Hướng dẫn cách chơi kèn harmonica diatonic

Chào các bạn! 

Trong bài viết này chúng tôi xin giới thiệu 6 bài tự học học kèn harmonica Diatonic 10 lỗ online do bạn HarmonicaLee tổng hợp, cùng với bài viết tự học kèn harmonica tremolo 24 lỗ do bạn LightSpy soạn trước đây... hy vọng các bạn có đủ sự lựa chọn để tiếp cận với nhạc cụ này.

Bài 1: Cấu tạo kèn Diatonc, cách cầm kèn, nhạc lý căn bản

I/ Cấu tạo kèn Diatonic

II/ Cách cầm kèn và tư thế chơi 

• - Cầm kèn: 

• + B1: Tay trái tạo hình chữ C 
• + B2: Đưa Harmonica vào giống trong hình, giữ chắc nhưng thoải mái 
• + Chú ý: phần trên của kèn phải để chừa chỗ cho đặt môi thoải mái 

• - Tư thế chơi Harmonica: 
• + Ngồi thẳng 
• + Hai tay không được khép chặt vào người 
• + Không tì 2 hay lên đùi 

III/ Cách đặt môi – chơi đơn nốt (single note) 

• - Pucker: chu môi như thổi sao hay là hôn. 

• - U-block: làm cho lưỡi có hình chữ U, khiến cho luồng hơi thổi và hít thẳng vào lỗ trên cây kèn 
• - Tongue Block: Ngậm liền lúc nhiều nốt, dùng lưỡi chặn những nốt còn lại, chỉ để lại nốt muốn chơi. 

IV/ Tập chơi đơn nốt 

• - Từ nay, chúng ta mặc định “dấu cộng +” là thổi, “dấu trừ - hoặc ko có gì” là hút 
• - Tập thổi các nốt quãng trung: C, D, E, F, G, A, B C (+4, 4, +5, 5, +6, 6, 7, +7) 
• - Lưu ý: Thổi đơn nốt là rất quan trọng vì thế cần tập chắc, mỗi ngày ít nhất 15-30 phút.
• - Khi chơi Harmonica, chỉ có kèn, tay di chuyển còn đầu thì giữ nguyên

***=End=***

Bài 2: Nhạc lý căn bản, bản nhạc thiếu nhi

I/ Nhạc lý căn bản

• - Các nốt nhạc

Các nốt nhạc có độ cao khác nhau và sự kết hợp giữa các nốt nhạc thì tạo nên bản nhạc. Trong 1 quãng thì có 7 nốt: Đồ, Rê, Mi, Fa, Sol, La, Si tương ứng với ký hiệu quốc tế : C, D, E, F, G, A, B

Độ dài ngắn của mỗi 1 nốt nhạc thì người ta gọi là TRƯỜNG ĐỘ, và được quy định bởi “ngoại hình” mỗi nốt nhạc trên khuông nhạc: nốt tròn, nốt trắng, nốt đen, nốt móc đơn, nốt móc kép… và độ dài của những nốt này được quy định như sau:

Nốt tròn = 2 x Nốt trắng = 4 x Nốt đen = 8 x Nốt móc đơn = 16 x Nốt móc kép:

• - Các ký hiệu khác trên khuông nhạc

Dấu lặng: khi gặp dầu lặng thì nghỉ không chơi nhạc, ko hát. Thời gian nghỉ phụ thuộc vào loại dấu lặng

Lặng tròn = 2 x Lặng trắng = 4 x Lặng đen = 8 x Lặng móc đơn:

Dấu chấm: Đứng sau nốt nhạc nào đó, tăng độ dài của nốt nhạc lên ½ độ dài của nốt đó

Các dấu hóa:  Dấu thăng (#) tăng độ cao của nốt nhạc lên ½ cung

                         Dấu giáng (b) giảm độ cao của nốt nhạc xuống ½ cung

                         Dấu bình: ( ) hủy bỏ tác dụng của dấu thăng hoặc giáng

• - Ô nhịp, nhịp

+ 1 ô nhịp được kết thúc bằng 1 dấu gạch

+ Có những bài nhanh, chậm, giai điệu vui tươi hay là tình tứ thì đều phu thuộc lớn vào nhịp của bản nhạc.

