Lê Thái Tổ [chữ Hán: 黎太祖; 10 tháng 9, 1385 - 5 tháng 9, 1433], tên thật là Lê Lợi [黎利], là người khởi xướng khởi nghĩa Lam Sơn chiến thắng quân đội chiếm đóng nhà Minh, giành lại độc lập cho nước Đại Việt và trở thành vị vua sáng lập của nhà Hậu Lê.
Vua Lê Thái Tổ
Anh hùng áo vải Lam Sơn
[Sinh ngày 10-9-1385 tại Thanh Hóa.
Băng hà ngày 22-8 năm Qúy Sửu 1433. 49 tuổi.]
Ông ở ngôi trong 6 năm [1428 - 1433], đặt niên hiệu Thuận Thiên. Là người sáng lập ra triều đại, ông được ca ngợi khi đánh đuổi được nhà Minh, xây dựng lại khoa cử, luật lệ, chế tác lễ nhạc, thu thập lại sách vở, mở mang trường học... tạo nên một triều đại Hậu Lê huy hoàng trong lịch sử. Tuy nhiên, sự đa nghi của ông là chỗ kém, khi đã giết chết đại công thần Trần Nguyên Hãn và Phạm Văn Xảo.
Lê Thái Tổ cũng là nhân vật trong truyền thuyết Hồ Gươm, một sự tích nổi tiếng trong dân gian Việt Nam, kể lại quá trình ông có được thanh kiếm thần, tương truyền được thần nhân ban xuống để giúp ông chống lại quân đội nhà Minh.
Mười năm kháng chiến chống quân Minh
Lê Lợi khởi nghĩa đất Lam Sơn
Anh hùng áo vải nêu chí khí
Toàn dân hợp lực cứu núi sông
Mười năm kháng chiến chống quân Minh
Lê Lợi khởi nghĩa đất Lam Sơn
Lãnh đạo toàn quân dân cả nước
Tháo tung xiềng xích bọn Bắc xâm
Mười năm kháng chiến chống quân Minh
Mười năm ngập khói lửa trường chinh
Toàn thể quân dân đồng quật khởi
Đập tan bè lũ bọn Bắc phương
Trả ta sông núi Nước Nam ta
Đất nước Việt Nam là một nhà
Dòng giống Lạc Hồng son sắt tuyệt
Muôn năm trổi khúc vạn hùng ca
Trả ta sông núi nước non này
Ta nói thực xâm nghe biết đây
Vũ trụ dẫu sao dời vật đổi
Việt Nam muôn thuở chẳng lung lay
Anh hùng áo vải ra tay
Mười năm kháng chiến tiếc thay quân thù
Nhà Minh mà tối âm u
Ngàn năm cút chạy mịt mù há quên
Bọn bay sao sánh Nguyên Mông
Ba lần tan xác tại sông núi này
Bọn bay muốn nhục nữa đây
Ta cho thêm một keo này, chừa nghe
Nghe vẻ nghe ve
Nghe vè nước Việt
Lưu truyền cho biết
Vốn tự xưa nay
Đến tận ngày mai
Không hề thay đổi
Từ khi vũ trụ
Trời đất định ban
Đất nước trời Nam
Là của Dân Nam
Dòng giống Lạc Hồng
Hùng Vương dựng nước
Cháu con giữ nước
Truyền nối muôn đời
Lịch sử sáng ngời
Tô son điểm sắt
Quê hương gấm vóc
Liền biển liền bờ
Liền núi liền sông
Biên cương lãnh thổ
Sông ngòi biển cả
Cho tới đảo xa
Tổ quốc sơn hà
Là của Đại Việt
Nói thêm để biết
Nhắc nhở nhau nghe
Nghe vẻ nghe ve
Nghe vè Nước Việt
