Thở khò khè là như thế nào
|
1. Như thế nào là khò khè?- Khò khè là tiếng ran rít, ngáy phát ra từ các đường thở trong lồng ngực có thể nghe được bằng ống nghe khám bệnh hoặc áp tai vào lưng hoặc ngực của người bệnh. Ran rít ngáy (khò khè – wheezing) thường nghe trong thì thở ra và đôi khi cả thì hít vào biểu hiện của tắc nghẽn ở đường thở nhỏ bên trong phổi, còn tiếng rít (stridor) trong thì hít vào thường là âm thanh phát ra do tắc nghẽn ở thanh, khí quản lớn.  - Các âm khò khè phát ra từ vùng mũi khi bé hít thở không phải là khò khè được đề cập tới các bệnh của đường thở dưới. - Đa số các ông bố, bà mẹ hay nhầm lẫn khò khè do nghẹt mũi và các tiếng rít vùng thanh khí quản với khò khè phát ra từ vùng phổi. 2. Có mấy loại khò khè?- Đối với bé dưới 24 tháng (<2 tuổi) thì có 2 khả năng có thể xảy ra là: o Viêm tiểu phế quản: Những bé có số lần khò khè ≤ 3 lần và không kèm theo tiền căn dị ứng bản thân và gia đình (mề đay, chàm da, người thân ruột thịt bị hen suyễn) và các đợt bệnh của bé thường kèm với triệu chứng nhiễm siêu vi (sốt, nghẹt mũi, sổ mũi, ho…) o Hen suyễn: Những trẻ gần mốc 2 tuổi kèm với tiền căn dị ứng của bản thân hoặc gia đình, số lần khò khè trước đó ≥3 lần và khi bác sĩ dùng thuốc phun khí dung để điều trị thì bé cải thiện triệu chứng khò khè, khó thở. - Đối với bé từ 2 tuổi tới 6 tuổi thì có các khả năng sau đây: o Hen suyễn: Các bé có các đợt khò khè tái đi tái lại kèm với tiền căn dị ứng bản thân hoặc gia đình và đáp ứng với các thuốc điều trị hen suyễn. o Khò khè khởi phát sớm: Các bé có các đợt khò khè không nhiều nhưng thường liên quan tới các đợt nhiễm siêu vi, không có tiền căn dị ứng bản thân và gia đình kèm theo. - Đối với bé từ 6 tuổi trở lên: o Nếu khò khè lần đầu thì có thể là một đợt viêm phế quản do siêu vi hoặc vi khuẩn. o Nếu khò khè tái đi tái lại nhiều lần mà lại kèm theo tiền căn dị ứng bản thân hoặc gia đình thì nên nghĩ tới hen suyễn và khởi động điều trị phòng ngừa cho bé. - Ngoài ra còn có các trường hợp gây khò khè ở trẻ nhỏ khác như: o Trào ngược dạ dày thực quản (GERD): thường xẩy ra ở trẻ nhỏ hơn 5 tuổi với các triệu chứng trớ sữa, ọc sữa, nôn ói thường xuyên. Bé thường biểu hiện bệnh khi nằm xuống và giảm hẳn khi bé được bế tư thế đứng hoặc ngồi. o Dị vật đường thở: Bé có biểu hiện hít sặc vật lạ (ho sặc sụa, thở mệt, tím tái…) nghe khò khè thường sẽ 1 bên phổi bị dị vật. o Các nguyên nhân khác. 3. Chẩn đoán khò khè bằng cách nào?- Để chẩn đoán khò khè cách tốt nhất là bác sĩ sẽ khám bằng ống nghe vùng phổi của các bé. Trong trường hợp khò khè nhiều và âm lớn thì ba mẹ có thể áp tai sát vào vùng ngực hoặc lưng của bé để nghe được âm thanh này. - Để loại trừ các trường hợp khò khè nghe thấy ở trên thì nên vệ sinh mũi của bé sạch sẽ bằng nước muối sinh lý và lúc hít thở yêu cầu bé thở bằng miệng. - Nhằm loại trừ các tiếng rít do viêm thanh khí quản thì bác sĩ sẽ dùng ống nghe vùng cổ để nghe và loại trừ. - Các bé dưới 5 tuổi khi bị khò khè thường sẽ có thở mệt với co lõm ngực (vùng mạn sườn sẽ lồi lõm theo nhịp thở của bé). Các bé lớn hơn thì không còn thấy hình ảnh rút lõm ngực. - Có thể dùng các xét nghiệm như Hô hấp ký cho nhóm trẻ từ 6 tuổi trở lên để xác định hen suyễn và IOS (đo kháng lực đường thở) dành cho nhóm tuổi từ 2 – 5 tuổi. 4. Điều trị khò khè như thế nào?Tùy từng chẩn đoán khác nhau sẽ được được cho toa thuốc và cách điều trị khác nhau. o Viêm tiểu phế quản:
o Hen suyễn:
o Khò khè khởi phát sớm:
