khoa học – Công nghệ An Giang, hiện nay khu vực Bảy Núi có 680 loài cây có thể sử dụng khai thác làm dược liệu. Cây thuốc Bảy Núi từ lâu đã được phổ biến rộng rãi không chỉ tại An Giang mà còn lan ra các tỉnh lân cận và được bán sang Campuchia và Thái Lan. với nguồn thảo dược dồi dào cùng kinh nghiệm sử dụng phong phú, các lương y tại đây đã đúc kết được nhiều bài thuốc tâm đắc để trị bệnh cứu người. Tuy nhiên, áp lực về nhu cầu đời sống trong thời buổi kinh tế thị trường như hiện nay đã và đang ảnh hưởng lớn đến nguồn tài nguyên này. Nhất là nhu cầu về cây thuốc chữa bệnh khiến cho những loài dược liệu quý bị đào bới, khai thác cạn kiệt. Nhiều loài có nguy cơ tiệt chủng nếu không có giải pháp quy hoạch, bảo tồn.
Thạc sĩ Trần Văn Mì, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn [NN&PTNT] huyện Tri Tôn, cho biết: “Cây dược liệu đã có lâu đời tại Bảy Núi và được sử dụng chữa bệnh, do đó phải nhanh chóng có các giải pháp bảo tồn. Nếu không, chỉ khoảng 1 – 2 thế hệ nữa nguồn dược liệu này mất đi sẽ là một điều đáng tiếc. Tuy nhiên, giải pháp bảo tồn phải như thế nào? Trước đây, chúng ta động viên bà con giữ rừng, trồng rừng nhưng phải mất hàng chục năm mới có thu hoạch. Vậy giai đoạn này người dân sống như thế nào? Do đó, đưa cây dược liệu xuống dưới tán rừng là hợp lý, góp phần bảo tồn dược liệu và giữ được rừng”.
Triển vọng bảo tồn và phát triển
Trước nguy cơ cạn kiệt nguồn tài nguyên này, nhiều người dân địa phương bắt đầu chú ý đến việc trồng, giữ gìn và cả việc làm kinh tế từ nguồn dược liệu quý của vùng Bảy Núi. Ông Nguyễn Hoàng Tư, ở thị trấn Tri Tôn, huyện Tri Tôn, cho biết: “Tôi đã trồng xen dược liệu dưới vườn cây ăn trái 5 năm nay rất hiệu quả. Các loại cây dược liệu này phát triển tốt. Chỉ hơn 20 loài trên diện tích 8 công nhưng cho thu nhập hàng năm gần 60 triệu đồng”.
Nhưng nói về bảo tồn thảo dược Bảy Núi thời gian qua thì có lẽ khó ai qua được ông Nguyễn Thiện Chung, ở thị trấn Nhà Bàng, huyện Tịnh Biên. Những năm qua, ông Chung đã dày công sưu tầm, chăm bón để trong vườn thuốc hơn 3 ha của gia đình đã có hơn 100 loài thảo dược có nguồn gốc từ những khu rừng Bảy Núi. Trong đó, có nhiều loài có nguy cơ tuyệt chủng như: bí kỳ nam, ngải tượng, ngải móng trâu, cây tê…
Ông Chung cho biết: “Hiện nay, khắp nơi người ta đổ về khai thác dược liệu vùng Bảy Núi. Những người này đã đến đào bới lung tung, tận diệt không tha bất cứ loài nào, khu vực nào. Việc tận thu, tận diệt thảo dược đã khiến nhiều loài có giá trị kinh tế, y học và nguồn gien quý hiếm có nguy cơ tiệt chủng. Chỉ vài năm trở lại đây đã có 15 loài sưu tầm nhưng không thấy bóng dáng tại các khu rừng Bảy Núi. Do đó bảo tồn phải đi đôi với lợi ích kinh tế. Với khu vườn này, hàng năm tôi thu về hơn 100 triệu đồng mà các giống dược thảo ngày một nhiều thêm chứ không mất đi”.
Việc nguồn thảo dược Bảy Núi bị khai thác theo kiểu tận diệt đã được nói từ lâu nhưng để có giải pháp thật sự mang lại hiệu quả thì vẫn còn nan giải. Trước đây, đã có nhiều ý kiến cho rằng chỉ cần giữ được rừng sẽ giữ được nguồn thảo dược. Tuy nhiên, thực tế hoàn toàn trái ngược. Những cánh rừng Bảy Núi với nguồn thảo dược phong phú đang mất dần. Đã đến lúc người ta phải tìm giải pháp dung hòa giữa bảo tồn và kinh tế. Trước thực trạng nguồn dược liệu quý ngày một mất dần, tỉnh An Giang đã đầu tư 2,7 tỉ đồng để hỗ trợ triển khai dự án sưu tầm, bảo vệ và sản xuất phát triển nguồn dược liệu quý tại vùng Bảy Núi, thuộc địa bàn 2 huyện Tri Tôn và Tịnh Biên. Dự án nhằm hỗ trợ người dân sưu tầm và trồng các loại thảo dược quý trên các vùng đất triền núi và đất bỏ hoang, tăng thu nhập cho người dân, nhất là đồng bào Khmer.
