Nói xin lỗi khi va phải người khác

Lời xin lỗi luôn là điều chúng ta được dạy ngay khi còn rất bé. Một lời xin lỗi chân thành có tác dụng bày tỏ nỗi ân hận vì đã gây ra sự phiền toái, tổn thương hay thiệt hại cho người khác. Tuy nhiên, nói ra lời xin lỗi không phải lúc nào cũng dễ dàng. Theo nhà trị liệu tâm lý Beverly Engel, có rất nhiều chướng ngại trên con đường thực hiện điều đúng đắn.

1. Tổn thương lòng kiêu hãnh

Xin lỗi tức là gạt lòng kiêu hãnh sang một bên để thừa nhận thiếu sót của bản thân. Với một số người đây là điều quá nhạy cảm và mạo hiểm. Họ không muốn thừa nhận mình có sai sót hoặc điểm yếu. Vì vậy, con người thường có xu hướng biện hộ hoặc đổ lỗi cho người này, việc kia, thậm chí cho... thời tiết thay vì đứng ra chịu trách nhiệm cho hành động của bản thân.

2. Dấu hiệu của sự yếu đuối

Đối với nhiều người, đặc biệt là phái mạnh chịu ảnh hưởng của tính nam độc hại, xin lỗi thể hiện sự yếu đuối. Những người này có xu hướng muốn được công nhận là luôn đúng và muốn được xem như người mạnh mẽ và quyền lực. Họ sợ rằng những sai lầm này sẽ khiến họ yếu kém hoặc thất bại.

Tuy nhiên, xin lỗi và nhận trách nhiệm cho những tổn hại đã gây ra mới là một biểu hiện của sự dũng cảm và mạnh mẽ. Khi chấp nhận lỗi lầm của mình, họ đang bộc lộ bản thân trước ánh mắt soi xét của người khác. Đây là điều chỉ người mạnh mẽ mới làm được.

Nhiều người sợ rằng thừa nhận sai lầm này sẽ khiến họ yếu kém hoặc thất bại. | Nguồn: Shutterstock

3. Sợ hãi sự hổ thẹn

Một phần nguyên nhân là vì đã từng trải qua quá nhiều sự xấu hổ trong thời thơ ấu. Ngoài ra, việc sống giữa một cộng đồng thường chỉ trích hoặc bác bỏ lẫn nhau sẽ khiến một số người dựng lên cơ chế phòng thủ. Họ cho rằng cách đơn giản nhất để giải quyết vấn đề là tránh né các nguy cơ rơi vào tình trạng bị chỉ trích, bao gồm việc thừa nhận sai lầm và xin lỗi.

4. Lo lắng về hậu quả

Nhiều người cho rằng nếu họ mạo hiểm xin lỗi thì có thể bị khước từ và không nhận được sự tha thứ từ người khác. “Lỡ như anh ấy không bao giờ nói chuyện với tôi nữa thì sao?” và “Lỡ đâu cô ấy rời bỏ tôi thì sao?” là hai câu nói phổ biến nhất của nỗi sợ này.

Số khác thì e ngại việc xin lỗi vì không muốn bị vạch trần trước mặt người khác, tiếp đó là huỷ hoại danh tiếng của mình. Những người này luôn thường trực nỗi lo “Lỡ như cậu ta nói với mọi người điều tôi đã làm thì sao?” mỗi khi cân nhắc đến việc nói xin lỗi.

Nhiều người sợ việc bị khước từ, bị vạch trần hoặc hạ thấp sau khi nhận lỗi. | Nguồn: Shutterstock

Một số người lại sợ mình sẽ mất đi sự tôn trọng của người khác. “Lỡ như cô ấy nghĩ tôi kém cỏi thì sao?”. Ngoài ra, cũng có những người sợ sự trả đũa,“Lỡ mình bị mắng thì sao?” hay “Lỡ mình bị trả thù thì sao?”Cuối cùng, nỗi sợ bị vạch trần hay thậm chí là bị bắt giữ có thể ngăn chúng ta làm điều cần làm. Kể cả những người rất hối lỗi vì hành động sai trái của mình cũng chần chừ vì sợ thiệt hại.

5. Thiếu nhận thức và mất khả năng thấu cảm

Nhiều người không xin lỗi vì họ hoàn toàn không biết hành động của mình đã để lại hậu quả gì cho người khác. Họ không xin lỗi đơn giản vì không nhận thức được mình sai ở đâu. Có thể họ quá tập trung vào tổn hại từ người khác mà quên mất điều ngược lại, hoặc có khả năng là họ chỉ tập trung vào bản thân.

Mỗi người đều có nỗi khổ riêng. Và trong nỗ lực sau cùng để chấm dứt nỗi khổ, nhiều người chọn cách đóng cửa tâm trí hay hóa đá trái tim. Mặc dù mục đích ban đầu là để không cảm nhận nỗi đau của mình nữa, nhưng dần dần họ cũng không nhận thấy được nỗi khổ của người khác. Từ đó, họ mất đi khả năng đặt mình vào vị trí của người khác để cảm nhận.

Một số khác không xin lỗi đơn giản vì không nhận thức được mình sai ở đâu. | Nguồn: Shutterstock

Kết

Khi thừa nhận mình sai, vượt qua nỗi sợ và sự kháng cự đối với việc xin lỗi, chúng ta hình thành một sự tôn trọng sâu sắc đối với chính bản thân mình. Lời xin lỗi còn là cách con người trao nhau thấy tấm lòng trân trọng đối với mối quan hệ, và rộng lượng cho đôi bên thêm một cơ hội nữa.