Con cháu Bách Việt
Dòng giống Lạc Hồng
Con cháu Tiên Rồng
Ngàn năm Văn Hiến
Cờ bay khói quyện
Sông núi hồn thiêng
Quốc gia hưng vong
Thất phu hữu trách
Diên Hồng hội nghị
Tất cả một lòng
Vì núi vì sông
Ra tay bảo vệ
Năm ngàn năm sử
Lẫm liệt oai hùng
Đánh đuổi ngoại xâm
Kiên cường bất khuất
Anh hùng kiệt xuất
Liệt Nữ phi thường
Quân giặc kinh hồn
Thất điên bát đảo
Bao phen cuốn chạy
Bao thuở tiêu ma
Đã quá biết mà
Sao còn kiếm chuyện
Nói ra một tiếng
Tứ mã nan truy
Không lệch một ly
Không sai một tấc
Dân ta chơn chất
Trọng đức hiếu sinh
Trọng nghĩa hòa bình
Tương lân chung sống
Ai mà gây hấn
Bá đạo bá quyền
Xâm thực xâm lăng
Đừng hòng bén mảng
Coi chừng mất mạng
Vỡ mộng tiêu tùng
Dân tộc anh hùng
Việt Nam ta đó
Cứng, cứng hơn đá
Vững, vững hơn đồng
Sắc, sắc hơn gươm
Bén, bén hơn giáo
Đồng thanh tuyên cáo
Dõng dạc tuyên ngôn
Ghi nhớ liệu hồn
Trách ta quá trễ
Nghe vè nghe vẽ
Nghe vẻ nghe ve
Nghe vè nghe vẽ
Nghe vẻ nghe ve
Này này nhé, hãy nhìn kia
Vương Thông trốn không dám ló đầu ra
Đóng chặt cửa thành "Đông Quan" trông ngóng
Chờ viện binh từ bổn quốc tiếp viện
Chia hai cánh theo hai ngả kéo sang
Cánh Mộc Thạnh xuất phát tại Vân Nam
Cánh Liễu Thăng từ Quảng Tây khởi tấn
Quân ta đợi sẵn, bày binh bố trận
Dụ hổ xuống núi, dụ cọp lìa rừng
Hổ biến thành cáo, cọp biến thành chồn
Ải Chi Lăng, Tướng Liễu Thăng tử trận
Quân mất tướng thành một đám hỗn độn
Hớt hãi kinh hoàng hồn phách tiêu tan
Thảng thốt kêu la tháo chạy quy hàng
Bỏ nhung phục, giả dân lành ẩn biệt
Tướng Mộc Thạnh vốn ma đầu giảo quyệt
Nằm án binh bất động rồi hẵn hay
Liễu Thăng thắng thì ăn cướp ban ngày
Liễu Thăng bại thì cướp đêm chẳng muộn
Ba mươi sáu chước, cuốn tròng quay cuộn
Ai tiểu nhân quân tử khá hiển bày
Vương Thông hết đường thưa gởi thiệt ngay
Xin đầu hàng, bó tay, vô điều kiện
Việt Nam ta thật vô cùng rộng lượng
Thuận quy hàng và thả hết tù binh
Ban thí quân nhu đưa tiễn thân tình
Ghi dấu ấn tù hàng binh thế giới
Đất trời Nam đã bình yên một cõi
Phương trời Nam quét sạch bóng quân thù
"Nam quốc sơn hà, Nam Đế cư"
Lê Lợi lên ngôi Vua Lê Thái Tổ
Đất nước trời Nam, dân Nam ở
"Bình Ngô đại cáo" khắp Đông Tây
Năm ngàn năm sử đẹp thay
Tô son điểm sắt cao dày muôn năm
Tự hào Dân tộc Việt Nam
Hô to vang dội Việt Nam muôn đời.
17-12-2015
Trước nay, chúng ta rất thường nghe câu “Anh hùng áo vải”, và đặc biệt thường dùng khi viết về Lê Thái Tổ hoặc Nguyễn Huệ.