+ Chúng ta có nhịp 2/4 (đọc là hai bốn), 3/4  (đọc là ba bốn), 4/4 (đọc là bốn bốn), 6/8  (đọc là sáu tám), ngoài ra còn có rất nhiều nhịp đặc biệt khác. Tuy nhiên biết những nhịp cơ bản là được rồi.

+ Ý nghĩa của ký hiệu nhịp: mẫu số bên dưới là chỉ độ dài mỗi phách bằng bao nhiêu phần nốt tròn, và tử số bên trên là chỉ số phách trong mỗi ô nhịp

VD: nhịp có độ dài mỗi phách = ¼ nốt tròn , tức là = 1 nốt đen . Và mỗi ô nhịp có 2 phách, độ dài bằng 2 nốt đen

• - Gõ nhịp

Việc gõ phách, gõ nhịp giúp chúng ta chơi đúng tiết tấu của bản nhạc, khiến cho người nghe cảm nhận được giai điệu

II/ Luyện tập bản nhạc: “Năm ngón tay ngoan”

***=End=***

Bài 2.5: Kỹ thuật lấy hơi, Kỹ thuật wah wah

I/ Kỹ thuật lấy hơi

Kỹ thuật lấy hơi là kỹ thuật quan trọng đầu tiên để chơi harmonica vì nếu không biết cách lấy hơi, các bạn sẽ rất dễ bị chóng mặt, ko chơi được hết câu nhạc hay bản nhạc

Có những đoạn nhạc toàn nốt hít, và có những đoạn lại toàn nốt thổi và tiết tấu lại nhanh khiến cho chúng ta không biết nên lấy hơi thế nào, vậy 1 giải pháp là tăng khả năng chịu đựng, tích lũy hơi

Chìa khóa cho vấn đề: Chúng ta cần luyện “hít thở bằng bụng” và đồng thời tăng thể tích lồng ngực. Đó cũng là cách lấy hơi trong khi hát của ca sĩ

• - Bạn đang thở bằng bụng hay ngực?

  • + Thả lỏng người, hít 1 hơi thật sâu, bạn thấy ngực mình hay bụng mình căng lên?

  • + Nếu là ngực thì bạn chỉ đang hít thở bằng ngực

  • + Chúng ta cần tập cách hít thở bằng bụng vì khi đó, lượng hơi tích trữ được sẽ nhiều hơn (cả bụng lẫn ngực)

• - Cách thức tập luyện hít thở bằng bụng:

  • + Thả lỏng người

  • + Từ từ hít vào (bằng mũi)

  • + Chứa không khí cả trong bụng và lồng ngực (bụng hơi phình ra và ngực trương lên)

  • + Giữ không khí vài giây

  • + Thở ra từ từ (bằng miệng)

Tập luyện đều đặn như vậy hằng ngày, không chỉ tốt cho việc chơi Harmonica, giải quyết việc hụt hơi, mà còn tốt cho sức khỏe rất nhiều.

Lấy hơi nhanh, nhả hơi gấp: Đôi khi bản nhạc có tiết tấu nhanh, thay đổi đoạn từ hít lâu sang thôi lâu chỉ là đoạn nghỉ nhỏ hoặc thậm chí là không nghỉ thì chúng ta phải biết cách lấy hơi thật nhanh và nhả hơi gấp:

• - Giải pháp: dùng hít thở bằng cả miệng và mũi. Chúng ta lấy hơi cả từ miệng và mũi để tốc độ lấy hơi, nhả hơi được nhanh hơn. Và đôi khi, chúng ta phải rời kèn ra khỏi miệng để miệng có thể lấy hơi nhiều hơn.

