[TBTCVN] - Củng cố chính sách tài khóa, cơ cấu thành công ngân sách và nợ công, góp phần ổn định nền tài chính quốc gia chính là những dấu ấn nổi bật của nhiệm kỳ vừa qua, trong điều hành chính sách tài chính – ngân sách nhà nước.
Nguồn lực tài chính quốc gia được tăng cường, tạo dư địa hỗ trợ doanh nghiệp vượt khó trong năm 2021.
Đến nay, chúng ta đã có “của ăn của để”, có nguồn lực chi cho những nhiệm vụ cấp bách, phát sinh như khi dịch Covid-19 bùng phát gây khó khăn trăm bề.
Đã qua thời “ngân sách hụt hơi”
Tình trạng “thu được đồng nào xài hết đồng ấy”, hay “điều hành ngân sách như đi trên dây”, “ngân sách hụt hơi” đã không còn nữa. Có những thời điểm, việc điều hành chính sách tài chính – ngân sách nhà nước [NSNN] được triển khai trong bối cảnh phát sinh nhiều khó khăn, thách thức, như tình trạng bội chi, nợ công tăng, hay như trong bối cảnh dịch Covid-19 chưa từng có tiền lệ đối với cả thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng. Như trong năm 2020, đại dịch Covid-19, những diễn biến bất thường của thiên tai, biến đổi khí hậu làm cho tình hình càng thêm khó khăn, tăng trưởng kinh tế chậm lại, ảnh hưởng tới thu ngân sách.
Tuy nhiên, ở thời điểm nào, dù khó khăn đến đâu, toàn ngành Tài chính vẫn đoàn kết, đồng lòng, bám sát tình hình thực tiễn, chủ động đề xuất và triển khai thực hiện có hiệu quả các giải pháp chính sách tài khóa, quyết tâm phấn đấu hoàn thành ở mức cao nhất nhiệm vụ tài chính – NSNN; qua đó, góp phần củng cố nền tảng kinh tế vĩ mô, đảm bảo các cân đối lớn của nền kinh tế.
Đến nay, ngành Tài chính đã thực hiện có hiệu quả các chủ trương, định hướng, giải pháp về cơ cấu lại NSNN, bám sát các mục tiêu của Nghị quyết số 07-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 25/2016/QH14 của Quốc hội. Tính chung cả giai đoạn 2016 - 2020, tổng thu NSNN đạt 6,89 triệu tỷ đồng, hoàn thành vượt kế hoạch đề ra [100,4%], mức rất tích cực trong điều kiện thu NSNN năm 2020 khó khăn, tăng trưởng kinh tế thấp hơn rất nhiều so dự kiến. Đồng thời, ngành Tài chính đã cơ cấu lại một bước chi NSNN, ưu tiên dành nguồn lực tăng chi đầu tư, ngay từ khâu dự toán, tỷ trọng chi đầu tư phát triển đã được bố trí tăng từ mức 25,7% năm 2017 lên mức 26,9% năm 2020. Tỷ trọng chi đầu tư phát triển thực hiện đạt 27 - 28% tổng chi - thấp hơn mục tiêu, là kết quả rất tích cực, nhất là trong bối cảnh quy mô chi NSNN so với GDP giảm.
Bên cạnh đó, ngành Tài chính đã quản lý, điều hành chặt chẽ bội chi NSNN. 5 năm giai đoạn 2016 - 2020, bội chi NSNN bình quân khoảng 3,6% GDP, đảm bảo mục tiêu không quá 3,9% GDP theo Nghị quyết số 25/2016/QH14 của Quốc hội. Đến cuối năm 2020, dư nợ công khoảng 55,8% GDP, nợ chính phủ khoảng 49,6% GDP, trong phạm vi giới hạn cho phép, giảm mạnh so với mức tương ứng là 63,7% và 52,7% năm 2016 [mức trần cho phép là 65% và 54%]...
Bên cạnh những thành công trong điều hành chính sách tài khóa ứng phó với đại dịch Covid-19, những năm qua, ngành Tài chính đã đạt nhiều kết quả nổi bật trên các mặt công tác, như: công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế; đẩy mạnh cải cách hành chính, sắp xếp lại tổ chức bộ máy; quản lý giá, phát triển thị trường tài chính; quản lý sử dụng tài sản công; hợp tác quốc tế và tài chính đối ngoại...