o Điều trị các nguyên nhân khác như: trào ngược dạ dày thực quản, dị vật đường thở… 5. Cách phòng ngừa để bé không bị khò khè- Hen suyễn: o Điều trị theo đúng hướng dẫn của bác sĩ vì hen suyễn có thể kiểm soát được và ngưng thuốc được. o Tránh các yếu tố làm nặng bệnh như những thức ăn làm bé dị ứng, các chất làm bé dị ứng như phấn hoa, mùi vị nồng hắc, hóa chất, khói thuốc lá… o Chích ngừa cúm hàng năm cho các bé. Và chích ngừa đầy đủ các bệnh khác. - Khò khè do nguyên nhân khác: o Việc vệ sinh chăm sóc mũi họng rất quan trọng: cần vệ sinh mũi họng và răng miệng hàng ngày bằng nước muối sinh lý. o Dinh dưỡng đầy đủ và vận động hợp lý. o Chích ngừa đầy đủ o Tránh xa khói thuốc lá và khu vực ô nhiễm. 6. Kết luậnKhò khè ở trẻ nhỏ là một triệu chứng thường gặp. Tùy vào từng lứa tuổi và triệu chứng thì sẽ có chẩn đoán khác nhau và điều trị khác nhau. Đáp ứng điều trị của mỗi bé và từng bệnh cũng khác nhau vì thế ba mẹ cần tuân thủ theo đúng hướng dẫn điều trị của bác sĩ. Việc tốt nhất để ngừa cho các bé ít bị khò khè là dinh dưỡng đầy đủ, uống nước đầy đủ hàng ngày, thường xuyên ăn các loại hoa quả trái cây, giữ ấm tốt, vệ sinh mũi họng và răng miệng tốt, tránh xa khói thuốc lá và các thức ăn không có lợi cũng như môi trường ô nhiễm.
27/10/2021 10:33:11 Khò khè ở trẻ là tình trạng rất phổ biến, tỉ lệ trẻ bị khò khè trong năm đầu đầu đời là 25% – 30% và trong 3 năm đầu khoảng 40%1. Tất nhiên không phải tất cả các trẻ này đều bị hen. Vậy cơ chế, nguyên nhân gây khò khè là gì? Định nghĩa: Khò khè định nghĩa là âm thanh cao liên tục nghe được ở lồng ngực trong thì thở ra, là kết quả của hẹp đường dẫn khí trong lồng ngực và giới hạn luồng khí thở ra. Khò khè có thể xuất phát từ bất cứ vị trí nào của đường dẫn khí2. Không khí dịch chuyển vào và phát ra âm thanh khi đi qua chỗ hẹp hoặc tắc nghẽn, hoặc vận tốc tại đường hô hấp được tăng cao2. Cơ chế: Tốc độ của không khí tăng lên khi đi qua đoạn hẹp nên làm giảm áp lực trong đường thở và càng làm hẹp đường thở hơn nữa cho đến khi thành của chúng áp sát vào nhau. Dòng không khí tạm thời dừng lại cho tới khi áp lực chuyển động không khí khiến cho đường dẫn khí được mở trở lại. Vòng xoắn này được lặp đi lặp lại nhiều lần trong một giây đã phát sinh ra một áp lực dao động hình sin và phát ra tiếng khò khè2. Nguyên nhân Các nguyên nhân gây ra khò khè thay đổi đa dạng từ trẻ này với trẻ khác, và bản thân từng trẻ cũng thay đổi theo thời gian, do sự tương tác giữa gen và môi trường3:
Ở Việt Nam nguyên nhân hay gặp4:
Làm thế nào phân biệt các nguyên nhân gây khò khè? Các câu hỏi giúp chẩn đoán phân biệt nguyên nhân gây khò khè ở trẻ3
Khò khè có nguyên nhân là hen? Khò khè là một trong những triệu chứng của hen, đặc biệt khi khò khè tài đi tái lại. Nếu trẻ có thêm các triệu chứng, dấu hiệu dưới đây khả năng nghi ngờ chẩn đoán hen nhiều cao5:
Ngoài ra, có thể sử dụng công cụ chỉ số tiên đoán hen (API – Asthma Predictive Index)6
Điều trị khò khè như thế nào? Khò khè là tình trạng bệnh lý đa dạng do nhiều nguyên nhân gây nên. Do vậy cần có định hướng chẩn đoán và điều trị phù hợp cho từng trẻ bị khò khè. Nếu khò khè mà nguyên nhân do hen thì sẽ tiếp cận theo hướng điều trị hen: Mục tiêu điều trị hen ở trẻ em6:
Chỉ định điều trị hen cho trẻ khi6:
Điều trị hen cho trẻ em cũng tiếp cận theo bậc điều trị. Cụ thể, theo hướng dẫn của GINA5: Hình 1: Điều trị hen cho trẻ dưới 5 tuổi5 Hình 2: Điều trị hen cho trẻ 0 – 2 tuổi5 Theo dõi điều trị hen:
Nếu kiểm soát hen kem và/hoặc đợt kịch phát dai dẳng trong 3 tháng với điều trì, cần đánh giá các yếu tố sau trước khi tăng bậc điều trị
Chú thích:
TS.BS. Lê Thị Thu Hương Bệnh viện Đại học Y Hà Nội Tài liệu tham khảo
|