Nói xin lỗi dù bạn không sai ngày càng phổ biến nhưng các chuyên gia về đạo đức xã hội Mỹ chỉ ra các tình huống bạn nên thay bằng cụm từ khác phù hợp hơn.

Nói lên suy nghĩ bản thân

Chuyên gia về ứng xử xã hội Jules Hirst cho rằng mọi người có xu hướng xin lỗi vì quan điểm của mình khác với số đông. Mục tiêu của mọi cuộc thảo luận là để tìm ra điểm chung và phương án tốt nhất. Vì thế, bạn không cần phải e ngại khi nói lên suy nghĩ của mình. Trong tình huống này, xin lỗi là không cần thiết mà thay vào đó, bạn có thể nói "Đây là những gì tôi nghĩ".

Từ chối lời mời

Lời xin lỗi chỉ nên được sử dụng trong tình huống bạn đã đồng ý với kế hoạch nhưng lại huỷ bỏ vào phút chót. Ngược lại, nếu bạn từ chối một lời đề nghị ngay từ đầu thì bạn không sai và không cần phải xin lỗi. Bạn nên cảm ơn đối phương vì đã mời và cho biết mình không thể tham dự.

Yêu cầu được giúp đỡ

Trong xã hội hiện tại, việc giúp đỡ hay hỗ trợ nhau là cần thiết. Bạn nên bình thường hóa điều này và không cần có cảm giác có lỗi hay xấu hổ. Ai cũng có nhu cầu được giúp đỡ và họ luôn sẵn lòng giúp bạn khi có thể. Bạn cần tập trung vào sự cảm kích trong tình huống này nhiều hơn. Thay vì nói "xin lỗi đã làm phiền bạn có thể giúp tôi được không?" hãy nói rằng "Bạn có thể dành chút thời gian để giúp tôi được không?".

Viết đơn nghỉ việc

Chuyên gia Laura Windsor, người sáng lập Học viện phép ứng xử và giao tiếp xã hội, nói mọi người nên cẩn trọng với những lời xin lỗi không cần thiết, đặc biệt là khi chúng thể hiện qua văn bản như đơn nghỉ việc. Bà Laura bày tỏ sự quan ngại rằng lá đơn này có thể được gửi kèm vào hồ sơ của bạn ở những công ty sau này.

Khi bạn có sai phạm nhỏ

Trong môi trường công sở, có nhiều trường hợp bạn buộc phải nói lời xin lỗi nhưng một vài tình huống trong đó là không cần thiết. Ví dụ như bạn mắc lỗi nhỏ trong dự án và được đồng nghiệp sửa giúp. Bạn nên nói cảm ơn thay vì xin lỗi.

Tương tự, bạn cũng không nên nói xin lỗi khi trả lời email muộn. Theo Laura Windsor, điều này sẽ khiến người khác chú ý đến sai phạm nhỏ của bạn nhiều hơn. Thay vào đó, chuyên gia này đã gợi ý cách trả lời "Cảm ơn sự chờ đợi của bạn".

Mong muốn được tăng lương

Những ai thiếu kinh nghiệm trong việc xin tăng lương đều sẽ cảm thấy bối rối và có lỗi. Laura cho rằng lời xin lỗi trong tình huống này sẽ tạo nên khoảng cách giữa bạn và cấp trên. Đồng thời, những lập luận trong lúc thương thảo của bạn cũng sẽ bị giảm đi. Nữ chuyên gia Laura Windsor cho rằng bạn cũng không nên nói xin lỗi khi thỏa thuận tăng lương thành công. Nó sẽ làm đối phương cảm thấy giảm đi độ tin cậy. Bạn hãy bày tỏ thái độ lạc quan, hướng về những điều tốt đẹp trong mối quan hệ công việc.

Cảm thấy không thoải mái giữa đám đông

Những buổi tiệc hay cuộc họp nhóm dễ tạo ra tình huống khiến bạn cảm thấy bản thân mình đang mắc lỗi. Nhưng trên thực tế, hành động của bạn hoàn toàn chấp nhận được.

Chuyên gia Laura Windsor đưa ví dụ, bạn không nên xin lỗi khi tiếp cận một vị khách trong buổi tiệc mà bạn được mời đến. Tương tự với tình huống bản thân không thể uống rượu, bạn thậm chí cũng không cần đưa ra lời giải thích. Bạn cũng không nên xin lỗi bạn bè về ngôi nhà của mình hay những gì bạn đang phục vụ khi mời họ đến chơi. "Đừng bao giờ xin lỗi vì những gì mình không có", bà Laura nói.

Khi ai đó tức giận

Một số người sẽ rất chú trọng cảm xúc người đang trò chuyện với mình, đặc biệt khi họ có những dấu hiệu giận dữ. Người ta thường nói xin lỗi dù bản thân mình không có lỗi với mục đích làm dịu tình hình. Tuy nhiên, trường hợp này được các chuyên gia khuyên rằng nên dùng câu trả lời khác để đối phương hiểu được vấn đề và lắng nghe bạn một cách tích cực. Bạn nên nhắc lại về sự thấu hiểu của mình và hỏi họ về những giải pháp cho vấn đề được nêu.