Chủ động điều hành chính sách tài khóa ứng phó với đại dịch
Trong bối cảnh năm 2020, chúng ta đã chủ động điều hành chính sách tài khóa ứng phó với đại dịch Covid-19, hỗ trợ nền kinh tế, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, hộ kinh doanh và người dân, đảm bảo an sinh xã hội. Bài toán khó đặt ra là trong khi thu ngân sách giảm mạnh do những tác động của đại dịch Covid-19 thì gánh nặng chi ngân sách lại tăng mạnh, nhằm đảm bảo mục tiêu “kép” là vừa phòng, chống dịch, vừa phát triển kinh tế và đảm bảo ổn định đời sống nhân dân. Trong bối cảnh đó, những chính sách tài khóa hiệu quả, “liệu cơm, gắp mắm”, đúng thời điểm, đúng đối tượng, đủ liều lượng và phù hợp với cân đối ngân khố quốc gia là vô cùng quan trọng. Những kết quả đạt được đến thời điểm này có thể khẳng định những tính toán của Chính phủ là hoàn toàn phù hợp với điều kiện của nước ta, giúp nền kinh tế và đời sống người dân ổn định.
| |
| Nguồn: Vietnamnet Infographics: T.L |
Để hỗ trợ cho doanh nghiệp, người dân vượt qua khó khăn do đại dịch Covid-19, Bộ Tài chính đã đề xuất giải pháp hỗ trợ về dòng tiền, tăng khả năng thanh khoản cho doanh nghiệp thông qua việc miễn, giảm, giãn thuế và một số khoản thu NSNN. Đồng thời, Bộ Tài chính đã phối hợp với các bộ, ngành rà soát cắt giảm hơn 20 khoản phí, lệ phí. Tính đến ngày 31/12/2020, đã có khoảng 123,6 nghìn tỷ đồng tiền thuế, thuê đất, phí và lệ phí được gia hạn, hoặc miễn giảm. Qua đó giảm gánh nặng, chi phí đầu vào, giúp cho người sản xuất – kinh doanh vượt qua khó khăn về tài chính, duy trì sản xuất và việc làm cho người lao động.
Đáng chú ý, trong năm 2020, trước tác động của đại dịch Covid-19, Bộ Tài chính đã chủ động cắt giảm các khoản phí cho các nhà đầu tư, hỗ trợ duy trì và phát triển quy mô thị trường chứng khoán. Nhờ đó, chỉ số VN-Index đến cuối năm đạt trên 1.103 điểm, tăng 14,9% so với năm 2019; quy mô thị trường đạt khoảng 87,7% GDP, tăng 20,8% so cuối năm 2019. Quy mô vốn hóa cổ phiếu trên thị trường chứng khoán năm 2020 đã tăng gấp đôi so năm 2016 [43,3% GDP].
Nhận định về vấn đề này, ông Đỗ Văn Sinh - Ủy viên Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho rằng, thị trường tài chính có bước tăng trưởng vượt bậc trong thời điểm khó khăn của năm 2020, cũng đánh dấu thành công trong điều hành của Bộ Tài chính, trở thành kênh dẫn vốn hiệu quả, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Minh Anh
| Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc báo cáo trước Quốc hội và cử tri cả nước. Ảnh VGP/Nhật Bắc |
Đặc biệt, Chính phủ đã ban hành một loạt chính sách tài khóa để hỗ trợ cho các doanh nghiệp và người dân cũng như phòng, chống dịch bệnh, với tổng mức khoảng 200.000 tỷ đồng. Riêng Nghị định 52 đã giãn, hoãn thuế cho các doanh nghiệp 115.000 tỷ đồng, Nghị định 92 đã giảm 21.300 tỷ đồng và các vấn đề liên quan, Quỹ Vaccine được gần 9.000 tỷ đồng. “Có thể nói là chính sách tài khóa được điều hành một cách linh hoạt”, Bộ trưởng Bộ Tài chính nói và giải trình một số ý kiến của đại biểu Quốc hội.
