Vốn có nhiều ý nghĩ ngây thơ cho rằng: tại sao không in tiền nhiều? Hay tại sao không in tiền nhiều để giúp đỡ cho những người nghèo khổ, khó khăn, khắc phục những khoản nợ giúp họ. Thực ra ai cũng đều ít nhất một lần trong đời có tự hỏi như vậy, nhưng sau này khi hiểu ra rồi sẽ thấy có rất nhiều lý do chính đáng và hợp lý để giải quyết cho câu hỏi muôn thuở này. Cùng đọc bài viết dưới đây để tìm hiểu những lý do đó là gì nhé!
Giá cả tăng cao – lý do tại sao không in tiền nhiều
Thực tế là, Để trở nên giàu hơn, một đất nước phải sản xuất ra và bán được nhiều sản phẩm hơn, bất kể hàng hóa hay dịch vụ. Điều này giúp nước đó có thể in thêm tiền để người dân mua thêm lượng hàng hóa dư ra.
Nhưng nếu một đất nước in thêm tiền mà không gia tăng sản xuất, thì giá cả sẽ đi lên. Ví dụ như một bộ đồ chơi Star Wars bản đặc biệt được sản xuất vào năm 1970 có thể có giá trị cao hơn rất nhiều.
Không còn nhà máy nào sản xuất mẫu đồ chơi này. Vì vậy, dù người dân có nhiều tiền hơn cũng không có nghĩa là sẽ có nhiều người hơn có thể mua được nó. Người bán sẽ tiếp tục tăng giá.
Vậy nên việc tăng giá cả chính là một trong những nguyên nhân tại sao không in tiền nhiều.
Tiền nhiều có thể khiến một quốc gia “nghèo” đi
Nghe thì có vẻ nực cười nhưng một trong những lý do khiến giải thích cho việc tại sao không in tiền nhiều đó là nó có thể khiến một quốc gia ‘nghèo” đi. Nhưng đó là sự thật.
Có thể bạn chưa biết, việc in quá nhiều tiền mất đi trạng thái cân bằng sẽ dẫn đến tình trạng lạm phát, và kết quả là đồng tiền trở nên “tụt giá” không phanh. Khi đó những ai vốn để tiền gửi ngân hàng thì phải nhanh chóng rút ra để mua vàng hoặc ngoại tệ, để tiền của họ tồn tại dưới dạng kinh doanh khác mà không bị ảnh hưởng bởi lạm phát, họ sẽ mua hàng hóa để dự trữ. Và hệ quả nghiêm trọng đó là:
- Thay vì bỏ ra một khoản tiền nhỏ ở mệnh giá trăm nghìn để mua một sản phẩm thường ngày chúng ta sử dụng thì nếu có lạm phát, chắc chắn các bạn sẽ phải bỏ ra một khoảng trên dưới hàng triệu cho nó.
- Và rồi mọi trật tự vốn có thay đổi, người nắm giữ hàng hóa sẽ giàu lên và người nắm tiền sẽ nghèo đi. Điển hình là Việt Nam mình sản xuất quần áo Việt nam xuất khẩu, người Việt Nam thích chứ không có mua. Sản xuất xong bán sang các nước với giá 10 đồng, nhưng khi chúng ta muốn mua thì phải nhập ngược hàng về và mua lại với giá thấp nhất là 20 đồng. Chưa in thêm tiền mà nó đã nghiêm trọng vậy rồi, vậy nếu in thêm chắc các bạn cũng tưởng tượng được hậu quả lớn đến nhường nào rồi đúng không?
Việc đó không khác nào mình in thêm tiền, tốn kém chi phí để in mà sau cùng làm cho nước mình nghèo hơn trong mắt nước bạn.
Nỗi lo sợ trước tình trạng mất cân bằng – lý do quan trọng cho việc tại sao không in tiền nhiều
Tất nhiên, những nước nghèo chỉ có thể in đồng tiền riêng của họ, không thể in được đồng đô la Mỹ. Và nếu họ in tiền nhiều hơn, giá cả sẽ tăng lên rất nhanh và người dân sẽ ngưng sử dụng đồng tiền đó.