II/ Kỹ thuật tay, WAH WAH

Đây là 2 kỹ thuật rất phổ biến của Harmonica, Ngân Tay thường được dùng ở những đoạn có nốt ngân dài như là cuối bài, cuối câu hát. Wah Wah được dùng cho từng nốt.

• - Cách thực hiện kỹ thuật Wah Wah: Tạo tư thế tay hình hộp kín – Khi thổi hoặc hút một nốt thì mở tay ra rộng và đóng lại nhanh trước khi chơi sang nốt khác.

• - Cách thực hiện kỹ thuật ngân tay: Tư thế tay như Wah Wah – khi chơi đến đoạn ngân dài cuối bản nhạc hoặc cuối mỗi đoạn, tay mở ra và đóng vào nhanh, liên tục.

***=End=***

Bài 2.5 (tiếp): Một số bản nhạc đơn giản (sheet + tab) 

Những bản nhạc trong phần này là những bài hát cho thiếu nhi, để các bạn có thể quen với việc chơi theo nhịp và phách.

Happy Birthday

 Oh, Susana

Are You Sleeping

 Silent Night

Aulld Lang Syne

 Amazing Grace

***=End=***

Bài 3: Vệ sinh kèn

• - Dùng Tuoclovit để tháo từng phần của cây Harmonica bao gồm: coverplate, reedplate và comb

• + Riêng đối với dòng Marine Band không sử dụng ốc vít mà sử dụng đinh tán thì cần sử dụng dao sắc để bậy lên.

• - Có thể lau khô cây Harmonica hoặc là lau với nước.

  • + Lau khô: dùng bông tai lau sạch những phần bẩn trên kèn như là phần tiếp xúc với miệng trên Coverplate hay là các lỗ ở trên Comb. (không nên dùng vật dụng sắc để làm sạch vì dễ bị xước)

  • + Lau với nước: (Không áp dụng với Comb Gỗ) Có thể dùng xà phòng pha loãng để rửa Harmonica. Dùng bàn trải đánh răng có lưỡi mềm để trải:

    • Đánh Coverplate và Comb để hết bẩn

    • Đánh Reedplate nhẹ nhàng theo chiều dọc với Reed.

• - Hong khô (đối với lau với nước): Dùng giấy thấm để thấm nhẹ và hết nước trên Harmonica.

  • + Để nơi khô ráo, có gió để hơi nước trên các bộ phận bay hơi hết (Tránh để ở nơi có nắng gắt)

• - Lắp lại: lắp ráp lại cây Harmonica và tận hưởng 1 cây Harmonica sạch đẹp ^^

***=End=***

Bài 3.5: Lý thuyết nhạc

I/ Xác định giọng của bản nhạc

• - Do hạn chế về kiến thức nhạc lý cũng như chỉ cần những phần thực sự cần thiết, phần này các bạn muốn tìm hiểu kỹ thêm thì có thể tìm trong các sách dạy nhạc.

• - Khi các bạn nhìn thấy một bản nhạc, thì ở đầu khuông nhạc, chỗ khóa SOL, sẽ có các dấu hóa ở trên dòng kẻ nhạc. Dấu hóa ở đó để thể hiện là những nốt chơi trên dòng kẻ đó phải tuân theo dấu hóa cả bài, và chỉ có thể thay đổi khi có dầu hóa bất thường hoặc dấu bình.

• - Việc đếm số lượng dấu hóa cho ta biết là bản nhạc thuộc giọng gì, dựa vào vòng tròn dưới đây

  
  

• - Khi đã xác định được giọng của bản nhạc thì chỉ cần dùng đúng kèn hoặc chuyển qua tone kèn mình có là được.