Thứ nhất, về ý kiến cho rằng dư địa của nợ công còn lớn, cần tăng bội chi ngân sách, Bộ trưởng Bộ Tài chính cho biết dư địa không còn nhiều. Trong giai đoạn 2016-2020 tổng vay của Chính phủ là 1.852.000 tỷ đồng, giai đoạn năm 2021-2025 Quốc hội đã biểu quyết dự kiến vay là 3.068.000 tỷ đồng, tức là gấp 1,7 lần so với giai đoạn trước.
Thứ hai, nợ công của năm 2025 gấp 1,6 lần so với năm 2020, có nghĩa là nợ công đến năm 2025 theo đánh giá là khoảng 45,6% GDP nhưng là GDP mới, nếu chúng ta tính theo GDP cũ là nằm ở 57,9%, tức là đã vượt ngưỡng 55%. Nợ Chính phủ giai đoạn 2021-2025 là 41,8% nhưng nếu chúng ta đánh giá theo GDP cũ thì là 53,1%, có nghĩa cũng vượt ngưỡng 45%.
“Tuy nhiên, chúng tôi rất ủng hộ các gói kích cầu để đảm bảo thúc đẩy kinh tế phát triển và sau đấy quay trở lại thu ngân sách và giảm tăng bội chi trong năm nay, sang năm giảm bội chi trong các năm sau, như vậy trong cả giai đoạn chúng ta vẫn đảm bảo được. Chúng tôi đang tham mưu cho Chính phủ gói kích cầu bằng hỗ trợ lãi suất mỗi năm khoảng 20.000 tỷ, hai năm khoảng 40.000 tỷ. Như vậy, nếu hỗ trợ 4% thì chúng ta có 1 triệu tỷ đồng đưa vào nền kinh tế, sau đấy thì tạo việc làm, thúc đẩy sản lượng, giảm bội chi ngân sách vào những thời kỳ sau”, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc lý giải.
Thứ hai, về tỉ lệ điều tiết của TPHCM và Bình Dương, Đồng Nai, đối với TPHCM, giai đoạn năm 2017-2021 tỉ lệ điều tiết là 18%, tổng chi ngân sách là 60.369 tỷ đồng, tức là bình quân 7,1 triệu/1 người. Đến năm 2021 tổng chi là 69.092 tỷ đồng, tức là bình quân 7,4 triệu/1 người. Đến năm 2022, chúng ta xây dựng 84.121 tỷ đồng, bình quân 8,8 triệu/1 người. Như vậy chênh lệch cao hơn so với thời kỳ năm ngoái là 15.029 tỷ đồng, mức tăng thu tăng được 21.675 tỷ. “Quan trọng không phải là tỉ lệ điều tiết mà quan trọng là mức chi không thấp hơn năm trước”, Bộ trưởng Bộ Tài chính cho biết.
Đối với Đồng Nai, năm 2017 chi ngân sách 17.426 tỷ đồng, tỉ lệ điều tiết là 47%. Đến năm 2021 là 19.721,6 tỷ đồng, bình quân là 6,1 triệu/1 người. Đến năm 2022 chúng ta đang xây dựng 21.257,3 tỷ đồng, bình quân 6,5 triệu/1 người, chênh lệch cao hơn là 1.535,7 tỷ đồng đối với mức chi.
Đồng Nai có tiềm năng phát triển quỹ đất do hạ tầng tăng lên. Trong tỉ lệ điều tiết không tính tiền xổ số và không tính tiền đất. Nhà nước đang đầu tư sân bay Long Thành với 109.000 tỷ đồng và một số hạ tầng do ngân sách Trung ương đã quyết trong kế hoạch đầu tư công là 11.200 tỷ đồng.
“Rất mong các tỉnh, thành phố giàu hết sức thông cảm, bởi vì đang lo cho 47 tỉnh nghèo. Hiện nay có những tỉnh nghèo, các cơ sở hạ tầng rất thấp kém, chưa có điện, nhiều nơi chưa có trường, trạm”, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc trăn trở.
Về ưu đãi đối với khu công nghiệp sinh thái đã có cơ chế đối với khu kinh tế. Hiện nay, chúng ta có 18 khu kinh tế và 377 khu công nghiệp, tổng cộng là 395 khu đã có chính sách ưu đãi như ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp 10% trong 15 năm, miễn 4 năm, giảm 5% của 9 năm tiếp theo và một số chính sách khác.