Thay vào đó, người dân sẽ sử dụng hàng hóa để trao đổi với nhau, hoặc yêu cầu trả bằng đồng đô la Mỹ. Điều này đã xảy ra tại Zimbabwe và Venezuela cùng với những nước khác rơi vào tình trạng siêu lạm phát.
Venezuela đã cố gắng bảo vệ người dân trước tình trạng siêu lạm phát bằng cách thông qua đạo luật giữ giá đối với hàng hóa thiết yếu của người dân như thực phẩm, thuốc men. Tuy nhiên nó đã khiến cho những mặt hàng này bị quét sạch khỏi các cửa hàng.
Một số ví dụ giải thích cho việc tại sao không in tiền nhiều
Nếu chỉ nói mọi vấn đề ở mặt lý thuyết rời rạc, khó hiểu chắc chắn nhiều bạn đọc đến đây có lẽ vẫn chưa tưởng tượng ra cụ thể nó là những gì. Vậy nên cùng tìm hiểu những ví dụ minh họa dưới đây, biết đâu nó sẽ giúp bạn hoàn thiện những suy nghĩ hay thắc mắc còn “dang dở” về các lý do tại sao không in tiền nhiều thì sao.
Ví dụ đầu tiên, tưởng tượng một người nào đó cũng có một tỷ trong tay. Khi mà chẳng ai chịu làm nữa vì ai cũng có tiền, họ bắt đầu bị chết đói theo đúng nghĩa đen. Thế là họ vẫn sẽ phải xoắn tay vào làm việc. Nhà nông thì trồng lúa, nhưng lúa mà các bác nông dân làm ra thì ăn cả năm cũng không hết, họ cũng không rảnh đâu mà đem cho người khác, thế là họ phải bán. Nhưng bán thế nào?
Các bác nông dân đều có bạc tỷ trong tay, không lẽ họ bán lúa với giá 5000 đồng một ký như hiện tại sao? Không, các bác sẽ không bán như vậy, ít ra cũng phải tầm vài triệu một ký chứ, chứ bác nào cũng có trong tay bạc tỷ mà bán lúa giá lấy đồng bạc lẻ thì ai thèm bán.
Ở một góc độ khác, những người không trồng lúa cũng đã bắt đầu đói trơ xương ra rồi. Họ phải tìm cái gì để ăn thôi. Thế là họ tìm đến những bác nông dân đã sản xuất ra rất nhiều lúa gạo. Nhưng làm sao để mua được lúa của họ bây giờ? Họ là tỷ phú, chắc họ chịu bán cho mình với giá vài nghìn đồng một cân chắc. Không, không hề. Thế là muốn mua lúa phải bỏ ra ít nhất vài triệu một cân chứ.
Hoặc cho các bạn thêm một lý do để giải thích tại sao không in tiền nhiều. Hãy hình dung, mỗi ngày nền kinh tế chỉ sản xuất ra được 1 cái bánh, trong khi nhà nước in ra lượng tiền quá nhiều. Điều này làm cho cái bánh trở nên đắt đỏ, nói khác hơn những đồng tiền mới sẽ làm mất giá trị những đồng tiền cũ.
Bản thân tiền chỉ là một tờ giấy có giá trị quy đổi chứ không có giá trị thật sự như vàng/bạc hay kim cương nên tình trạng mất giá rất dễ xảy ra nếu Ngân hàng Trung ương không tính toán tốt. Ngắn gọn, tăng gấp đôi lượng tiền lưu thông trong khi sức mua giữ nguyên sẽ làm giảm giá trị đồng tiền xuống 1/2. Người dân sẽ mất lòng tin vào đồng tiền.
Từ ví dụ này chắc các bạn cũng hiểu được lý do tại sao không in tiền nhiều trong một quốc gia rồi đúng không nhỉ? Chung quy lại là, tiền tuy chỉ là một tờ giấy hoặc những mảnh dẹp hình tròn bằng kim loại, nhưng nó đại diện cho những giá trị hữu hình và vô hình mà nền kinh tế của một đất nước hoặc một vùng đất đó tạo ra. Giá trị thật sự của nền kinh tế là lượng hàng hóa và của cải mà nền kinh tế đó có được.
