Nguyên nhân của hiện tượng nhờn thuốc ở vi khuẩn

Nguyên nhân kháng thuốc kháng sinh hiện nay do nhiều yếu tố nhưng căn nguyên đều là do sự chủ quan của con người, hãy thay đổi suy nghĩ để đẩy lùi sự lan rộng của kháng thuốc kháng sinh.

Hiện tượng nhờn thuốc đối với nhiều loại vi khuẩn đang là vấn nạn gia tăng không ngừng. Không ít thuốc kháng sinh từ trước giờ được xem như những cứu tinh của biết bao bệnh tật, ngày nay đã không còn công hiệu nữa. Hiện tượng kháng kháng sinh đã bắt đầu và phát triển nhanh chóng. Vậy nguyên nhân kháng thuốc kháng sinh là gì?

Tình trạng kháng thuốc kháng sinh hiện nay

Hiện tượng kháng kháng sinh xảy ra khi mầm bệnh hay vi khuẩn  không bị diệt bởi thuốc kháng sinh, chúng vẫn tồn tại, sinh sản ra những thế hệ con cháu không có tính cảm ứng với một hay với nhiều loại thuốc kháng sinh nào đó.

Tình trạng kháng kháng sinh đang gia tăng rất nhanh ở nước ta

Tổ chức Y tế Thế giới xếp Việt Nam vào nhóm các nước có tỉ lệ kháng kháng sinh cao nhất thế giới. Trong khi nhiều quốc gia phát triển đang còn sử dụng kháng sinh thế hệ 1 có hiệu quả thì Việt Nam đã phải sử dụng tới kháng sinh thế hệ 3 và 4.

Đáng lo ngại hơn, ở nước ta đã xuất hiện một vài loại siêu vi khuẩn kháng lại tất cả các loại kháng sinh. Phổ biến nhất là nhóm vi khuẩn gram âm đường ruột.

Những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến hiện tượng kháng thuốc kháng sinh

Nhận thức về kháng thuốc còn hạn chế

Chính thói quen tự chữa bệnh, tự kê đơn thuốc của người dân dẫn đến tình trạng sử dụng kháng sinh tùy tiện, góp phần làm tăng sự kháng thuốc. Bên cạnh đó, người bệnh cũng không được sử dụng kháng sinh hợp lý do trình độ của cán bộ y tế, trang thiết bị của một số cơ sở y tế, đặc biệt ở các tuyến dưới, vùng sâu, vùng xa còn hạn chế, chưa có điều kiện, khả năng làm kháng sinh đồ.

Sử dụng thuốc kháng sinh một cách tùy tiện

Dùng quá liều, dưới liều hoặc lạm dụng thuốc kháng khuẩn cũng có thể gây ra kháng thuốc, tạo điều kiện cho các vi khuẩn kháng thuốc xuất hiện.

Sử dụng thuốc kháng sinh không đúng liều lượng rất nguy hiểm

Việc sử dụng kháng sinh để điều trị bệnh không do nhiễm khuẩn gây ra, sử dụng kháng sinh không phù hợp với loại, chủng vi khuẩn, virus, ký sinh trùng gây ra… cũng làm tăng nguy cơ kháng thuốc.

Công tác kiểm nghiệm, kiểm tra chất lượng thuốc còn hạn chế

Thiếu năng lực kiểm nghiệm với nhiều danh mục hoạt chất dẫn đến việc kiểm tra chất lượng chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế, chưa đảm bảo kiểm soát được chất lượng của tất cả các loại sản phẩm lưu hành trên thị trường.

Hiện nay, Việt Nam chưa có mạng lưới giám sát quốc gia về kháng thuốc mà chỉ có một số đơn vị giám sát về kháng thuốc, như Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Nhi đồng 1…

Tuy vậy, hoạt động giám sát cũng chưa được thực hiện thường xuyên và đầy đủ, khó phát hiện các vi sinh vật đề kháng mới nổi, nên không thể có những hành động nhanh chóng để chống lại tình trạng kháng thuốc hiện nay.

Phòng và kiểm soát các bệnh truyền nhiễm chưa hiệu quả

Người bệnh được điều trị trong bệnh viện là một nguồn lan truyền chính các vi sinh vật kháng thuốc từ người này tới người khác. Việc phòng và kiểm soát bệnh truyền nhiễm kém hiệu quả sẽ làm tăng sự lan truyền của vi khuẩn kháng thuốc.

Làm thế nào để ngăn ngừa hiện tượng kháng thuốc?

Cách tốt nhất để ngăn ngừa hiện tượng kháng thuốc là chỉ sử dụng thuốc kháng sinh khi thực sự cần thiết và theo đúng chỉ dẫn của chuyên môn. Điều quan trọng nữa là chỉ nên dùng thuốc kháng sinh cho các loại bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn chứ không dùng cho bệnh nhiễm virus như ho, cảm lạnh hoặc cúm.

Cần sử dụng thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ để ngăn ngừa tình trạng kháng thuốc kháng sinh

Ngoài ra, nên chú ý đến một số khuyến cáo sau:

- Khi đã kháng thuốc nên cho bác sĩ biết để dùng thuốc cho thích hợp.

- Không tiết kiệm thuốc để dùng cho lần tiếp theo, thuốc thừa nên loại bỏ.

- Dùng thuốc kháng sinh đúng theo đơn bác sĩ, không bỏ liều khi thấy đỡ bệnh, nếu dừng lại sẽ làm cho khuẩn kháng thuốc.

- Không dùng kháng sinh của người khác. Uống thuốc không đúng có thể làm tăng bệnh và làm cho khuẩn gây bệnh sinh sôi nảy nở.

Hiện tượng kháng thuốc kháng sinh là một hiểm họa chung của nhân loại. Chúng ta không thể giải quyết vấn đề này một cách đơn thuần cục bộ được, mà phải tìm một giải pháp chung cho cả thế giới. Với những nguyên nhân kháng thuốc kháng sinh và cách ngăn ngừa vô cùng cần thiết ở trên, bạn hãy biết cách chăm sóc sức khỏe của mình và người thân một cách tốt nhất nhé.

Khuyên Vũ

Theo chuyên đề Sức Khỏe Gia Đình

Nhiều nguyên nhân

Tại Việt Nam, thuốc kháng sinh được bày bán tràn lan. Không cần đơn, hay chỉ định của bác sĩ, bệnh nhân và người nhà đều có thể tìm mua một dễ dàng tại các quầy thuốc.

Theo các bác sĩ, sử dụng thuốc kháng sinh không cần thiết, không đúng phác đồ sẽ để lại nhiều tác dụng phụ cho người bệnh. Vì lạm dụng thuốc, vi khuẩn quen dần với kháng sinh, lâu dần có sức đề kháng, khiến cho thuốc không còn có tác dụng.

Sử dụng kháng sinh trong thời gian dài còn ảnh hưởng tới nhóm vi khuẩn có lợi trong hệ tiêu hóa, gây rối loạn tiêu hóa.

Chia sẻ vấn đề này, Phó Giáo sư, TS Nguyễn Tiến Dũng, Khoa Nhi - Bệnh viện Bạch Mai cho biết: Nhiều trẻ mắc bệnh, gặp khó khăn trong điều trị do bị kháng thuốc, vì trước đó gia đình đã tự ý cho uống các loại kháng sinh.

Có những bệnh trẻ có thể tự khỏi, không cần dùng thuốc. Vậy nên, khi có bệnh, người dân phải tới các cơ sở khám chữa bệnh để được thăm khám và kê đơn thuốc. Nhà nước cũng cần quản lý chặt việc bán thuốc kháng sinh (cần phải có đơn của bác sĩ mới được bán).

Nêu ra nguyên nhân dẫn tới tình trạng nhờn thuốc, kháng kháng sinh, ông Cao Hưng Thái, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh, Bộ Y tế cũng đã chỉ ra: Tình trạng kháng kháng sinh đến từ nhiều phía. Đó là hệ quả của việc thầy thuốc kê đơn chưa hợp lý, chỉ định sử dụng quá mức (phổ rộng, liều cao, kéo dài…) hoặc sử dụng không đủ liều.