Về đề nghị tăng dự toán thu dầu thô thì không tăng được bởi: Sản lượng thực tế hằng năm từ giai đoạn 2016-2020 chúng ta giảm bình quân 1,45 triệu tấn/năm, tức là tương ứng 11% và sản lượng khai thác các mỏ hiện tại suy giảm tự nhiên do giếng dầu cạn và rủi ro kỹ thuật địa chất cao cho nên rất khó để tăng sản lượng.
Về phân bón, Thường vụ Quốc hội giao cho Bộ Tài chính tham mưu Chính phủ sẽ hoàn thiện cùng với hoàn thiện Luật Thuế. Hiện nay thuế là 0 đồng sẽ khiến cho doanh nghiệp sản xuất trong nước bị thiệt hại do không được hoàn thuế đầu vào mà tạo điều kiện cho doanh nghiệp nhập khẩu của nước ngoài. “Chúng tôi đang tham mưu tăng lên khoảng 5%”, Bộ trưởng Bộ Tài chính cho biết.
Về tăng tính chủ động của ngân sách Trung ương, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho hay hiện nay Bộ Chính trị đã giao cho Chính phủ xây dựng đề án để phân cấp quản lý ngân sách, tăng tính chủ đạo của ngân sách Trung ương và tính chủ động của ngân sách địa phương, đồng thời sẽ sửa Luật Ngân sách vào thời gian tới.
Đối với vấn đề hỗ trợ lãi suất dẫn đến nợ xấu và hướng khắc phục, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết rút kinh nghiệm là hạn chế và tập trung vào các đối tượng có khả năng đầu tư tăng thêm giá trị cho nền kinh tế. Đặc biệt là các đối tượng vay không có nợ xấu và đảm bảo đủ điều kiện vay và thủ tục đơn giản, quyết toán dễ dàng và chính xác, chặt chẽ.
Đại biểu Quốc hội có ý kiến cho rằng thu ngân sách năm 2022 chỉ 3,4% và tỉ lệ huy động là 15,1% thấp hơn so với kế hoạch. “Chúng tôi xin giải trình là có những giai đoạn là đột xuất, bất thường và các cơ chế, chính sách thay đổi thì tốc độ thu ngân sách không tỉ lệ thuận với tốc độ tăng trưởng GDP. Thực tế giai đoạn năm 2011-2012 tăng trưởng phục hồi kinh tế là 5,25% thì thu ngân sách chúng ta chỉ đạt 2,2% hay năm 2020 thì GDP tăng 2,91% nhưng thực tế thu nội địa chỉ đạt 1,6%. Trong đó, khu vực doanh nghiệp giảm 2% so với cùng kỳ”, Bộ trưởng Bộ Tài chính phát biểu.
Đối với ý kiến cho rằng năm nay khó khăn như vậy thì tăng thu ở khoản nào? Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc giải trình: Thu nội địa tăng lên, chẳng hạn thu tăng lên 7.200 tỷ đồng từ phát sinh của năm 2020 trở về trước như truy thu thuế nhà thầu của Formosa được 2.257 tỷ đồng, xử lý thu chênh lệch giá khí trong bao tiêu sản phẩm 2.457 tỷ đồng, thu ngân sách đối với các khoản khác là 2.500 tỷ đồng và phát sinh đột biến là 2.997 tỷ đồng tiền thuê đất của Đại sứ quán Mỹ. Một số khoản thu quyết toán thuế thu nhập doanh nghiệp tăng lên 22.800 tỷ đồng như chứng khoán, bất động sản, khối tài chính, ngân hàng và hoạt động sát nhập, chuyển nhượng vốn và các hoạt động lắp ráp ô tô. Thu dầu thô cũng tăng lên 12.000 tỷ đồng. Thu xuất, nhập khẩu tăng lên 10.5000 tỷ đồng.
Kết thúc phát biểu của mình, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc rất mong được sự ủng hộ, giúp đỡ và phản ánh kịp thời của đại biểu Quốc hội và cử tri để hoàn thiện và tham mưu cho Chính phủ lãnh đạo tài chính, ngân sách, quản lý chính sách tài khóa một cách có hiệu quả nhất, thúc đẩy kinh tế phát triển.
Hải Liên