Nên nhớ, Tiền chỉ là một công cụ trung gian để biểu thị giá trị đó. Dù tổng con số của những đồng tiền có nhiều hay ít thì lượng giá trị của một nền kinh tế đó vẫn không thay đổi.
Trên đây 3 lý do mà mình tìm hiểu được để giải thích cho việc tại sao không in tiền nhiều. Đã có rất nhiều thất bại của các quốc gia trong việc in ấn thêm ngân sách, gây ra tình trạng lạm phát và khủng hoảng nghiêm trọng. Vậy nên chúng ta cần nên nhớ việc phát hành tiền nhiều hay ít phụ thuộc vào sức mạnh kinh tế của quốc gia và cách mà chính phủ của quốc gia đó điều khiển nền kinh tế.
1] Bạn và 10 người nữa bị lạc trôi dạt vào một đảo hoang trên biển, trên đảo chỉ là bãi cát. Thức ăn, thứ uống không có. Lúc này bạn ước có quả dưa hấu trôi qua hay ước có cục đô la trôi qua => Nhà nước có nên in tiền trong lúc này không?
Trường hợp, trên đảo này có vùng dưa hấu đủ để 11 người này [có bạn trong đó] sống cho đến khi có cứu trợ tìm thấy. Gần đó có 3 người cũng bị kẹt trên một đảo không có gì hết ngoài cái bì tiền, và họ mang tiền sang mua dưa hấu nơi bạn, vậy bạn có bán dưa để lấy tiền không.
Như vậy, khi không có giá trị của cải được tạo ra thì đồng tiền có in ra nhiều mấy cũng không có giá trị.
2] Trong quan hệ tài chính quốc tế:
Xét 2 quốc gia Việt Nam và Mỹ, tỷ giá hiện tại 20,000 VND/$. Giả sử Việt Nam in thêm rất nhiều tiền, trong khi các yếu tố khác không đổi. Điều này làm cho hàng hóa Việt Nam trở nên rất đắt đỏ. Người dân Việt Nam có nhiều VNĐ sẽ thấy được lợi ích khi mua hàng hóa ở Mỹ do rẻ hơn tương đối [lúc trước mua 1 bánh mì=1$ và bây giờ vẫn vậy], nhưng để mua được hàng Mỹ thì họ phải đổi VND lấy $ => nhu cầu $ tăng, nghĩa là $ sẽ tăng giá. Lúc này giá quy đổi 1$> 20,000VND, có thể là 30,000VND chẳng hạn.
Nói chung là người Việt Nam không tìm thấy được lợi ích gì từ việc phát hành thêm tiền cả.
TÓM LẠI: Hãy hình dung,mỗi ngày nền kinh tế chỉ sản xuất ra được 1 cái bánh, trong khi nhà nước in ra lượng tiền quá nhiều. Điều này làm cho cái bánh trở nên đắt đỏ, nói khác hơn những đồng tiền mới sẽ làm mất giá trị những đồng tiền cũ. Bản thân tiền chỉ là một tờ giấy có giá trị quy đổi chứ không có giá trị thật sự như vàng/bạc hay kim cương nên tình trạng mất giá rất dễ xảy ra nếu Ngân hàng Trung ương không tính toán tốt. Ngắn gọn, tăng gấp đôi lượng tiền lưu thông trong khi sức mua giữ nguyên sẽ làm giảm giá trị đồng tiền xuống 1/2. Người dân sẽ mất lòng tin vào đồng tiền.
Ngày nay, với việc phát triển thương mại quốc tế và tài chính quốc tế, việc phát hành tiền nhiều hay ít phụ thuộc vào sức mạnh kinh tế của quốc gia và cách mà chính phủ của quốc gia đó điều khiển nền kinh tế
Khi tôi còn là một đứa trẻ, tôi đã tự hỏi rằng tại sao chính phủ không in tiền để phát cho người nghèo? Tôi thường nghe thấy ông A giàu hơn ông B vì ông A có nhiều tiền hơn ông B; rồi tôi ước mơ trở thành người lãnh đạo đất nước, sau đó in thật nhiều tiền để phát cho tất cả người dân. Như thế, đất nước của tôi sẽ không còn người nghèo nữa.
