N 5 chỉ bị khử xuống một mức oxi hóa
LÝ THUYẾT VỀ NITO VÀ HỢP CHẤT CỦA NITO
- Nhóm nitơ (nhóm VA) gồm các nguyên tố: N, P, As, Sb, Bi. - Cấu hình e lớp ngoài cùng: ns2np3. - Trong các hợp chất, các nguyên tố nhóm nitơ có mức oxi hóa cao nhất là +5, ngoài ra còn có các mức -3 và +3. Riêng N còn có thêm các mức oxi hóa +1, +2 và +4. - Từ N đến Bi: tính phi kim của các nguyên tố giảm dần, đồng thời tính kim loại tăng dần; tính axit của các oxit và hidroxit giảm dần đồng thời tính bazơ của chúng tăng dần. - Hợp chất với H của các nguyên tố nhóm VA đều có dạng RH3. Độ bền nhiệt giảm dần từ NH3 đến BiH3. Dung dịch của chúng không có tính axit. II. NITƠ 1. Cấu tạo phân tử và tính chất vật lí - Cấu tạo phân tử: N2 (N ≡ N). Cấu tạo phân tử N2 - Chất khí, không màu, không mùi, không vị, không duy trì sự sống, sự cháy. 2. Tính chất hóa học - Các mức oxi hóa có thể có của N: -3, 0, +1, +2, +3, +4, +5. - Vì phân tử chứa liên kết ba rất bền vững nên ở điều kiện thường, nitơ là một chất ít hoạt động chỉ tham gia phản ứng ở nhiệt độ cao. Nitơ vừa là chất khử vừa là chất oxi hóa.
III. AMONIAC 1. Cấu tạo và tính chất vật lí - Công thức phân tử: NH3. 2. Tính chất hóa học
Ba(OH)2 > NaOH > NH3 > Mg(OH)2 > Al(OH)3 - Các phản ứng minh họa: + Phản ứng với nước: NH3 + H2O ↔ NH4+ + OH- → Dung dịch NH3 làm cho quỳ tím chuyển màu xanh, phenolphtalein không màu chuyển màu hồng. + Phản ứng với axit → muối amoni: NH3 (k) + HCl (k) → NH4Cl (khói trắng) NH3 + H2SO4 → NH4HSO4 2NH3 + H2SO4 → (NH4)2SO4 + Tác dụng với dung dịch muối của các kim loại mà hidroxit không tan → bazơ và muối: 2H2O + 2NH3 + MgCl2 → Mg(OH)2 + 2NH4Cl Chú ý: Với muối của Cu2+, Ag+ và Zn2+ có kết tủa sau đó kết tủa tan do tạo phức chất tan Cu(NH3)4(OH)2; Ag(NH3)2OH; Zn(NH3)4(OH)2. CuSO4 + 2NH3 + 2H2O → Cu(OH)2 + (NH4)2SO4 Cu(OH)2 + 4NH3 → [Cu(NH3)4](OH)2 (xanh thẫm) Khi NH3 dư thì: CuSO4 + 4NH3 → [Cu(NH3)4]SO4
- Tác dụng với O2 4NH3 + 3O2 → 2N2 + 6H2O (t0 thường) 4NH3 + 5O2 → 4NO + 6H2O (8500C và có Pt làm xúc tác) - Tác dụng với Cl2 2NH3 + 3Cl2 → N2 + 6HCl (t0) 8NH3 + 3Cl2 → N2 + 6NH4Cl - Tác dụng với oxit của kim loại 3CuO + 2NH3 → N2 + 3H2O + N2 (t0) 3. Điều chế - Trong công nghiệp: tổng hợp từ N2 và H2 N2 + 3H2 ↔ 2NH3 (4500C; Fe, p) - Trong phòng thí nghiệm: + Cho muối amoni tác dụng với dung dịch kiềm: NH4Cl + NaOH → NaCl + NH3 + H2O + Nhiệt phân muối amoni NH4Cl → NH3 + HCl (t0) NH4HCO3 → NH3 + H2O + CO2 (t0) 4. Nhận biết - Khí không màu có mùi khai. - Khí làm cho quỳ tím chuyển màu xanh hoặc làm cho phenolphtalein không màu chuyển màu hồng. - Tạo khói trắng với HCl đặc. 5. Ứng dụng - Sản xuất axit nitric, các loại phân đạm; điều chế hiđrazin làm nhiên liệu cho tên lửa. - Amoniac lỏng được dùng làm chất gây lạnh trong máy lạnh. IV. MUỐI AMONI 1. Khái niệm và công thức tổng quát - Muối amoni là muối của NH3 với axit. - Công thức tổng quát: (NH4)xA. 2. Tính chất vật lí - Tất cả các muối amoni đều tan và là những