• - Bài tập: Xác định giọng của bản nhạc

II/ Sử dụng phần mềm chuyển tone MP3 Key shifter để chuyển tone bản nhạc

• - Nếu bạn đã biết bản nhạc ở tone gì, thì bạn cũng cần biết là phải chuyển lên hoặc xuống bao nhiêu ½ cung để có thể có được tone nhạc mình mong muốn

  
  

VD: Bản nhạc tone D muốn chuyển thành tone C => Xuống 2 lần ½ cung

Bản nhạc tone D# muốn chuyển thành tone C => Xuống 3 lần ½ cung

***=End=***

Bài 3.5 (tiếp): Giới thiệu 1 số phần mềm cơ bản

I/ Harping – Phần mềm đọc nhạc midi

• - Ứng dụng: đọc file đuôi .mid để có tab của các bản nhạc mình thích.

• - Download: Tìm trên Harmonica4u phần “Harping và các phần mềm hỗ trợ” hoặc search Google ^^

• - Hướng dẫn cơ bản: Tìm trên Harmonica4u chi tiết hơn

• + Chương trình chạy đc file đuôi .mid, .kar

• + Đang muốn chơi bài nào thì search “ midi” và download midi của bài đó

• + Trong chương trình có phần chọn Track melody chơi chính (trùng với lời hát) và các Track nền => chọn track chính để có được Tab

• + Dùng tổ hợp phím Ctrl + D hoặc Ctrl + U để xuống tone hoặc lên tone mỗi lần là ½ cung

• + Chú ý: chỉ có Note hoặc Tab cho Diatonic, Chromatic

• + Quy tắc chuyển tab Diatonic sang Tremolo: nốt thổi (có dấu +) nhân 2 cộng 1. Nốt hút (có dấu -) nhân 2 cộng 2. Đặc biệt 3” là 6 và -2 là 7 và 2” là 4.

• Chỉ nên dùng Harping khi mới chơi, tốt nhất nên học cách đọc bản nhạc

II/ MP3 Key Shifter – Phần mềm chuyển tone bản nhạc

• - Ứng dụng: thay đổi tone của bản nhạc, ví dụ là chuyển 1 bản nhạc đệm về tone C để chơi (hầu hết mng bắt đầu chơi với kèn tone C) hoặc chuyển tone phù hợp với giọng của mình để hát

• - Download: Tìm trên harmonica4u.com phần “Harping và các phần mềm hỗ trợ” hoặc search google

• - Hướng dẫn cơ bản: Tìm trên Harmonica4u.com chi tiết hơn

  • + Chương trình chạy file mp3

  • + Có 1 thanh dọc ban đầu ghi đó là nơi để chuyển tone: lên di chuyển lên xuống 1 nấc là di chuyển bản nhạc lên xuống ½ cung

  • + Phần Tempo là để làm nhanh hay chậm tốc độ bản nhạc

  • + Chương trình chỉ giúp chuyển tone bản nhạc chứ ko xác định tone. Vì thế cần phải có Tai Nghe tốt để nghe khi nào nhạc nền phù hợp với tiếng kèn thì ok

***=End=***

Bài 4: Luyện tập nhạc lý đã học với bản nhạc “Làng tôi”

***=End=***

Bài 5: Kỹ thuật rung cuống họng

I/ Mục đích của rung cuống họng

• - Tạo tính biểu cảm của bản nhạc, làm cho bản nhạc du dương, giàu cảm xúc.

II/ Khi nào thì sử dụng

• - Chủ yếu ở các nốt dài, ngân, thường là ở cuối đoạn hoặc bài.

• - Không lạm dụng kỹ thuật vì không phải lúc nào rung cũng hay.

III/ Cách tập luyện

• - Cách tập tương đối đơn giản: chúng ta tập bằng cách tạo tiếng dê kêu “be e e e e, be e e e”, hoặc có thể nói “A a a a a a”

• - Khi kêu như thế, ngắt tiếng giữa những chữ E và A, bạn ngắt hơi ở vị trí cuống họng

• - Lúc đầu làm chậm, sau đó tăng tốc dân

• - Trong khi kêu như thế, há miệng ra và đưa dần Harmonica vào miệng, lúc này không còn kêu ra tiếng E và A nữa mà chỉ có hơi thoát ra theo nhịp vừa tập

• - Đối với hút vào cũng tương tự.