Lớn lên tí nữa, suy nghĩ đó phát triển thành “thay vì đi vay tiền, tại sao chính phủ không in tiền để trả nợ?”, “tại sao chính phủ không in thật nhiều tiền để quốc gia trở nên giàu có?”. Tôi đã từng có suy nghĩ sai lầm như thế trong một thời gian rất dài, cho đến khi tôi biết đến khái niệm thế nào là lạm phát.
Mối tương quan giữa cung tiền và lạm phát
Giả sử nền kinh tế Việt Nam sản xuất được 100 tô phở, tương đương giá trị là 3 triệu đồng, với mỗi tô giá 30,000 đồng. Sau đó, chính phủ bơm vào thị trường thêm 3 triệu đồng nữa; như vậy, nền kinh tế lúc này có 6 triệu đồng, nhưng thực tế nền kinh tế Việt Nam vẫn chỉ sản xuất được 100 tô phở, với mỗi tô phở lúc này sẽ có giá gấp đôi là 60,000 đồng. Nói ngắn gọn, việc in tiền chỉ làm hàng hóa trở nên đắt hơn, trong khi số lượng hàng hóa sản xuất ra vẫn không đổi. Quan trọng hơn, việc in tiền sẽ dẫn đến lạm phát, nếu chính phủ in quá nhiều tiền thì có thể dẫn đến tình trạng siêu lạm phát.
Làm sao để biết chính phủ in bao nhiêu tiền?
Trong thực tế, rất khó để một người không chuyên có thể đo lường được lượng cung tiền; đối với các nhà kinh tế, thông thường, họ dựa vào cung tiền M1 và M2. Nhưng có một cách khác là nhìn vào GDP danh nghĩa của một quốc gia. Tại sao?
Irving Fisher, một nhà kinh tế học Mỹ, đã đưa ra phương trình trao đổi như sau:
MV = PY
Trong đó: M là tổng lượng tiền lưu hành, V là tốc độ xoay vòng tiền tệ hay số lần một đơn vị tiền tệ được trao đổi trong một kỳ [01 năm], P là mức giá cả, Y là tổng sản lượng.
Mặc dù các Keynesian luôn chống đối thuyết số lượng tiền tệ, nhưng họ vẫn khó có thể phủ nhận ý nghĩa của phương trình và tính đúng đắn của nó trong dài hạn.
Y là GDP thực [real GDP], và PY chính là GDP danh nghĩa [nominal GDP]; tương tự, khi ta lấy tổng lượng tiền nhân với số lần trao đổi của một đơn vị tiền tệ [MV] thì đó chính là GDP danh nghĩa. MV và PY đều thể hiện GDP danh nghĩa theo hai cách khác nhau; với V và Y ở mức ổn định, thì việc in tiền [M tăng] sẽ dẫn đến lạm phát [P tăng], cũng như GDP danh nghĩa tăng lên một cách “láu cá” trong khi tổng sản lượng thực tế không hề thay đổi.
Nó nói lên điều gì? Việc bơm tiền vào thị trường không giúp ích gì cho nền kinh tế trong dài hạn, thậm chí còn gây lạm phát, GDP danh nghĩa tăng lên nhưng khả năng sản xuất của nền kinh tế vẫn như trước.
Tác hại của việc in tiền để tăng GDP?
In tiền là một công cụ mị dân hiệu quả để tạo ảo giác tăng trưởng GDP trong quần chúng, trong khi đó, thứ đánh đổi lại là sự lạm phát. Vì thế, bên cạnh con số tăng trưởng GDP 6.81% được tô hồng, là lượng cung tiền [M2] tăng đến 16% tại Việt Nam vào cuối năm 2017 – nghĩa là chính phủ bơm vào thị trường 16% lượng tiền chỉ để đổi lấy 6.81% tăng trưởng [!?]