chất điện li mạnh. (NH4)xA → xNH4+ + Ax- - Nếu muối amoni của axit mạnh (A là gốc axit của một axit mạnh) thì thủy phân tạo môi trường axit. NH4+ + H2O ↔ NH3 + H3O+ 3. Tính chất hóa học - Tác dụng với dung dịch axit → muối mới và bazơ mới NH4HCO3 + HCl → NH4Cl + H2O + CO2 - Tác dụng với dung dịch bazơ → muối mới + NH3 + H2O NH4Cl + NaOH → NH3 + H2O + NaCl - Tác dụng với dung dịch muối → 2 muối mới (NH4)2CO3 + CaCl2 → CaCO3 + 2NH4Cl - Muối amoni còn dễ bị phân hủy bởi nhiệt → NH3 và axit tương ứng. NH4Cl → NH3 + HCl NH4HCO3 → NH3 + H2O + CO2 Nếu axit tạo ra có tính oxi hóa mạnh thì axit đó sẽ oxi hóa NH3 để tạo thành các sản phẩm khác: NH4NO2 → N2 + 2H2O NH4NO3 → N2O + 2H2O 4. Điều chế - NH3 + axit. - Dùng phản ứng trao đổi ion. 5. Nhận biết Muối amoni tạo khí mùi khai với dung dịch kiềm NH4+ + OH- → NH3 + H2O B – AXIT NITRIC TÁC DỤNG VỚI KIM LOẠI 1. Lí thuyết - HNO3 phản ứng với hầu hết các kim loại trừ Au và Pt → muối nitrat + H2O và sản phẩm khử của N+5 (NO2, NO, N2O, N2 và NH4NO3). M + HNO3 → M(NO3)n + H2O + NO2 (NO, N2O, N2, NH4NO3) Phản ứng của Cu với axit HNO3 - Sản phẩm khử của N+5 là tùy thuộc vào độ mạnh của kim loại và nồng độ của dung dịch axit. Thông thường thì dung dịch đặc → NO2, dung dịch loãng → NO; dung dịch axit càng loãng, kim loại càng mạnh thì N bị khử xuống mức càng sâu. Cu + 4HNO3 → Cu(NO3)2 + 2NO2 + 2H2O Fe + 4HNO3 loãng → Fe(NO3)3 + NO + 2H2O 8Na + 10HNO3 → 8NaNO3 + NH4NO3 + 3H2O Chú ý: Nếu cho Fe hoặc hỗn hợp Fe và Cu tác dụng với dung dịch HNO3 mà sau phản ứng còn dư kim loại → trong dung dịch Fe thu được chỉ ở dạng muối Fe2+. HNO3 đặc nguội thụ động với Al, Fe, Cr. 2. Phương pháp giải thường dùng - Để giải bài toán axit nitric tác dụng với kim loại thường được giải bằng phương pháp bảo toàn electron, bảo toàn nguyên tố và bảo toàn khối lượng. Theo các phương pháp này, có 3 phương trình rất quan trọng cần nhớ là: ne = nkim loại.hóa trị kim loại = nNO2 + 3nNO + 8nN2O + 10nN2 + 8nNH4NO3 nHNO3 phản ứng = 2nNO2 + 4nNO + 10nN2O + 12nN2 + 10nNH4NO3 m muối = m kim loại + 62ne C – AXIT NITRIC TÁC DỤNG VỚI PHI KIM VÀ HỢP CHẤT 1. Tác dụng với phi kim Khi cho axit HNO3 đặc tác dụng với phi kim ta được NO2, H2O và oxit của phi kim. C + 4HNO3 → CO2 + 4NO2 + 2H2O S + 4HNO3 → SO2 + 4NO2 + 2H2O P + 5HNO3 → H3PO4 + 5NO2 + H2O 2. Tác dụng với các chất khử khác (oxit bazơ, bazơ và muối trong đó kim loại chưa có hóa trị cao nhất...) Khi phản ứng với các hợp chất có tính khử, HNO3 vẫn thể hiện vai trò của chất oxi hóa mạnh. 4HNO3 + FeO → Fe(NO3)3 + NO2 + 2H2O 4HNO3 + FeCO3 → Fe(NO3)3 + NO2 + 2H2O + CO2 D – LÝ THUYẾT VỀ AXIT NITRIC Axit nitric HNO3 là một trong những hoá chất cơ bản và quan trọng hàng đầu. 1. Tính chất vật lí - Là chất lỏng, không màu, tan tốt trong nước (C < 65%). - Trong điều kiện thường, dung dịch có màu hơi vàng do HNO3 bị phân hủy chậm: 4HNO3 → 4NO2 + 2H2O + O2 → phải đựng dung dịch HNO3 trong bình tối màu. 2. Tính chất hóa học
|