Một tín hiệu vui cho việc bảo tồn cây dược liệu vùng Bảy Núi là đã có nhiều doanh nghiệp kinh doanh dược phẩm bắt đầu chú ý và đầu tư vào lĩnh vực này. Thạc sĩ Trần Văn Mì, Trưởng Phòng NN&PTNT huyện Tri Tôn, cho biết: “Công ty Domesco Đồng Tháp đã đề nghị địa phương hợp tác triển khai trồng 155 loài dược liệu có tại Bảy Núi. Trước mắt, địa phương chọn 11 loài phù hợp là gấc, nghệ, rừng, đinh hương, đinh lăng, hà thủ ô trắng, hà thủ ô đỏ, hương phụ,… Theo hợp đồng đã ký, Domesco sẽ đầu tư cây giống, mua sản phẩm. Bà con nơi đây rất phấn khởi nên đã có 220 hộ trong huyện đăng ký trồng cây dưới tán rừng, vườn cây ăn trái với diện tích 200 ha. Trước mắt, sẽ trồng 2 loài là hoắc hương và trúc. Sau đó sẽ nhân rộng ra và tương lai phát triển thành nghề – một nghề thực thụ tại khu vực này”.
Với tiềm năng hiện có và nhiều giải pháp được đưa ra, trong tương lai không xa nguồn dược liệu quý sẽ là nguồn thu nhập chính của nhiều hộ dân nghèo tại vùng Bảy Núi. Và xa hơn nữa nguồn gien quý từ các cây dược liệu được bảo tồn, hứa hẹn những cánh rừng Bảy Núi sẽ được phủ mãi màu xanh.
15:19' - 03/03/2021
BNEWS An Giang đang bước vào mùa khô hạn, tổng diện tích vùng trọng điểm rừng của tỉnh có nguy cơ dễ xảy ra cháy trong mùa khô hạn được xác định là 7.256,2 ha.
An Giang đang bước vào mùa khô hạn, tổng diện tích vùng trọng điểm rừng của tỉnh có nguy cơ dễ xảy ra cháy trong mùa khô hạn được xác định là 7.256,2 ha chiếm 43,02% tổng diện tích rừng của tỉnh; trong đó, huyện Tịnh Biên là địa phương với diện tích rừng có nguy cơ xảy ra cháy cao nhất với hơn 2.900 ha, tiếp đến là huyện Tri Tôn với hơn 1.800 ha. Theo Ban quản lý rừng phòng hộ và đặc dụng tỉnh An Giang [thuộc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn An Giang], tổng diện tích rừng trên địa bàn tỉnh là gần 16.900 ha, gồm vùng đồi núi và đồng bằng phân bố ở các huyện, thành phố như: Châu Đốc, Tịnh Biên, Tri Tôn và Thoại Sơn. Cháy rừng thường xuất hiện từ tháng 1 đến tháng 5 đối với khu vực đồi núi. Riêng khu vực đồng bằng thời gian cháy sẽ kéo dài đến tháng 7 hoặc tháng 8. Các vụ cháy rừng thường xảy ra từ khoảng 11 giờ đến 17 giờ trong ngày. Tại An Giang, khu vực đồi núi vào mùa khô thiếu nước nghiêm trọng, lớp thực bì dưới tán rừng khô kiệt, mọi hành vi sử dụng lửa bất cẩn đều có thể gây ra cháy rừng. An Giang cũng xác định các nguy cơ tìm ẩn gây ra cháy rừng khu vực đồi núi gồm phát dọn cỏ, cây bụi, đốt để làm nương rẫy gây cháy lan; khách hành hương vứt tàn thuốc, đốt nhang, giấy vàng mã… Khu vực đồng bằng nguy cơ cháy rừng do diện tích ruộng tiếp giáp với rừng đốt xử lý rơm, rạ vào mùa khô gây cháy lan vào rừng hay các đối tượng vào rừng xiệt cá, bắt cò đốt lửa nướng hoặc ném tàn thuốc gây cháy hoặc sử dụng lửa để bắt ong lấy mật cũng gây cháy rừng... Huyện biên giới Tịnh Biên là địa phương được xác định có khu vực trọng điểm cháy rừng đứng đầu tỉnh với diện tích 2.912 ha; trong đó có hơn 1.900 ha khu vực rừng đồi núi dễ cháy như: Núi Phú Cường [xã An Nông, xã An Cư, thị trấn Tịnh Biên]; cụm Núi Đất, núi Nhọn, khu vực đồi Kakô Núi Cấm [thuộc xã Tân Lợi] và khu vực từ Latina đến Tà lọt của Núi Cấm [thuộc xã An Hảo] và hơn 1.000 ha rừng đồng bằng dễ xảy ra cháy trong mùa khô như rừng tràm Trà Sư [xã Văn Giáo] và rừng tràm Nhơn Hưng [thuộc xã Nhơn Hưng]. Ông Nguyễn Thanh Hùng, Phó Chủ tịch UBND huyện Tịnh Biên cho biết, để phòng cháy rừng, huyện đã triển khai phát dọn cỏ chăm sóc như chặt dây leo, cây bụi, đôn đốc các hộ nhận giao khoán rừng