Rõ ràng chúng ta có thể thấy trong thời gian gần đây, một tô phở bình dân tại Sài Gòn có giá 25,000 đồng đã tăng lên 30,000 đồng [tăng thêm 20%], trong khi tỷ lệ lạm phát được công bố bởi Tổng cục Thống kê chỉ ở mức 2.6% [!?]. Không cần phải là một nhà kinh tế học, một người dân bình thường cũng có thể cảm nhận giá cả hàng hóa ở Việt Nam đang tăng rất nhanh qua từng năm, khác xa so với báo cáo từ cơ quan thống kê của chính phủ.
GDP chưa bao giờ là công cụ hiệu quả để kiểm chứng sức khỏe của nền kinh tế, việc in tiền để theo đuổi những mục tiêu tăng trưởng ảo sẽ gây ra những tác động xấu đến tương lai nền kinh tế Việt Nam. Nói về những thảm họa kinh tế từ việc in tiền, thế giới mới đây đã chứng kiến sự sụp đổ của Zimbabwe và Venezuela, đây là hai ví dụ nhãn tiền cho Việt Nam.
Một số người nói rằng việc in tiền là để giảm áp lực thu thuế của chính phủ, tôi không biết họ dựa trên cơ sở nào để nói như vậy. Tuy nhiên, chúng ta nên nhớ rằng thuế, phí tại Việt Nam đang rất cao, chiếm 32% GDP, cao gần gấp đôi so với đề xuất của Ngân hàng Thế giới [World Bank] – chỉ nên thu thuế khoảng 18% GDP. Nghĩa là, chính phủ vẫn in tiền, người dân vẫn đóng thuế, tiền tiết kiệm thì ngày càng mất giá. Đồng tiền mất giá sẽ gây khó khăn cho việc giao dịch và đầu tư, và từ đó có thể khiến tổng sản lượng thực tế suy giảm; bên cạnh đó là hàng loạt các câu hỏi về mức độ hiệu quả trong chi tiêu chính phủ.
Vậy chính phủ có nên in tiền hay không?
Thực tế, trong giai đoạn suy thoái, nhiều quốc gia thường tìm đến giải pháp in tiền, dưới hình thức là các gói nới lỏng định lượng [Quantitative Easing – QE] – một công cụ tiền tệ được các Ngân hàng Trung ương sử dụng nhằm kích thích nền kinh tế. Thuật ngữ này trở nên phổ biến kể từ sau giai đoạn suy thoái năm 2008, khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ [FED] giảm lãi suất đến mức gần 0% và không thể giảm được nữa, họ sử dụng đến các gói QE1, QE2, QE3 lần lượt vào các năm 2008, 2010, và 2012.
Để trả lời cho câu hỏi “chính phủ có nên in tiền hay không?”, ta phải xem xét mục đích in tiền của chính phủ là gì? In tiền có thể là một giải pháp hiệu quả tạm thời trong giai đoạn suy thoái, nhưng nó sẽ gây lạm phát trong nền kinh tế ổn định. Trong khi đó, việc bơm tiền vô tội vạ vào nền kinh tế để tạo tăng trưởng ảo lại càng thảm họa hơn, nó sẽ tích lũy một thứ bong bóng kinh tế khổng lồ, và một khi vỡ, sẽ dẫn đến một sự sụp đổ dây chuyền. Chưa kể, nó còn che giấu đi những căn bệnh thực sự của nền kinh tế bằng cách tiêm “thuốc giảm đau”, cụ thể là các gói kích cầu, thay vì bằng các chính sách tự do hóa kinh tế.
Là một monetarist, tôi ủng hộ cung tiền vừa đủ cho thị trường hàng hóa được lưu thông dễ dàng, đồng thời kịch liệt phản đối Ngân hàng Trung ương nới lỏng tiền tệ để đạt mục tiêu tăng trưởng của chính phủ. Nhớ rằng, phục vụ lợi ích chính trị chưa bao giờ là chức năng của một Ngân hàng Trung ương. Một đất nước giàu mạnh được thể hiện qua khả năng sản xuất, trình độ công nghệ, khả năng tiêu thụ, v.v. chứ không phải trên những con số vẽ vời. Để một quốc gia trở nên thịnh vượng, vì thế, “không gì khác ngoài hòa bình, thuế khóa vừa phải, và một chính quyền tôn trọng công lý: mọi điều còn lại là do quá trình tự nhiên của sự vật đem tới” – Adam Smith.