Có một ngộ nhận thú vị đó là mỗi khi nhắc đến chữ “Anh hùng áo vải” người ta nghĩ ngay đến việc người đó nghèo. Nhưng đến khi xem xét kỹ gia thế mới biết hễ ai “áo vải” khởi nghĩa gia sản cũng đều rất giàu có. Lê Thái Tổ thân là hào trưởng đất Thanh Hóa, giàu nứt đổ đổ vách; còn ba anh em Nhạc – Lữ – Huệ cũng là dân thương buôn có tiếng vùng Tây Sơn.
Có câu “Tướng vô tài, sĩ bất lai”, nôm na là thân người làm tướng không có chút tiền lận lưng thì chả có ai đầu quân về để giúp đánh nhau đâu. “Tài” ở đây có nghĩa là tiền tài chứ không phải tài năng. Người ta cứ nghĩ “chí sĩ khắp nơi theo nghĩa lớn chạy về”, thì đúng là có nghĩa lớn thật đấy, nhưng cũng phải cho ăn cơm đã thì mới có sức đánh giặc. Nuôi từng đó binh mã không phải là chuyện nhỏ, nghèo thì hầu như không thể có chuyện khởi nghĩa.
Tìm hiểu về nguồn gốc của chữ “áo vải”, chúng ta sẽ thấy nó chẳng liên quan gì tới chuyện giàu hay nghèo. Trong các thư tịch của Lê Thái Tổ hoặc của Nguyễn Huệ khi giao thiệp với Trung Hoa thường rất hay nhắc đến chữ “xuất thân áo vải”, nguyên bản là bố y, hoặc bạch dinh, mà sau này người ta thường viết lại là người anh hùng áo vải.
Áo vải ở đây chính là để chỉ rằng mình xuất thân từ người dân, không có quan tước, quần áo không có phẩm phục, không có mối liên hệ với triều đình cũ.
Theo quan điểm thời xưa: “Ăn lộc của vua thì phải lo nỗi lo của vua”, “trung với vua” là điều bắt buộc phải làm của mỗi thần tử, tội danh “bầy tôi phản vua” là một cái tội danh rất nặng. Do đó dễ thấy là các cuộc đảo chính, chính biến do các tướng lĩnh đều bắt buộc họ phải tôn phò một ai đó trong hoàng tộc lên để lấy cái chính danh. Nhà Lê không còn thực quyền chỉ còn mỗi cái tiếng mà trong hơn 200 năm đến tận thế kỷ 19 vẫn được dùng làm một chiêu bài khởi nghĩa đủ thấy tính chính danh rất quan trọng. Các triều phải đối mặt với tội danh “bầy tôi giết vua” thường phải chịu rất nhiều khó khăn dù là trong đối nội hay đối ngoại, dễ thấy như trường hợp của nhà Mạc.
Do đó, đối với những trường hợp như Lê Thái Tổ hoặc Nguyễn Huệ, họ thường dùng chữ “bố y” áo vải để chứng tỏ rằng mình không phải thần tử của triều trước, không cần phải có cái nghĩa tôn phò triều trước như một bầy tôi, và thường dùng chiến công chống ngoại xâm, bình định nội loạn để khẳng định công tích của mình đối với đất nước, nhân đó sáng lập ra một triều đại mới.
Về sau này, từ anh hùng áo vải được dùng để mô tả những vị vua nước ta xuất thân từ tầng lớp bình dân mà lập nên nghiệp lớn, nhưng càng dùng nhiều người ta càng quên đi nguồn gốc của nó, cuối cùng mới dẫn đến cái chuyện buồn cười: anh hùng áo vải tức là anh hùng nghèo, hay thậm chí anh hùng áo vải không có tiền mặc giáp mà chỉ mặc áo vải ra trận, đến cả hình minh họa về họ cũng trở nên nhầm lẫn.
Đăng lại từ bài viết của tác giả Minh Đức
Đăng trên Fanpage Sử Văn Các
Xem thêm: