Các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán

Trong bối cảnh công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ, các dịch vụ tài chính, ngân hàng đã thay đổi hơn so với các dịch vụ truyền thống. Qua đánh giá rủi ro quốc gia về rửa tiền và tài trợ khủng bố tại Việt Nam các cơ quan chức năng xác định, các tổ chức cung ứng dịch vụ trung gia tài chính là nhóm đối tượng có nguy cơ cao bị lạm dụng để thực hiện hành vi rửa tiền, tài trợ khủng bố.

Theo thống kê cho thấy, đến nay NHNN đã cấp phép cho 37 tổ chức không phải là ngân hàng cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán, phần lớn các đơn vị này cung cấp dịch vụ ví điện tử, cổng thanh toán điện tử, hỗ trợ thu hộ chi hộ, chuyển tiền điện tử…(trong đó có 33 tổ chức cung ứng dịch vụ ví điện tử).

Thực tế cũng cho thấy, đã có trường hợp công ty Fintech phát triển giải pháp thanh toán, tín dụng, định danh khách hàng, hay áp dụng công nghệ chuỗi khối một cách tự phát và còn tồn tại xu hướng đánh đổi an toàn tài chính, đánh đổi yêu cầu tuân thủ chặt chẽ quy định về phòng, chống rửa tiền để mở rộng thị phần.

Thực trạng đặt ra yêu cầu cần có những chính sách phù hợp nhằm quả lý các tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán. Ngày 14/11/2019, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 87/2019/NĐ-CP về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 116/2013/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Phòng, chống rửa tiền. Trong đó, xác định, tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán phải áp dụng các biện pháp phòng, chống rửa tiền như đối với các tổ chức tài chính được quy định tại Khoản 3, Điều 4 Luật Phòng, chống rửa tiền.

Thông tư số 23/2019/TT-NHNN của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 39/2014/TT-NHNN cũng quy định, tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán có trách nhiệm báo cáo, cung cấp thông tin cho NHNN về tình hình hoạt động cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán định kỳ hàng quý, năm. Báo cáo thông tin tài khoản đảm bảo thanh toán cho dịch vụ Ví điện tử trong vòng 05 ngày làm việc kể từ ngày ký kết hợp đồng/thỏa thuận hợp tác cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán với ngân hàng hợp tác, mở và sử dụng tài khoản đảm bảo thanh toán cho dịch vụ Ví điện tử.

Bên cạnh đó, các tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán phải báo cáo tình hình rủi ro gian lận, giả mạo, gây thiệt hại về tài chính cho khách hàng, hoặc các sự cố khi phát hiện sự cố gây gián đoạn hoạt động cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán.

Đối với vấn đề định danh của người sử dụng dịch vụ thanh toán, NHNN đang nghiên cứu và xây dựng dự thảo thông tư về quản lý sử dụng dịch vụ trung gian thanh toán, sử dụng dịch vụ thẻ. Theo đó, NHNN sẽ kết hợp với cơ quan chức năng để sử dụng thông tin được lưu trữ trong dữ liệu công dân và xác định trong việc trao quyền, trách nhiệm cho các tổ chức cung ứng các dịch vụ trung gian thanh toán; đảm bảo an toàn cho việc định danh của những người tham gia sử dụng dịch vụ.

Trước mắt, NHNN yêu cầu các tổ chức trung gian tài chính phải xây dựng và thực hiện quy định nội bộ và tuân thủ theo quy định của NHNN về các nguyên tắc quản lý rủi ro trong hoạt động ngân hàng điện tử; tuân thủ các quy định của pháp luật hiện hành về phòng, chống rửa tiền, nhất là đối với dịch vụ hỗ trợ dịch vụ thanh toán (Dịch vụ hỗ trợ thu hộ, chi hộ; Dịch vụ hỗ trợ chuyển tiền điện tử; Dịch vụ Ví điện tử).

NHNN cũng yêu cầu các tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán coi trọng công tác nhận diện khách hàng, nhận diện đơn vị chấp nhận thanh toán và kiểm soát các giao dịch đáng ngờ; đảm bảo việc kết nối, truyền dẫn và xử lý dữ liệu điện tử kịp thời, thông suốt và an toàn.

Ngày 31/12/2014, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã ký ban hành Thông tư số 46/2014/TT-NHNN hướng dẫn về dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt thay thế cho Quyết định số 226/2002/QĐ-NHNN ngày 26/3/2002 của Thống đốc NHNN về việc ban hành Quy chế hoạt động thanh toán qua các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán và Quyết định số 1092/2002/QĐ-NHNN ngày 08/10/2002 của Thống đốc NHNN ban hành Quy trình thủ tục thanh toán qua các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán.

Thông tư áp dụng với các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán (như NHNN; Ngân hàng thương mại, ngân hàng chính sách, ngân hàng hợp tác xã, chi nhánh ngân hàng nước ngoài; quỹ tín dụng nhân dân, tổ chức tài chính vi mô); các tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán; Tổ chức, cá nhân sử dụng dịch vụ thanh toán.

Thông tư hướng dẫn dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt qua các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, bao gồm các dịch vụ: Thanh toán từng lần qua tài khoản thanh toán mở tại NHNN; Thanh toán lệnh chi, ủy nhiệm chi; Thanh toán nhờ thu, ủy nhiệm thu; Chuyển tiền; thu hộ; chi hộ.

Thông tư cũng quy định rõ về điều kiện cần phải có của các Tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán khi cung ứng các dịch vụ thanh toán giao dịch bằng phương tiện điện tử, bao gồm:

- Tuân thủ các quy định về việc lập, xử lý, sử dụng, bảo quản, lưu trữ chứng từ điện tử theo quy định của pháp luật về giao dịch điện tử trong hoạt động ngân hàng;

- Xây dựng quy trình thanh toán trong đó đảm bảo có đủ thông tin cần thiết để kiểm tra, đối chiếu nhận biết khách hàng; đáp ứng cơ sở hạ tầng kỹ thuật; quản lý rủi ro, an toàn, bảo mật khi thực hiện dịch vụ thanh toán bằng phương thức điện tử theo quy định của NHNN về hoạt động ngân hàng điện tử;

- Có thỏa thuận bằng văn bản với khách hàng và các bên liên quan, trong đó quy định rõ quyền và nghĩa vụ của các bên và cơ chế giải quyết tranh chấp (nếu có) theo quy định của pháp luật;