***=End=***

Bài 6: Kỹ thuật Bend

I/ Kỹ thuật Bend

• - Bend, overbend là 2 kỹ thuật làm nên đặc trưng của Diatonic. Tremolo hầu như không thể bend, còn Chromatic thì tùy từng loại mới có thể Bend. Vậy bend là gì?

• - Hệ thống note

Hình 1: Sơ đồ note Diatonic

• - Như trên hình có ghi lại sơ đồ note của cây Diatonic giọng C trưởng, nếu như chỉ có thổi và hút bình thường thì ta chỉ có thể chơi được những nốt màu trắng. Tuy nhiên, nhiều bản nhạc có note rất đa dạng, thăng giáng các kiểu thì chỉ thổi với hút là không đủ. Và khi đó, Bend giúp cho 1 phần.

• - Bend sẽ tạo ra note mới khi hút hoặc thổi (thường note mới sẽ thấp hơn note ở vị trí ta thực hiện bend)

• - Đối với lỗ 1-6 thì ta thực hiện Bend khi hút vào, gọi là Drawbend

• - Đối với lỗ 7-10 thì ta Bend khi thổi ra, gọi là Blowbend

II/ Cách thực hiện kỹ thuật Bend

• - Tập phát âm âm “K” theo tiếng anh

• - Các bước tập bend

  • + Chúng ta tập với các Note Drawbend trước, Blowbend thì ngược lại

  • + Mở miệng hé (đủ để cho ngón tay út vào)

  • + Hít nhẹ bằng miệng (khi này, lưỡi đang ở vị trí nằm phẳng ở đáy họng)

  • + Phát âm chữ K khi đang hít hơi như vậy (lưỡi thay đổi vị trí, phần cuống lưỡi chạm vào vòm họng, còn đầu lưỡi chạm đáy họng.) – Xem minh họa ở hình bên dưới.

Hình 2: Vị trí của lưỡi khi Bend

• - Để biết đã bend được chưa:

  • + Nghe âm thanh mẫu

• - Liệu bạn có đang làm đúng không:

  • + Không ra đúng note: kiểm tra lại cách bạn để lưỡi, nếu đã đúng như hình mà vẫn chưa được thì hãy thử đưa lưỡi vào sâu trong họng hơn

  • + Không ra tiếng gì: Như vậy là tốt. Giờ hãy đưa lưỡi ra trước hoặc lùi lại để có được tiếng

  • + Có tiếng rít của kim loại: Như vậy là tốt. Bạn giảm nhẹ luồng hơi 1 chút, đưa lưỡi ra trước hoặc lùi lại để có đc tiếng đúng.

  • + Có được tiếng Bend: CHÚC MỪNG BẠN ĐÃ LÀM ĐƯỢC

• - Half step bend và Whole step bend: Như ở lỗ 2, 3, 10 có thể bend để được nhiều hơn 1 note mới. Nhìn vào sơ đồ note thì thấy Half step bend có cao độ cao hơn Whole step bend.

• + Để có độ note bend cao lên thì ta đưa lưỡi dần ra ngoài

• + Để cao độ note bend thấp xuống thì ta đưa lưỡi vào trong

Hình 3: Bend note cao hơn (phải) / Bend note thấp hơn (trái)

Bài Tập Kỹ thuật Bend

Các bài tập dưới đây được trích từ cuốn: Harmonica for Dummies. Các bạn hãy download cuốn sách này và sử dụng các Track Audio để tập theo. Đây là cuốn sách cơ bản mà mội Harper nên có.

Bend các note quãng trung (Track 1)

Hình 4: The Yellow Bird lick

Hình 5: Bendus Interuptus lick

Hình 6: Close Your Eyes lick

Hình 7: Shark Fin lick

Bend các note ở quãng thấp (Track 2)

Hình 8: Yellow Bird lick

Hình 9: Bendus Interupttus (0:15)

Hình 10: Modified Shark Fin lick (0:28)

Hình 11: Close Your Eyes lick (0:44)

***=The End=***