Một nguyên nhân quan trọng khác là do người bệnh tự ý mua thuốc kháng sinh, dùng không đủ ngày, đủ liều… Bên cạnh đó, lạm dụng kháng sinh trong chăn nuôi gia súc, gia cầm, dược sỹ tự bán thuốc kháng sinh cho bệnh nhân cùng với những bất cập trong nhiễm trùng bệnh viện… cũng góp phần làm cho tình trạng kháng thuốc ngày càng trầm trọng.

Nâng cao hiểu biết cho người dân

Trước hiện tượng dùng kháng sinh một cách tràn lan, việc tuyên truyền cho người dân hiểu, sử dụng thuốc hiệu quả là điều hết sức cần thiết.

Mới đây, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương đã tổ chức “Lễ phát động cam kết sử dụng kháng sinh có trách nhiệm”. Theo Giám đốc Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương Nguyễn Văn Kính, trong khi nhiều quốc gia phát triển vẫn sử dụng kháng sinh thế hệ 1 hiệu quả thì Việt Nam phải dùng tới kháng sinh thế hệ 3, 4. Hiện kháng kháng sinh đã trở thành một trong những mối đe dọa hàng đầu đối với sức khỏe và sự phát triển của xã hội.

Mối đe dọa này khiến con người dễ quay về thời kỳ chưa có kháng sinh và không thể điều trị nhiều bệnh lý nguy hiểm.

Để góp phần hạn chế tình trạng này, tiêu chí mà Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương luôn hướng đến là sử dụng kháng sinh có trách nhiệm. Hiện có nhiều bệnh lý như cảm lạnh, sốt do siêu vi, cảm cúm, sổ mũi, đau họng… sẽ có thể tự khỏi sau từ 5 - 7 ngày.

Bệnh nhân chỉ cần nghỉ ngơi, ăn uống và vận động hợp lý theo chỉ dẫn của bác sĩ tại phòng khám. Bệnh sẽ tự khỏi mà có thể không cần dùng đến thuốc kháng sinh.

Chia sẻ về việc sử dụng kháng sinh trong điều trị tại bệnh viện, GS.TS Lê Ngọc Thành, Giám đốc Bệnh viện E cũng đưa ra ý kiến: Các bác sĩ cần chú trọng sử dụng kháng sinh đúng, trúng và giảm thời gian sử dụng thuốc.

Trong bệnh viện, các bác sĩ phải điều trị chuẩn theo đúng phác đồ. Cần mở các lớp tập huấn về sử dụng kháng sinh trong bệnh viện. Đồng thời, Ban chỉ đạo quản lý dược phải giám sát, hướng dẫn việc sử dụng kháng sinh hợp lý, đạt hiệu quả tốt nhất.

Để thực hiện có hiệu quả, Bệnh viện E đã triển khai chương trình quản lý kháng sinh trong điều trị, bước đầu thu được kết quả đáng khích lệ. Bệnh viện cũng đã cho ra mắt cuốn “Hướng dẫn sử dụng kháng sinh trong bệnh viện”. Đây chính là tài liệu bổ ích, thiết thực, hiệu quả hỗ trợ các nhà quản lý cũng như bác sĩ trong quá trình thực hành lâm sàng, sử dụng kháng sinh trong điều trị cho bệnh nhân.

Hàng năm, trên thế giới có hàng triệu người chết do kháng thuốc, trong đó có 1,4 triệu trẻ em. Nếu kháng thuốc, người bệnh phải nằm viện lâu hơn và tỷ lệ tử vong tăng ở tất cả các nhóm tuổi. WHO cũng dự báo đến năm 2050, chi phí do kháng kháng sinh trên toàn cầu lên tới 100.000 tỷ USD và gây ra khoảng 10 triệu ca tử vong trong mỗi năm. Hậu quả kinh tế của kháng kháng sinh được cho là nặng nề tương đương với khủng hoảng tài chính.

Tại Việt Nam, Bộ Y tế đã thành lập nhóm kỹ thuật giám sát kháng thuốc năm 2017 - 2020. Nhóm này có nhiệm vụ đánh giá, giám sát về tình trạng kháng thuốc và đưa ra giải pháp ngăn chặn sự gia tăng kháng thuốc của vi khuẩn gây bệnh thường gặp.