thực hiện đường băng trắng chiều rộng 3,0m xung quanh lô rừng. Phát dọn đường băng cản lửa các vùng trọng điểm cháy đã được xác định như khu vực núi Phú Cường, đường công binh Núi Cấm …với chiều rộng từ 10-30 m, ngăn ngừa lửa cháy lan trên diện rộng. Theo ông Nguyễn Thanh Hùng, huyện Tịnh Biên cũng đốt chủ động diện tích đất cỏ ven chân núi, đất cỏ giáp ranh diện tích đất sản xuất nông nghiệp, đất cỏ ven chân núi nơi có nhiều người thường xuyên qua lại nhằm ngăn ngừa lửa cháy lan vào rừng trước khi vào cao điểm phòng cháy. Ngoài ra, huyện cũng thường xuyên kiểm tra lượng nước ở các hồ, bồn nước hiện có, những bồn còn ít nước vận động hộ nhận giao khoán rừng đổ nước bổ sung cho đầy, những bồn không có người trực tiếp quản lý thì thuê mướn gánh nước đổ bồn, vùng không có bồn nước thì bố trí can nhựa 10 lít để kịp thời chữa cháy khi xảy ra cháy rừng. Vùng đồi núi huyện Tri Tôn có 2.550 ha rừng, khu vực có nguy cơ cháy cao như: Đồi 81, đồi 400 [Núi Dài lớn], núi Tượng.... với diện tích 1.850 ha, chiếm 41,98% diện tích rừng của huyện. Ông Đỗ Minh Trí, Phó Chủ tịch UBND huyện Tri Tôn nhấn mạnh, để phòng cháy rừng, ở vùng đồi núi, huyện sẽ tập trung tuần tra, kiểm tra giám sát vệ sinh rừng sau khai thác tại các địa điểm khai thác tầm vông, tỉa thưa rừng Keo lá tràm… Vùng đồng bằng huyện quản lý chặt nguồn nước dự trữ trong rừng và tình trạng đốt đồng nên thực hiện phương án đốt chủ động có kiểm soát thảm thực bì trong và ngoài lâm phần. Theo ông Đỗ Minh Trí, thời gian tới huyện Tri Tôn quyết tâm phòng cháy tốt, chữa cháy kịp thời, hiệu quả, hạn chế thấp nhất thiệt hại do cháy rừng gây ra theo phương châm 4 tại chỗ; trong đó chỉ huy tại chỗ, lực lượng tại chỗ, dụng cụ, phương tiện tại chỗ và hậu cần tại chỗ. Khi xảy ra cháy rừng, cơ quan nhà nước, tổ chức, cá nhân liên quan có trách nhiệm phối hợp chữa cháy rừng kịp thời để hạn chế thấp nhất thiệt hại do cháy xảy ra. Hơn nữa, ảnh hưởng của thời tiết diễn biến thất thường, địa hình đồi dốc, đi lại khó khăn, nguồn nước khan hiếm trong mùa khô khiến rừng An Giang đối mặt với nguy cơ xảy ra cháy bất cứ lúc nào. Bên cạnh đó, các chùa chiền, các khu, điểm du lịch nằm xen lẩn trong các khu rừng, nếu bất cẩn sử dụng lửa, đốt nhang, đốt giấy vàng bạc … sẽ gây cháy rừng. Ông Thái Văn Nhân, Giám đốc Ban quản lý rừng phòng hộ và đặc dụng tỉnh An Giang khẳng định, mùa khô hạn năm nay, An Giang kiên quyết không để xảy ra cháy rừng. Nếu có xảy ra cháy phải cố gắng tập trung mọi nguồn lực, phương tiện dập tắt kịp thời, hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại về rừng. Để phòng chống cháy rừng, ông Thái Văn Nhân cho hay, từ cuối mùa mưa, Ban quản lý rừng đã tiến hành kiểm tra, sửa chữa, mua sắm bổ sung các phương tiện, dụng cụ và tiến hành bố trí xuống các chốt bảo vệ rừng; định vị, rà soát thống kê toàn bộ các hồ đập, bồn chứa nước phục vụ dân sinh và phòng cháy chữa cháy rừng trên khu vực đồi núi với 197 điểm chứa nước; tổ chức thuê mướn gánh nước đổ vào 150 bồn chứa ở các sườn núi.... Năm 2020, trên địa bàn tỉnh An Giang xảy ra 13 vụ cháy rừng với diện tích gần 11 ha, chủ yếu ở hai huyện biên giới là Tịnh Biên và Tri Tôn. Các vụ cháy xuất hiện trong khung giờ từ 10 giờ trưa đến 16 giờ chiều, các điểm cháy xuất hiện rãi rác trải đều trên địa bàn có địa hình đồi dốc rất phức tạp, thiếu nước nghiêm trọng. Diện tích cháy trên đa số có vật liệu cháy chủ yếu là cỏ, lá tầm vông... nên chỉ cháy lướt lớp thực bì dưới tán rừng, không gây ảnh hưởng đến rừng../.